Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2001, Qupperneq 21

Glæsileg og velheppnuð NOKIAS-ráðstefna var haldin hér á landi í haust. ( beinu framhaldi af henni og þeim tíma-
mótum að um 40 ár eru liðin síðan svæfingarhjúkrun varð til hér á landi sem sérstök starfsgrein - og 30 ár síðan
Fagdeild svæfingarhjúkrunarfræðinga var stofnuð - ætlum við að skyggnast inn í fortíðina og á bak við „tjöldin" hjá
svæfingarhjúkrunarfræðingum.
Greinin um fortíðina er byggð á lokaverkefni nemenda í svæfingarhjúkrun vorið 2000, þeirra Stefáns Alfreðssonar
og Valgerðar Grímsdóttur, sem unnið var undir leiðsögn Árúnar K. Sigurðardóttur. Verkefnið nefna þau „Ágrip af sögu
svæfingarhjúkrunar“. Þar tóku þau þann pól í hæðina að takmarka umfjöllun sína við svæfingarhjúkrun á Stór-
Reykjavíkursvæðinu og byggja hana m.a. á viðtölum við fyrstu íslensku svæfingarhjúkrunarfræðingana. í inngangi sín-
um nefna þau Stefán og Valgerður að í raun hafi þau aðeins rótað í yfirborði sögunnar. Engu að síður gefst hér
skemmtileg innsýn í heim sem var.
Sem mótvægi við fortíðina er síðan fylgst með svæfingarhjúkrunarfræðingi að störfum á hátæknisjúkrahúsi
dagsins í dag.
Skurðlæknarnír litu á hana sem svæfingarlækní
/
/
i /
nnsyn i sogu svæiingarnjuKrunar
Elstu skráðu gögn um að hjúkrunarfræðingur svæfi sjúkl-
ing eru um kaþólska nunnu í Bandaríkjunum, systur Maríu
Bernard. Frægasta svæfingarhjúkrunarkona 19. aldar var
aftur á móti Alice Magaw sem einnig var í Bandaríkjunum.
Hún vann á spítala er síðar varð Mayo Clinic og dr. Mayo
sjálfur kallaði Alice „móður svæfingarinnar" vegna þess
árangurs er hún náði á sviði svæfingarfræði. Á spítalann
komu í kjölfarið læknar og hjúkrunarfræðingar í hundraða-
tali til að læra og fylgjast með svæfingartækni þeirra. Alice
skráði niðurstöður svæfinga og birti í læknatímaritum á
árunum 1899 til 1906.
Fyrsta formlega kennslan fyrir svæfingarhjúkrunar-
fræðinga hófst svo árið 1909 í Bandaríkjunum.
Fyrsti íslenski svæfingarhjúkrunarfræðingurinn
Á Norðurlöndunum var byrjað að svæfa árið 1847, einu ári
eftir fyrstu nútímasvæfinguna. Það liðu síðan 10 ár þar til
Jón Finsen, héraðslæknir á Akureyri, svæfði fyrsta sjúkl-
inginn á íslandi. Það var klóróformsvæfing en etersvæf-
ingar fóru ekki að tíðkast fyrr en eftir 1905 og þá á
Landakoti. Til staðdeyfingar var þá farið að nota kókaín og
klóretyl en þessi efni voru notuð fram á sjötta áratuginn og
eterinn eitthvað lengur. Árið 1932 var byrjað að nota
mænudeyfingu hér og skömmu áður hafði fyrsta svæf-
ingarvélin verið tekin í notkun á Landakotspítala. Þá var
hægt að svæfa með glaðlofti en það var þó ekki gert
reglulega fyrr en eftir að fyrsti íslenski svæfingarlæknirinn,
Elías Eyvindsson, hóf störf á Landspítalanum árið 1951.
Fyrsta heimild um íslenskan svæfingarhjúkrunarfræðing
birtist í 4. tbl. Tímarits Hjúkrunarfélags íslands 1962. Þar
var athugasemd frá ritstjóra um að tiltekin grein í blaðinu
væri eftir fyrstu íslensku hjúkrunarkonuna sem lokið hefði
sérnámi í svæfingarfræðum. Hún var þá ráðin svæfingar-
hjúkrunarkona við skurðstofu Landspítalans. Þetta var
Friðrikka Sigurðardóttir.
Hún kynntist svæfingum fyrir tilviljun árið 1958 þegar
hún var að vinna í Svíþjóð. Þar opnaðist fyrir henni nýr
heimur eins og hún lýsir sjálf:.því að hér heima á þeim
árum þá var litið á svæfingar sem eitthvað sem allir gátu
gert, járnsmiðir, prestar, trésmiðir, það var ekki þannig hér í
Reykjavík en úti á landi var það þannig að hinir og þessir
úr bæjarfélaginu voru við að svæfa og meðal annars þegar
ég var nemi á sjúkrahúsinu í Vestmannaeyjum var ég látin
svæfa. Sem betur fer hafði ég ekki vit á því hvað þetta var
alvarlegt." Árið 1960 fór hún svo til Svíþjóðar með það í
huga að komast að í sérnámi í svæfingum.
í greininni Svæfingarnám, sem birtist í Tímariti
Hjúkrunarfélags íslands, 4. tbl. árið 1962, lýsir Friðrikka
uppbyggingu námsins.
„Allar sænskar hjúkrunarkonur, sem sérmenntuðust,
gátu tekið það nám á síðasta námsári, og var námstími
þeirra lengri en hér. Það voru ekki sjúkrahúsin, sem veittu
sérnám, heldur fór það fram í Statens institut för högre
utbildning av sjuksköterskor, og þurfti viðkomandi þá
þegar að hafa ákveðinn starfstíma að baki.“
Friðrikka hafði ekki þennan tilskiida starfstíma en var
tekin inn á undanþágu því þá var enginn möguleiki á þessari
menntun hér heima. Hún naut þar aðstoðar sænska
hjúkrunarfélagsins og fékk verknámspláss í Uppsölum. Þar
þótti fyrirkomulagið mjög gott því svæfingarlæknir og
hjúkrunarkona svæfðu saman. Þetta var þó óvíða þannig.
„Það hefði orðið erfitt að lenda á stað, þar sem ætlast var til
að hjúkrunarkona geti svæft ein,“ segir Friðrikka í greininni.
Fleiri bætast í hópinn
Margrét Jóhannsdóttir og Sigurveig Sigurðardóttir fóru
309
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 77. árg. 2001