Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.05.1988, Síða 25

það og skipuleggur starfsemina.
Styrkur hjúkrunarforstjórans er
að virða þekkingu starfsmanna
sinna, nýta hana og tryggja þeim
sjálfræði í samræmi við það. Hinn
góði stjórnandi gefur frá sér með
þetta í huga og gefur starfs-
mönnum tækifæri samkvæmt því,
bæði til að taka ákvarðanir og vera
með í ákvarðanatöku. Hann kallar
þá til ráðgjafar og gerir þá með-
ábyrga. Hann treystir þeim. Eitt
stærsta vandamálið a.m.k. á ís-
landi er hve margar ákvarðanir
eru teknar í órafjarlægð frá þeim,
sem hana varðar.
Við sem eilíft berjumst við skort á
hjúkrunarfræðingum og töluverð
mannaskipti verðum oftast að slá
af kröfunum og þá verðum við að
dreifa ákvarðanatöku í samræmi
við það. Hvað varðar fjárhagslegu
hliðina, þá kostar það bæði tíma
og peninga ef starfsmenn þurfa
stöðugt að leita til annarra og þeir
til enn annarra þegar taka þarf
ákvörðun - einbjörn - tvíbjörn -
þríbjörn - og síðan alla leiðina til
baka, svo að ekki sé talað um hvað
það dregur úr sjálfsvirðingu
starfsmanna og virðingu skjól-
stæðinganna bæði fyrir starfinu og
starfsmanninum. Verður því
aldrei ofmetið, hver sú auðlind er
hverri stofnun að hafa vel
menntað starfsfólk sem vill axla
ábyrgð og fœr að axla hana.
En það fylgja því margar hættur
þegar skortur er á starfsfólki. Þá
geta starfsmenn farið að setja skil-
yrði og tekið stjórnina smátt og
smátt í sínar hendur. Þá má stofn-
unin fara að vara sig. Þegar stöð-
ugur skortur er á starfsfólki, það
er lítt hæft og tíð mannaskipti eru,
verður öll dreifstýring og ákvarð-
anataka erfiðari og þar með stjórn
og rekstur stofnunarinnar. Pví
verðum við að nýta okkur það sem
fyrst og fremst laðar fólk að starfi
og ýtir undir starfsánægju, en það
er m.a.: Að taka ákvarðanir eða
vera með í því, m.ö.o. að
starfsmaðurinn sé virtur, þekking
hans og skoðanir.
Margt er það í sambandi við per-
sónulegar þarfir starfsfólks, sem
hvergi stendur skráð og stjórnandi
getur nýtt sér og tekið ákvarðanir
um á eigin ábyrgð. P>að er hans
húsbóndavald. Það er hluti af
hinni stjórnunarlegu list að vera
bæði verkefnamiðaður og persónu-
miðaður sem oftast er hægt að
sameina til hagsbóta bæði fyrir
stofnunina og starfsmanninn.
Hvaða áhrifhefur það, að
hjúkrunarfræðingar
taki ákvarðanir?
En eitt er athugunarvert. Hvernig
er háttað hollustu hjúkrunarfræð-
inga í garð stofnunar? Sjálfsagt er
það fyrir hendi og þeir hafa fag-
lega hollustu gagnvart skjólstæð-
ingum sínum en eilífur barlómur
um lág laun hefur neikvæð áhrif.
Þessi hugsunarháttur er að kæfa
það jákvæða í starfinu. Er ekki
hægt að koma á hugarfarsbreyt-
ingu? En hefur ákvarðanataka
áhrif á hollustu í garð stofnunar.
Sigríður Snæbjörnsdóttir hjúkr-
unarfræðingur B.S. gerði sitt loka-
verkefni til mastersgráðu, um
þetta efni, veturinn 1983-84. Ekki
kom fram marktækt samband milli
þessa og heldur ekki í rannsókn
Aluttos og Wredenburgs um sama
efni 1977 og höfundur vitnar til.
Eitt af því sem tryggir faglegt sjálf-
stæði er hjúkrunarferlið. Auð-
vitað hafa allir ábyrgir, góðir
hjúkrunarfræðingar notað hugs-
anagang hjúkrunarferlisins
gegnum tíðina í starfi sínu. Þannig
er hjúkrunarferlið ekki nýtt fyrir-
bæri en það sem gerir það að
viðurkenndu hjálpar- og stjórn-
tæki í dag er að það er skráð.
Hvert þrep ferlisins krefst ákvarð-
anatöku, ábyrgðar og ábyrgðar-
skyldu, og hver þáttur þess er á
ábyrgð þess hjúkrunarfræðings
sem annast sjúklinginn. Þar er
engin undankoma. Hinn almenni
hjúkrunarfræðingur tekur ákvarð-
anir sem hvíla á samskiptum
hjúkrunarfræðings og skjólstæð-
ings, þ.e. á þeim stað þar sem
ákvarðanirnar eru framkvæmdar.
Það fer eftir því, hvað mikið hans
næsti yfirmaður gefur frá sér
hversu umfangsmiklar þær verða.
Deildarstjóri er stjórnandi og því
kemur stjórnunarferlið einnig inn
í myndina. Hver þáttur stjórnun-
arferlisins felur í sér ákvarðana-
töku. Þannig má rekja sig gegnum
stjórnkerfið frá deildarstjóra til
hjúkrunarframkvæmdastjóra sem
nýtir sömu kenningar í sinni
stjórnun, aðeins á efra þrepi.
Verksvið hans er umfangsmeira
en deildarstjórans, hann hlýtur
því að gefa meira frá sér, en hann
hefur hins vegar meira um stefnu
stofnunarinnar að segja og betri
aðstöðu til að hafa áhrif á
markmið hennar og hugmynda-
fræði, þar sem hann er nær æðstu
stjórn hennar. Frá honum rekur
maður sig til hjúkrunarforstjórans.
Hann er yfirmaður og sérfræð-
ingur í hjúkrun þess vegna hlýtur
hann að taka ákvarðanir. Er hann
það í raun, eru þetta ekki aðeins
orð?
Sem yfirmaður hefur hann „beint
vald“. Sem sérfræðingur hefur
hann „hæfnisvald“.
Hvort hann hefur „óháð vald“ er
háð fjármálastjórn stofnunarinn-
ar, sem takmarkast þó alltaf af kjara-
samningum, lögum og fjárhags-
áætlunum. í lýðræðisríkjum eru
það stjórnmálamenn sem hafa
æðstu völd og taka lokaákvarðanir
í öllum þeim málum sem varða
stefnumótun þjóðfélagsins. Þeir
sitja í stjórnum opinberra stofn-
ana og þar með heilbrigðisstofn-
ana en á íslandi eru svo til all-
ar heilbrigðisstofnanir opinberar
stofnanir. En hvernig stjórn
höfum við kosið yfir okkur? Er
hún lýðræðisleg, aðhyllist hún
HJÚKRUN '/k-64. árgangur23