Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2005, Qupperneq 37

VIÐTAL
Átaksverkefniö er aö þora aö
spyrja
ber upp spurninguna, gefur sér tíma og þorir að
setja sig smástund inn í aðstæður skjólstæðings-
ins, þá gefst dýrmætt augnablik. Það er þetta
augnablik þegar skjólstæðingurinn finnur að ein-
hver lætur sig það varða að hún eða hann situr
þarna. Af hverju kemur einstaklingurinn ítrekað
á geðdeildir? Af hverju koma upp ítrekaðar lyfja-
eitranir og sjálfsvígstilraunir? Af hverju er skjól-
stæðingurinn ofdrykkjumanneskja, búin að missa
öll tengsl við fjölskyldu og vini? Þetta er það sem
við verðum að fara að temja okkur.“
Hvað veldur þessum ótta við að spyrja?
„Það ríkir gífurleg tregða enn þá. Það koma á
slysadeildina milli 45 og 50 þúsund manns á ári.
Karlmenn leita hingað margoft vegna ofbeldis
af höndum annarra karlmanna. Það gerist oftast
utan dyra á skemmtistöðum og þegar vín er haft
um hönd. Við höfum vaknað til meðvitunar um
það að auðvitað er ofbeldi aldrei réttlætanlegt.
Við erum ekki alltaf að spyrja þá sem eru beittir
ofbekli hvað þeir hafi gert af sér þótt það þurfi
tvo til þrjá til að koma slagsmálum af stað eins
og gerist oft milli karla. Ofbeldi er oft einnig til-
efnis- og fyrirvaralaust.
Hins vegar er stór, hljóður hópur sem hefur
leitað hingað í gegnum árin vegna ofbeldis á
heimilum. Um 140 komur kvenna eru skráðar og
greindar á ári hverju. Þetta eru konur sem þora
að segja í afgreiðslunni að þær hafi verið beittar
ofbeldi. Síðan eru það allar hinar sem segja ekki
frá. Ákveðnar grunsemdir eru oft fyrir hendi en
manneskjan gefur ekki færi á sér. Það sem verra
er að þessum konum eru ekki skapaðar þær
aðstæður að geta sagt frá.
Það er alveg ljóst að konurnar, sem leita hingað,
hafa oft verið beittar ofbeldi bæði andlegu, líkam-
legu, kynferðislegu og félagslegu í langan tíma
áður en þær koma. I ofbeldisrannsókn á vegum
dómsmálaráðuneytisins árið 1997 kom skýrt fram
að það eru makar, sambýlismenn og fyrrverandi
sambýlismenn sem beita konur ofbeldi. Þar eru
börnin einnig þolendur. I sömu ofbeldiskönnun
var spurt hvort konan væri ánægð með þjónustu
heilbrigðisstofnana, meðal annars á slysa- og
bráðadeild LSH. Þar kemur fram að tæplega 80%
kvenna eru ánægðar með þjónustuna. Þessar
konur gera ekki miklar kröfur að mínu mati því
þjónustan er oft mjög yfirborðskennd.“
Eyrún B. Jónsdóttir, umsjónarhjúkrunarfræðingur á neyðarmóttöku LSH vegna nauðgunar.
Við förum alltaf í vörn
Eyrún sagði síðan að ákveðin vitundarvakning ætti sér stað.
Fyrsta skrefið væri að heilbrigðisstéttirnar áttuðu sig á skyldu
sinni til að afla sér þekkingar og styrks. Hún sagði síðan: „Það
er mjög auðvelt að vinna í þessu kerfi án þess að kafa til botns
í málunum. Tilkynningar héðan af slysa- og bráðadeild til
barnaverndaryfirvalda vegna barna í neyð voru til skamms tíma
mjög fáar. Börn innan 18 ára aldurs eru stór hópur í skráðum
komum á deildina. Þar á meðal eru börn sem eru beitt ofbeldi
bæði af hendi annarra barna og foreldra; enn fremur börn sem
verða fyrir meiðslum vegna slagsmála annarra inni á heimilum.
AIls kyns vanlíðan og vanræksla er ein birtingarmynd ofbeldis.
Vanrækslan er oft vegna óhæfra foreldra eða foreldra sem eiga
í miklum erfiðleikum. Það eru börnin sem fyrst og fremst líða
fyrir þetta ástand og það var gagnrýnt réttilega fyrir skömmu
hversu fáar ábendingar bærust frá heilbrigðisstofnunum til
barnaverndaryfirvalda. Þetta átti bæði við slysadeild, barna-
deildir, geðdeildir, heilsugæsluna og reyndar heilbrigðiskerfið f
heild. Lögreglan hefur alltaf staðið sig best því þar eru ákveðn-
ar vinnureglur í gangi. Það eru lög í landinu sem segja að við
eigum að tilkynna þessi mál og sérstakar starfsstéttir sem eiga
að taka við og vinna að úrlausnum á vanda fjölskyldunnar.
Heilbrigðisstéttir hafa alltaf alveg fram á þennan dag reynt að
horfa dálítið á ská á þetta.“
- Hverja telur þíí skýringuna á því?
„Við förum alltaf í einhvers konar vörn. Þetta er ekki forræðis-
hyggja því þá myndum við gera eitthvað í þessu, fremur við-
Tímarit hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 81. árg. 2005
35