Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1989, Page 10

ráð fyrir miklu framsali til Evrópubandalagsins á stjórn
efnahagsmála. Hér sé raunverulega um að ræða miklu
róttækari tillögur um samvinnu og samruna en fólust í
tollabandalaginu eða felast í Hvítbókaráætluninni um
sameiginlega markaðinn.
Leiðtogar aðildarríkja Evrópubandalagsins komu
saman til fundar í Madrid á Spáni nú í lok júní. Þar var
samþykkt að fyrsti hluti áætlunarinnar yrði fram-
kvæmdur en ákvöröunum frestað um síðari stigin tvö.
Þó var ákveðið að boða til sérstaks fundar fulltrúa allra
ríkisstjórna landanna til að fjalla um hugsanlegar breyt-
ingar á Rómarsamningnum.
Það er deginum ljósara að tillögur nefndarinnar um
síðari stigin tvö eiga eftir að valda miklum deilum innan
bandalagsins og að úrslit þeirra deilna hafa afgerandi
áhrif á þá stefnu sem Evrópubandalagið tekur í frekari
pólitískri samvinnu og samruna í kjölfar sameiginlega
markaðarins 1992.
Margir eru þeirrar skoðunar að fyrst fyrsta skrefið
var stigið þá sé einungis tímaspursmál hvenær þau tvö
síðari verði stigin.
Staöan á Islandi
Þótt ýmislegt hafi verið gert síðustu árin í þá átt að færa
starfsskilyrði íslenskra fyrirtækja nær því sem erlendir
keppinautar búa við, þá er margt enn ógert. A sumum
sviðum er reyndar veruleg hætta á að samkeppnisstað-
an beinlínis versni á næstu árum ef ekkert verður að
gert.
Þetta á sérstaklega við um allt er snýr að lánamálum.
hvort sem er vegna rekstrar eða fjárfestingar. Astæðan
er m.a. sú að á næstu árum munu banka- og lánakerfi
ríkja Evrópubandalagsins renna saman í eina heild.
peningastofnanir í þessum löndum munu starfa á einum
sameiginlegum fjármagnsmarkaði. Við þetta mun sam-
keppni á fjármagnsmarkaði aukast verulega og kemur
það iðnfyrirtækjum í þessum ríkjum til góða. Staða
þessra fyrirtækja, að því er varðar aðgang og kjör á
fjármagni. mun þar af leiðandi batna frá því sem nú er.
Samkeppnisstaða fyrirtækja í ríkjum utan EB mun að
sama skapi versna að því er þetta varðar nema sérstak-
lega verði að gert.
Það er afar brýnt að íslensk stjórnvöld ákveði nú
strax hvernig best sé að tengja íslenska fjármagnsmark-
aðinn þeirri þróun sem nú á sér stað í Evrópu og reynd-
ar um allan heim. Eina leiðin til að tryggja íslenskum
fyrirtækjum jafna samkeppnisstöðu og erlendum keppi-
nautum að því er varðar aðgang og kjör á lánsfé er sú
að íslensk fyrirtæki hafi sama aðgang að alþjóðlegum
fjármagnsmarkaði og erlendir keppinautar. Þetta mun
einfaldlega skipta sköpum fyrir framtíð iðnaðar á ís-
landi og er einn mikilvægasti þátturinn í starfsskilyrðum
iðnaðar á næstu árum, ásamt þeim breytingum sem
gera þarf á skattalögum til að örva eiginfjármyndun fyr-
irtækja og afnám uppsöfnunarskatta.
Á undanförnum árum hafa orðið verulegar breyting-
ar á íslenskum fjármagnsmarkaði. Möguleikar til ávöxt-
unar á sparifé eru nú fjölbreyttari en áður var og sama
gildir einnig um möguleika fyrirtækja til lánsfjáröflun-
ar. Möguleikar fyrirtækja til að auka eigið fé með
auknu hlutafé hafa hins vegar ekki batnað vegna þess
að nauðsynlegar breytingar á skattalögum í þessu skyni
hafa ekki verið gerðar.
Þótt íslenskur fjármagnsmarkaður hafi stækkað og
orðið fjölbreyttari á síðustu árum. þá er hann í aðalat-
riðum lokaður gagnvart umheiminum. Erlendar lántök-
ur hafa að vísu lengi verið miklar eins og alkunna er, en
þær hafa aðallega verið á vegum opinberra aðila eða
með opinberu forræði á einhvern hátt en ekki sem eðli-
legur þáttur í starfsemi fyrirtækja. Á síðustu árum hafa
verið gerðar nokkrar breytingar í þá átt að draga úr
þessu forræði. Möguleikar íslendinga til að ávaxta
sparifé sitt á annan hátt en í íslenskum krónum eru
nánast engir. Þetta hefur leitt til þess að öll ávöxtun er
mæld á innlendan mælikvarða en samanburður við er-
lenda mælikvarða er ekki raunhæfur vegna þess að ekki
er hægt að flytja sparnað úr krónum í aðrar myntir og
öfugt. Á sama hátt er lántökukostnaður einstaklinga og
einnig að verulegu leyti fyrirtækja miðaður við innlenda
mælikvarða eingöngu. Afleiöingin er stöðug umræða
um þcnnan mælikvarða, þ.e. lánskjaravísitöluna, en
þessi umræða veldur óróa og óvissu. Þetta dregur ótví-
rætt úr áhuga fólks að varðveita sparnað sinn á fjár-
magnsmarkaði.
Viðbrögð við breytingum á alþjóðlegum fjármagns-
markaöi.
Af framansögðu er ljóst að tímamót eru nú að verða í
þróun peninga- og gjaldeyrismála í Evrópu. Það er afar
mikilvægt að íslendingar geri sér þetta Ijóst og þá jafn-
framt hvernig við eigum að laga okkur að þessari þró-
un. íslendingar verða að eiga sömu möguleika og aðrir
til að ávaxta sparifé sitt og íslensk fyrirtæki verða að
hafa sömu stöðu og erlendir keppinautar að því er
varðar aðgang og kjör á lánsfé. Til þess þurfa íslensk
fyrirtæki sama aðgang að alþjóðlegum fjármagnsmar-
kaði og erlendir keppinautar. Frjáls viðskipti með fjár-
magn eru nú orðin nauðsynleg forsenda frjálsra við-
skipta með vörur og þjónustu.
Þær breytingar sem nú eru að verða á fjármagns-
markaði í Evrópu gefa einnig tækifæri til að rjúfa ein-
angrun íslenska fjármagnsmarkaðarins. Það er óhugs-
andi að Islendingar geti einangrað sig frá umheiminum.
Áframhaldandi einangrun mun leiða til lífskjararýrnun-
ar.
í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um efnahagsráðstafan-
ir þann 6. febrúar er kafli sem gefur vissulega tilefni til
nokkurrar bjartsýni:
„Ríkisstjórnin mun á næstunni kynna ákveðnar tillögur
um samruna lánastofnana hér á landi og áætlun um að-
10