Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1989, Side 18

TRYGGVI JÓNSSON löggiltur endurskoðandi
HUGLEIÐINGAR UM HLUTVERK
ENDURSKOÐENDA í BREYTTU
UMHVERFI
- meðal annars með tilliti til 1992
1. Inngan!>ur.
I allmörg ár hefur sú umræða verið í gangi hér í þjóð-
félaginu að ísland eigi ckki aðeins að vera fyrir íslend-
inga, heldur eigi að hleypa þeim erlendu aðilum inn,
sem fjárfesta vilja hér. Þessi umræða hefur komið í
bylgjum, allt eftir því hvernig árað hefur í þjóðarbú-
skapnum. Þó menn hafi skipst í tvær sveitir varðandi
erlent fjármagn inn í landið þá hafa held ég flestir verið
sammála því að eitthvert eftirlit þyrfti að hafa mcð fjár-
festingum. meðal annars vegna þess að við höl'um viljað
hafa fulla stjórn á náttúruauðlindum okkar.
Það er fyrst nú að hilla fer undir þær breytingar, sem
svo lengi hafa verið boðaðar. Að vísu er það svo að ís-
land hefur ckki verið ncin jómfrú í þcim efnum er snýr
að erlendu fjármagni hérlendis, því hér hafa ýmis er-
lend félög fengið hér starfsleyfi með útibú sín. en einnig
hafa erlendir aðilar fjárfest í hlutabréfum og yfirleitt þá
sem minnihlutahluthafar.
Fjárfestingar íslendinga í atvinnulífi erlendis hafa
einnig verið takmarkaðar á undanförnum árum. Eru
það einkum samtök fiskframleiðenda og fyrirtæki á því
sviði, svo og samgöngufyrirtæki scm stofnað hafa fyrir-
tæki eða dótturfélög crlendis. þó einnig séu nokkur
dæmi um aðra atvinnustarfsemi svo sem verslun.
En hverju brcytir það í raun fyrir okkur að erlendum
aðilum verði leyft að fjárfesta hér í ríkari mæli en áður
hefur tíðkast? Og hverju breytir það hvort við megum
fjárfesta erlendis eða ekki? Ég mun nú í stuttu máli
rcyna að svara þessum spurningum. og þá sérstaklega
með tilliti til áhrifa þessara breytinga á starf okkar. Síð-
ar mun ég hugleiða hvort, og þá hvernig, einn mark-
aður hjá ríkjum Evrópubandalagsins muni snerta okk-
ur.
2. Umhverfið.
2.1. Almennt.
En víkjum fyrst að því rekstrarumhverfi sem við
munum búa við í framtíðinni, ef að líkindum lætur.
Að mínu mati verður engin bylting vegna fyrirhug-
aðra breylinga. heldur frcmur möguleiki á vissri þróun í
frjálsræðisátt með llutningi fjármagns á milli landa. Það
er ekki svo að fyrirtæki bíði erlendis í röðum eftir að
dyr verði opnaðar. Til þcss er landið okkar ekki nógu
stór markaður. né eftirsóknarvert af öðrum ástæðum.
Þó kann lega landsins á milli Norður-Ameríku og meg-
inlands Evrópu og náttúruauðlindir þess að gera landið
cftirsóknarvert til alþjóðaatvinnurekstrar á einhverju
sviði. Við höfum möguleika á að hafa áhrif á það að
áhugi vakni fyrir erlendri fjárfestingu hér á landi með
því að koma á framfæri upplýsingum um land okkar. en
til þess þarf sameiginlegt átak. Er ekki víst að vilji fyrir
slíku sé fyrir hendi þar sem um mál þetta munu auðvit-
að skiptar skoðanir.
Þó ísland sé í dag tiltölulega lokað fyrir erlendum
fjárfestingum þá var það ekki alltaf svo. Sem dæmi um
það má nefna að árið 1904 var reynt að fá erlenda hlut-
hafa til liðs við okkur við stofnun íslandsbanka. Það
gekk treglega þrátt fyrir það að þeim væri boðið að
hafa einkarétt á seðlaútgáfu í landinu í 30 ár! Flestir
kannast við Millljónafélagið, sem rak útgerð frá Viðey
með erlendu fjármagni. Við höfum því einhverja
reynslu í að laða erlend fyrirtæki til að fjárfesta hér-
lendis, en það er álitamál hvort við viljum nýta okkur
þá reynslu eða ekki.
2.2. Þátttaka eftir atvinnugreinum.
Þau fyrirtæki, sem búast má við að hefji starfsemi
18