Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.11.1996, Side 36

Þorkell Sigurlaugsson, framkvæmdastjóri þróunarsviðs Eimskipafélags íslands
í stjórnunarstöðum
- vannýttur mannauður
260
lestar nýjar kenningar í stjómun
em gamalt vín á nýjum belgjum. Það
er tímabært að bætta að einblína á
hefðbundið MBA nám og þjálfa fólk fremur
í að verða raunvemlegir stjórnendur í lifandi
starfi en að læra stjórnun í skólastofum.
MBA nám snýst að mestu leyti um að mennta
sérfræðinga og svokallaða millistjómendur í
fjármálum, markaðsmálum eða á öðrum
sviðum. Þetta em ekki endilega stjórnunar-
störí. Allt of oft er ruglað saman störfum
sérfræðinga og stjórnenda. Það er orðið
tímabært að hætta að tala um yfirstjórnendur,
millistjórnendur og undirstjórnendur.
Skipulag fyrirtækja ætti ekki að vera með því
pýramídalagi sem við þekkjum best, heldur mynda
hring, þar sem yfirstjómendur eru í miðjunni. Stjómendur
þurfa að álta sig á þvf að þeir em að þjónusta fyrirtækið,
starfsfólk þess, viðskiptavini og eigendur og þeir eru í
miðjunni. Þeir sem kalla sig yfirstjórnendur gætu alveg eins
talað um miðjustjórnendur.
Eflaust halda lesendur að ég hafi fengið höfuðhögg um
helgina þegar ég skrifaði þennan pistil, en þetta em ekki mín
orð. Þannig skrifar prófessor Henry Mintzherg í
júlí-ágúst hefti Harvard Business Revieiv, í grein
sem hann kallar Musings on Management. Henry
Mintzberg er prófessor í stjórnun við INSEAD
háskólann í Frakklandi og McGill háskólann í
Montreal í Kanada. Það er ekki hægt annað en að
leiða hugann að róttækum skoðunum hans á
ýmsum stjórnunarkenningum.
Það er skoðun Mintzbergs að stöðugar
umbætur í rekstri fyrirtækja séu yfirleitt farsælli en
sífelldur uppskurður. Þess vegna álíta margir að
aðferðir gæðastjómunar og hjúkmnar henti betur
en lyfjagjöf og uppskurður. Eins og flestir vita er
lijúkmn hefðhundið kvennastarf og konur ættu þar
af leiðandi að vera betri stjómendur en karlar. Franska orðið
yfir skurðaðgerð táknar það sama og „intervention“ á ensku, en
það er eitthvað sem skurðlæknar og of margir stjórnendur
leggja megináherslu á. Mörgum stjómendum hættir til að vera
með sífelldan uppskurð á kerfinu; að skera burt alls konar mein-
semdir í þeirri von að ástandið muni lagast. Afleiðingamar eða
eftirleikurinn er síðan í höndum „hjúkmnarfræðinga“ og „sjúkra-
liða“ fyrirtækja og stofnana. Ef til vill er skynsamlegt að gefa
hjúkrunarhlutverkinu meiri gaum en gert er, því fyrirtæki þurfa
hjúkrun og eftirlit og einhver þarf að veita þeim umhyggju.
Stofugangur
í grein minni í síðustu viku fjallaði ég um stjórnun
sjúkrahúsa. Einn lesandi Viðskiptablaðsins hafði samband við
mig og nefndi dæmi um úrelt vinnubrögð sem eru svokallaðir
stofugangar. Læknar þramma milli sjúkrarúma með halarófu af
lærlingum og hjúkrunarfræðingum í þeim tilgangi að kynna sér
ástand sjúklinganna og til að uppfræða aðra um vandamál
TlMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 5. tbl. 72. árg. 1996
sjúklingsins. Þetta fyrirkomulag á ekkert skylt við það sem
kallað er MBWA eða „management by walking around“. Að
sumra áliti eru þetta úrelt vinnubrögð, sem áttu að sýna völd og
ábyrgð lækna og var aðferð þeirra til að uppfræða nýliða og þá
starfsmenn sjúkrastofnunar sem umgangast sjúklinginn.
Þessari fræðslu mætti auðveldlega sinna með myndböndum
sem sýna ákveðin tilfelli og með almennu fræðslustarfi. En nú
eru viðskiptavinirnir notaðir óumbeðið, stundum á niðurlægj-
andi hátt fyrir viðkomandi. Ríkjandi fyrirkomulag er í flestum
tilvikum tímaeyðsla fyrir starfsfólkið og læknar ættu að sinna
viðskiptavinum sínum og ræða við þá á persónulegri hátt.
Vannýttur mannauður
Að áliti Mintzbergs er kvenfólk jafnvel hæfara en karlar
til að sinna stjórnunarstörfum vegna mikilvægis „hjúkrunar- og
fræðslustarfsins” í stjórnun fyrirtækja. A næstu árum mun
verða skortur á hæfum stjómendum og sérfræðingum í ýmsum
greinum eins og hugbúnaðargerð og öðmm þekkingariðnaði.
Kvenfólk, sem telur helming þjóðarinnar, er þvf vannýtt
auðlind í nútfma þjóðfélagi og við eigum að leita eftir því að
fjölga konum í stjómunarstöðum og í stjórnum fyrirtækja. Það
gerist ekki í einu vetfangi því það tekur tíma að breyta
uppeldi, menntun og viðhorfum.
Það verður æ sjaldgæfara að menn séu
ámm eða jafnvel áratugum saman í sama
starfinu. Þau rök að konur séu ekki eins
traustur starfskraftur vegna barnseigna eiga
því ekki lengur við. Það er mikill munur á því
þegar kona þarf tímabundið að hætta störfum
vegna bamseigna eða þegar starfsmaður hættir
alfarið og fer jafnvel til keppinautarins. Færa
má rök fyrir því að konur séu traustari starfs-
kraftur og barnseignir eiga ekki að þurfa að
trufla starfsferilinn, ef einfaldlega er gert ráð
fyrir slíku. Konan kemur einfaldlega aftur til
starfa í annað starf ef fyrra starf er ekki laust.
í bók sinni: „Female Advantage:
Kveniólk,
sem telur helming
þjóðarinnar. er því
vannvtt auðlind í
nútfma þjóðfélagi
og við eigum að
leita eftir þvf að
fjölga konurn f
stjórnunarstöðum
og f stjórnum
iyrirtækja.
Women's way of Leadership“, segist höfundurinn, Sally
Helgesen, hafa tekið eftir því að konur telji sig yfirleitt vera í
miðju hlutanna, ekki á toppnum, heldur í miðjunni; gefi ekki
fyrirmæli niður heldur í allar áttir og út til hliðanna. Margir
álíta að stjórnskipulag fyrirtækja muni í auknum mæli þróast f
þá átt að vera eins og hringur. Svokallaðir yfirstjómendur em
þá í miðjunni og hafa þannig yfirsýn yfir reksturinn, ekki ofan
frá, heldur innan frá. Þeir sem em í ystu víglínunni,
framlfnunni, em þeir sem þróa, framleiða og afhenda þá vöm
og þjónustu sem starfsemi fyrirtækisins snýst um. Þeir eru í
bestum tengslum við umhverfið en hafa ekki sömu yfirsýn og
þeir sem em í miðjunni. Verkefnið snýst um að ná sem bestum
tengslum, samskiptum og upplýsingamiðlun milli þeirra sem
em yst í hringnum og þeina sem eru í miðjunni. Það skyldi þó
aldrei vera að konum takist betur upp í því efni? Á það þyrfti
að reyna meira.
(Grein þessi var upphajlega skrifuð fyrir Viðskiptablaðið, 10.9.96, og er
hér endurbirt með leyfi höfundar og blaðs).