FLE blaðið - 01.01.2013, Qupperneq 43

Þaö breyttist þó fljótt á næstu þremur árum og mikill meirihluti
framteljanda tileinkaði sér þetta form framtalsskila. Varð ríkis-
skattstjóraembættið í fararbroddi við innleiðingu á rafrænni stjór-
nsýslu. Ríkisskattstjóri lét á árinu 1999 útbúa sérstakan veflykil
sem embættið hefur rekið síðan, og stendur öllum framteljend-
um til boða að nota lykilinn við rafræn skattskil, ásamt því að nota
rafræn skilríki eftir að þau urðu öllum aðgengileg.
Aritun upplýsinga inn á framtöl jókst smám saman en mikið
vantaði upp á að framtal væri fulláritað þar sem upplýsingar um
innstæður í fjármálastofnunum voru ekki sendar skattyfirvöldum
og takmarkaðar upplýsingar um lán voru sendar. Allt að einu
skiptu þessi rafrænu framtalsskil miklu, þar sem þar með tókst
að einfalda umstang með pappír og skráningardeildirnar á skatt-
stofunum liðu smám saman undir lok. Þá voru framleidd ný
tölvukerfi til þess að fara yfir framtöl í vélum og þannig tókst
að samræma yfirferð framtala með upptöku á svokölluðu „reglu-
prófunarkerfi" sem annaðist innri samanburð á upplýsingum og
kom með ábendingar til framteljanda og skattstjóra þegar framtal
var athugunarvert.
Á árinu 2009 var hafist handa við að útbúa svokallað einfalt
framtal, en það var framtal sem ríkisskattstjóri taldi á grundvelli
upplýsinga sem fyrir lágu að líta mætti á sem fullbúið framtal
og framteljandi þyrfti ekki að gera annað en að yfirfara og stað-
festa ef rétt væri. Forsenda þess að unnt væri að hefjast handa
við framtalsgerð af þessu tagi var að fullnægjandi upplýsingar
um inneignir fengust á grundvelli laga frá árinu 2008 og ári síðar
var einnig gert skylt að afhenda allar aðrar fjárhagsupplýsingar,
þ.m.t. upplýsingar um skuldir framteljanda. Þá hafði verið hert
mjög á launamiðaskilum og allar upplýsingar sem bárust frá
launagreiðendum voru í mun meira mæli rafræn sem miklu skipti
við áritun upplýsinga inn á framtöl, auk þess sem áreiðanleiki
slíkra upplýsinga var margfalt meiri. Átti ríkisskattstjóri viðræður
við endurskoðendur og bókara um að vandað yrði til slíkra skila
og hafa þær viðræður án efa átt ríkan þátt í að ástand þessara
mála batnaði til mikilla muna. Á árinu 2012 voru framtöl sem
gerð voru með rafrænum hætti orðin 97,3% af skilum. Óhætt er
að fullyrða að rafræn stjórnsýsla hér á landi hefur hvergi náð við-
líka yfirburðastöðu. Þá er nú unnið að því að öll samskipti á milli
framteljanda og ríkisskattstjóra geti birst með rafrænum hætti
á samskiptasíðu framteljanda og hafa þegar verið stigin nokkur
skref í þessa átt.
VI. Sameining skattyfirvalda
Fljótlega eftir að hin nýja skipan skattyfirvalda tók gildi 1. októ-
ber 1962 var farið að ræða um hvort ástæða væri til að einfalda
stjórnsýsluna enn frekar með fækkun skattstjóra. í staðgreiðslu-
frumvörpum þeim sem samin voru, og umræðum sem fram
fóru, komu fram hugmyndir um að fella störf skattstjóra undir
ríkisskattstjóra. Var þetta m.a. rætt á fundum þeirra nefnda
sem skipaðar voru á sjöunda áratugnum og kemur fram í fyrsta
staðgreiðslufrumvarpinu sem kom fram á áttunda áratugnum.
Þetta fékk þó ekki mikinn hljómgrunn fyrr en nefnd sem kannaði
umfang skattsvika á árunum 1984-1986 skilaði tillögum sínum.
Var þar lagt til að skattstofurnar yrðu lagðar niður og störf þeirra
færð undir nýja stofnun ríkisskattstjóra sem færi með skattfram-
kvæmd á landinu öllu. Enginn pólitískur vilji var þó til að ganga
þessa leið. Það var ekki fyrr en á árinu 2009 að þetta var lagt til af
starfshópi sem fjármálaráðherra skipaði það sumar. Guðmundur
Árnason, þá nýskipaður ráðuneytisstjóri í fjármálaráðuneytinu,
stýrði þeim starfshópi og tillögur hans gerðu ráð fyrir að embætti
sjálfstæðra skattstjóra yrðu lögð niður og færð undir ríkisskatt-
stjóra. Gekk þetta síðan eftir og var breytingin samþykkt á Alþingi
18. desember 2009 með lögum nr. 136/2009. Samkvæmt þeim
var ríkisskattstjóra falið að taka við störfum skattstjóra og annast
þau auk annarra starfa sem ríkisskattstjóri hafði með höndum.
Kom það í hlut greinarhöfundar að innleiða sameiningarferli
þeirra tíu stofnana sem þarna komu við sögu. Er það án vafa
mesta breytingaskeið embættisins frá upphafi sem þá gekk í
garð. Greinarhöfundur ritaði á þessum vettvangi sérstaka grein
fyrir ári síðan og vísast um þetta verkefni til þeirra skrifa.
VII. Einstaklingar sem gegnt hafa stöðu ríkisskattstjóra
Áður hefur verið rakið að Sigurbjörn Þorbjörnsson var ríkisskatt-
stjóri frá 1962-1986. Við stöðu hans tók Garðar Valdimarsson
og gegndi embættinu frá árinu 1986-1998. Indriði Fl. Þorláksson
tók við embættinu 1999 og lét af störfum ríkisskattstjóra á árinu
2006, og var þá Ingvar J. Rögnvaldsson vararíkisskattstjóri settur
ríkisskattstjóri í þrjá mánuði. Greinarhöfundur tók við embættinu
1. janúar 2007. Áður hafði Snorri Olsen, nú tollstjóri, verið settur
ríkisskattstjóri um tveggja ára skeið 1995-1997 meðan Garðar
Valdimarsson gegndi formennsku í nefnd um tvísköttunarmál.
Fyrr á árum hafði Ævar ísberg vararíkisskattstjóri á árunum 1967-
1990 nokkrum sinnum verið settur ríkisskattstjóri um lengri eða
skemmri tíma. Sömuleiðis hafði Kristján Össur Jónasson skrif-
stofustjóri embættisins verið settur ríkisskattstjóri um skeið á
árinu 1982.
Skúli Eggert Þórðarson
FLE blaðið janúar 2013 • 41