Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2000, Qupperneq 13

að kenna ný handtök byggjast þau á réttum handbrögð-
um og á að einstaklingurinn geti samhæft hug og hönd.
Hin vitræna þekking hefur áhrif á hvernig til tekst með
líkamlega umhirðu, en einnig hafa tilfinningar og viðhorf
sykursjúkra til meðferðarinnar og sjúkdómsins áhrif
(Rankin og Stallings, 1996). Þetta er í samræmi við ofan-
greinda frásögn þátttakenda, t.d. þegar þeir lýstu ótta
sjúklinga við sprautugjöf og hvaða áhrif óttinn hefur á
framkvæmdina.
Sykursjúkir þurfa að læra mörg ný handtök á stuttum
tíma og því þarf að sýna þeim handtökin rétt í upphafi.
Með æfingu og aftur æfingu festast handtökin í hug og
hönd. Humphris og Soar (1994) telja að hægt sé að þjálfa
fólk í ákveðnum atriðum án þess að það þurfi að skilja af
hverju viðfangsefnið er framkvæmt á þennan hátt. Hins
vegar álíta Watkins, Drury og Howell (1996) að ekki sé
nægilegt að þjálfa sykursjúka, ganga verði úr skugga um
að þeir skilji tilganginn með aðgerðunum. Jafnframt telja
þeir að nauðsynlegt sé að kenna sykursjúkum nákvæmni í
umgengni við sjúkdóminn. Er það hliðstætt mati þátttak-
enda í þessari rannsókn.
Að milda áfallið
Hjúkrunarfræðingarnir upplifðu að það væri áfall fyrir flesta
að greinast með sykursýki og þeim fannst þeir þurfa að
styðja hinn sykursjúka. Þeir reyndu að draga úr áfallinu
með fræðslu og stuðningi:
Mér finnst ég reyna að styðja fólkið með því að
hvetja það til að líta ekki á sjúkdóminn sem endalok
alls. Ég segi þeim að það geti nánast lifað eðlilegu
lífi.
í viðtölunum kom fram að oft láta sykursjúkir ekki
tilfinningar sínar í Ijós og fannst viðmælendunum það gera
meðferðina erfiðari. Sálrænu þættirnir eru líka flóknir og
stundum ekki alveg áþreifanlegir og það torveldar einnig
meðferð:
Það er hins vegar oft erfiðara að höndla þessa
þætti heldur en hina sem maður getur tekið á alveg
konkret.
Að mati þátttakenda var samfella í hjúkruninni forsenda
þess að hægt væri að veita sjúklingi góðan andlegan
stuðning. í tveimur viðtölum kom fram sú upplifun þátttak-
enda að þeir hafi oft litla möguleika á að veita raun-
verulegan andlegan stuðning, svo að sykursjúkum gangi
betur að aðlagast sykursýkinni. Nefndu þeir tímaskort í
þessu sambandi og töldu sig ekki geta sinnt andlega
þættinum eins og þeir vildu af þeim sökum. Viðmælendur
töluðu um að tíminn sem sykursjúkum er ætlaður á sjúkra-
húsinu sé yfirleitt ekki nægur og þeim fannst sjúklingarnir
ekki fá nægan tíma til að átta sig á stöðu mála og þeir
væru yfirleitt ekki búnir að vinna úr andlega áfallinu þegar
þeir fara út af sjúkrahúsinu. Eftir það fannst þátttakendum
heilbrigðiskerfið oft ekki veita nægan stuðning:
Þú verður fyrir alvarlegu áfalli, ert farin að sprauta
þig. Það er sorgarferli að ganga í gegnum og þú
þarft mismunandi langan tíma og handleiðslu til að
jafna þig eftir einstaklingum. ... Þannig að sem
hjúkrunarfræðingur vinnandi á svona deild þá hef ég
því miður ekki staðið mig nógu vel eða að svigrúmið
á deildinni býður ekki upp á það að þú gefir fólki
einhvern lífstíðarpakka að vinna með.
Þekktar leiðir til að draga úr streitu og bæta líðan þeirra
sem verða fyrir áfalli, eins og því að greinast með sykur-
sýki, eru að auka upplýsingagjöf og stuðning við einstak-
lingana. í stuðningi felast samskipti með eða án orða, sá
sem er styðjandi veitir upplýsingar eða ráð og þiggjandinn
skynjar það á jákvæðan hátt (Gottlieb, tilvitnun Elsa B.
Friðfinnsdóttir, 1994). Talið er að eðli stuðnings þurfi að
breytast eftir sjúkdómsferlinu, þ.e. hvort sjúkdómurinn er á
bráðastiginu eða langvinnur. Á bráðastiginu eftir greiningu
sjúkdóms, og allt að hálfu ári eftir það, hefur einstak-
lingurinn mikla þörf fyrir upplýsingar og tilfinningalegan
stuðning (Yates, 1995). Mestar líkur eru á því að fagstéttir
veiti stuðning með upplýsingum (Elsa B. Friðfinnsdóttir,
1994). Er það í samræmi við það sem þátttakendur í
þessari rannsókn gerðu. Þeir bentu á tímaskort vegna
vinnuálags og stuttrar sjúkrahúslegu viðkomandi, sem
dregur úr möguleikum þeirra á að veita tilfinningalegan
stuðning. Það að sami hjúkrunarfræðingurinn annist sykur-
sjúkan um tíma eykur möguleika hans á að veita andlegan
stuðning. Aðlögun einstaklinga með langvinna sjúkdóma
virðist geta sagt til um hvernig þeim tekst að ná tökum á
sjúkdómsmeðferðinni. Það er að segja, þeim sem nota
tilfinningar í stað vitsmuna í lýsingum á meðferð virðist
ganga verr að ná tökum á meðferðinni (Shaw, 1999).
Hjúkrunarfræðingar þurfa því að greina hvort sykursjúkir
nota tilfinningar, t.d. hvort þeir noti orðið erfitt í lýsingu sinni
á sykursýkinni, eða hvort þeir beita vitsmunum í formi
þekkingar við aðlögun að sykursýkinni og miða andlegan
stuðning út frá því.
Brown (1992) fann eftir greiningu á 73 rannsóknum að
úr andlegri aðlögun að sykursýki dró frá einum til sex mán-
uðum frá sjúkdómsgreiningu en hún jókst síðan aftur eftir
það. Þannig má álíta að stuðningur frá heilbrigðisstéttum
sé sérstaklega mikilvægur þá. Ekki fundust beinar rann-
sóknir um tilfinningalegan stuðning veittan sykursjúkum,
þó svo að rannsóknir meðal hjúkrunarfræðinga með sér-
leyfi í hjúkrun sykursjúkra bendi til þess að hann sé veittur
(Challen, Davies, Williams og Baum, 1990; Challaghan og
Williams, 1994 og Moyer, 1994). Fyrirbærafræðileg rann-
77
Tímarit hjúkrunarfræðinga ■ 2. tbl. 76. árg. 2000