Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.05.1988, Blaðsíða 17

Rannsóknaráœtlun
Snið rannsóknarinnar var fram-
hverf könnun (prosepective ex-
ploratory design). Mtttakendur
fylltu út heilsudagbók (DHD) þar
sem leitað var upplýsinga um marg-
vísleg einkenni yfir einn tíðahring,
þar sem sannað þótti að egglos
hefði átt sér stað. Jafnframt því
var tekið ítarlegt viðtal við kon-
urnar.
Til að meta minni konunnar á
fyrstu tíðaupplifun og þá fræðslu
sem hún fékk, var notast við atriði
úr ítarlegri rannsókn, sem gerð var
af Brooks-Gunn (1977), á ung-
lingsstúlkum sem voru að hefja
tíðir. Athugað var aldur við fyrstu
blæðingar, hverjum konan trúði
fyrir því að blæðingar væru
hafnar, hver veitti fræðslu, hversu
ítarleg hún var og tilfinningaleg
upplifun við fyrstu blæðingar.
Til að mæla viðhorf til tíða var not-
ast við spurningalista um viðhorf
til tíða, sem þróaður var af Ruble
og Brooks-Gunn (1980). Þetta
mælitæki metur 5 víddir viðhorfa
til tíða: 1) tíðir sem lamandi (de-
bilitation) fyrirbæri 2) tíðir sem
truflandi fyrirbæri, 3) tíðir sem
eðlilegt fyrirbæri, 4) tíðir sem
fyrirbæri sem hægt er að segja fyrir
um að komi og hvenær, 5) afneit-
un allra áhrifa tíða. Spurningalist-
inn er samsettur úr 35 staðhæfing-
um. Dæmi um staðhæfingu sem
metur tíðir sem lamandi fyrirbæri
er: „Konur eru þreyttari en venju-
lega á meðan þær hafa blæðingar“.
Svarað er með því að merkja við á
skala frá 1 uppí 7, þar sem 1 =
mjög ósammála og 7 = mjög sam-
mála. Innbyrðis samræmi mæli-
tækisins hefur mælst frá .93-.97
(Woods, Dery og Most, 1982;
Brooks-Gunn og Ruble, 1980).
Til að mæla viðhorf til kvenna var
notast við lista yfir viðhorf til
kvenna (Spence og Helmreich,
1978). Þetta mælitæki er samsett
úr 14 staðhæfingum sem lýsa vænt-
ingum kvenna til hlutverka, rétt-
inda og forréttinda kvenna.
Svarað er samkvæmt sams konar
Likert-skala og þeim sem getið er
að ofan. Því lægri sem samanlagð-
ur stigafjöldi er, því hefðbundnari
eru viðhorfin til kvenhlutverksins.
Innbyrðis samræmi mælitækisins
hefur reynst vera.86.
Til að meta einkenni var notast við
dagbók Woods (DHD) (Woods
et.al., 1987). Við hönnun þessa
mælitækis var skeytt saman ein-
kennum, sem er að finna á þremur
algengustu mælitækjum, sem not-
uð hafa verið til að rannsaka ein-
kenni fyrirtíðaspennu (Moos,
1968; Steiner et.al., 1980); Hal-
breich et.al. 1982). Jafnframt var
bætt við algengum einkennum,
sem konur finna fyrir, en tengjast
ekki tíðum sérstaklega. Fimmtíu
og sjö einkenni (sjá töflu 2) eru á
listanum og voru konurnar beðnar
um að merkja við þau á hverjum
degi í einn tíðahring. Notast var
við skala frá 0 uppí 4, þar sem 0 =
finn ekki fyrir þessu og 4 = finn
mjög mikið til þessa. Ennfremur
var konunum gefinn kostur á að
bæta við einkennum sem ekki
voru á listanum. Til að meta breyt-
ingu á styrkleika einkenna yfir
tíðahringinn var notast við aðferð,
sem þróuð hefur verið af Mitchell
et.al. (1985). Sú aðferð tekur til 40
af þeim 57 einkennum sem eru á
DHD. Um er að ræða einkenni
sem sýnt hefur verið fram á að séu
algeng hjá konum með fyrirtíða-
spennu. Aðferðin felst í því að
fyrir daga 4 til 10 (báðir dagar
meðtaldir) í follicular fasa tíða-
hringsins og fyrir daga -7 til -1
(báðir dagar meðtaldir og dagur -
1 síðasti dagur tíðahrings) luteal
fasa tíðahringsins er reiknaður út
heildarstigafjöldi fyrir hvern dag.
Fyrir þá þrjá daga í hvorum fasa
fyrir sig, sem hafa hæstan stiga-
fjölda, er fundinn meðaltalsstiga-
fjöldi. Síðan var fundinn út mun-
urinn á milli meðaltalsstigafjölda í
follicular fasa og luteal fasa. Til að
hægt sé að tala um marktækan
mun á styrk einkenna verður mun-
urinn að vera > 11. Til að finna
mun á styrkleika einstakra ein-
kenna frá follicular fasa yfir í
luteal fasa var þessi aðferð notuð í
aðeins breyttu formi. Sex tegundir
styrkleikamynsturs geta komið
fram:
L/M: Lágur styrkur einkennis í
follicular fasa tíðahrings.
Meðal styrkur í luteal fasa
tíðahrings.
L/H: Lágur styrkur einkennis í
follicular fasa tíðahrings.
Hár styrkur í luteal fasa
tíðahrings. (Hið einkenn-
andi mynstur fyrirtíða-
spennu.)
H/Her: Hár styrkur einkennis í
follicular fasa tíðahrings.
Hærri styrkur í luteal fasa
tíðahrings.
M/L: Meðal styrkur einkennis í
follicular fasa tíðahrings.
Lágur styrkur í luteal fasa
tíðahrings.
H/L: Hár styrkur einkennis í
follicular fasa tíðahrings.
Lágur styrkur í luteal fasa
tíðahrings.
Her/L: Hærri styrkur einkennis í
follicular fasa tíðahrings.
Hár styrkur í luteal fasa
tíðahrings.
Fyrir styrkleikamynstrin L/M, L/
H og H/Her verður aukning á
styrkleika einkennis frá follicular
fasa tíðahrings yfir í luteal fasann.
Fyrir hin þrjú mynstrin verður
lækkun á styrkleika einkennis frá
follicular fasa tíðahrings yfir í
luteal fasann.
Til að athuga hvort egglos hafi átt
sér stað var notað LH kit, en það
mælir luteinizing hormón (LH) í
þvagi. LH er normalt til staðar í
þvagi kvenna, en eykst um miðbik
tíðahrings rétt fyrir egglos.
HJÚKRUN '/kx-64. árgangur 15