Fréttablaðið - 09.02.2017, Blaðsíða 4

Grand Cherokee Overland
Dísel - Sjálfskiptur - Hlaðinn
aukabúnaði - Ekinn 44þ. km
Verð: 8.990.000,-
Raðnr. 152579
Murano 3.5 - Sjálfskiptur
Bensín - Leður - 18” felgur
Lúga - Ekinn 138þ. km
Verð: 1.290.000,-
Raðnr. 152909
Cherokee Limited - Sjálfskiptur
Dísel - Leður - Lúga - Hátt og
lágt drif - Ekinn 27þ. km
Verð: 7.840.000,-
Raðnr. 221203
Quattro - Bensín - Sjálfskiptur
Leður - Lúga - Xenon o.fl.
Flottur bíll - Ekinn 86þ. km
Verð: 3.950.000,-
Raðnr. 100147
Fiesta Trend - Bensín
Beinskiptur - Sparneytinn
Ekinn 45þ. km
Verð: 1.750.000,-
Raðnr. 152933
500 Lounge - Beinskiptur
Umboðsbíll - Íslandspakki
Bensín - Ekinn 30þ. km
Verð: 2.290.000,-
Raðnr. 152780
Clio Expression - Beinskiptur
Dísel - Álfelgur - Led ljós
Aðgerðastýri - Ekinn 78þ. km
Verð: 1.790.000,-
Raðnr. 152631
i10 - Comfort - Beinskiptur
Bensín - Kastarar
Aðgerðastýri - Ekinn 60þ. km
Verð: 1.390.000,-
Raðnr. 152683
Impreza Wagon GX - 4x4
Bensín - Sjálfskiptur
Skoðaður 2018 - Ekinn 104þ. km
Verð: 690.000,-
Raðnr. 152944
Focus Trend - Bensín - Lítið
ekinn - Sjálfskiptur - Vetrardekk
Fallegur bíll - Ekinn 96þ. km
Verð: 1.490.000,-
Raðnr. 221111
Jeep 2014
Ford 2010
Nissan 2006
Jeep 2016
Audi S4 2007 Ford 2016 Fiat 2016 Subaru 2003
Hyundai 2015Renault 2015
Mikil sala - Vantar bíla á skrá - 800m2 innisalur
Um
bo
ðs
bíl
l
5 á
ra
áb
yrg
ð
Um
bo
ðs
bíl
l
Um
bo
ðs
bíl
l
Um
bo
ðs
bíl
l
100 bílar ehf.
Stekkjarbakka 4
109 Reykjavík
Sími: 517 9999
100bilar@100bilar.is
www.100bilar.is
Samfélag „Mér var hótað að ef
ég gerði ekki hitt og þetta yrði ég
lokaður inni. Ég var kannski átta
ára,“ segir Haraldur Ólafsson sem
var alinn upp á Kópavogshæli frá
þriggja ára aldri. Hann er með fulla
greind en spastískar hreyfingar og
var fluttur á Kópavogshæli þegar
móðir hans lést. Í viðtali við Stöð 2
árið 2012 sagði Haraldur að hann
hefði skriðið fyrstu ellefu ár ævi
sinnar.
Í samtali við Fréttablaðið segir
hann ástandið á Kópavogshæli
oft hafa verið hrikalegt. „Maður
var hræddur við geðveikt fólk og
passaði að koma ekki nálægt því.
En það voru mikil högg og læti.“
Haraldur lýsir því hvernig hávaði,
högg og tryllingur fullorðinna vist-
manna hafi verið hræðileg upplifun
fyrir börn og orðið til þess að hann
var oftar en ekki skelfingu lostinn.
Vistmenn hafi barið í veggi og tekið
alvarleg bræðisköst sem börnin,
sem voru vistuð á meðal fullorð-
inna, upplifðu og sáu.
Þessu til staðfestingar má nefna
dæmi úr dagbókum Kópavogshælis:
„Allt í uppnámi í kvöld, X hafði svo
hátt að hann ærði börnin.“ 
Haraldur sjálfur varð ekki fyrir
líkamlegu ofbeldi en var reglulega
hótað að vera lokaður inni ef hann
hegðaði sér ekki í samræmi við
óskir starfsfólks. Hann segist oft
hafa séð börn lokuð inni og að það
hafi verið mjög erfitt að horfa upp
á það þegar börnin komu aftur úr
slíkri einangrunarvist.
Í skýrslu vistheimilanna segir
að starfsfólk hafi stöðugt gagnrýnt
aðbúnað á Kópavogshælinu en for-
stöðufólk þess hafi haft litla trú á
framförum eða nýjungum. Lengst af
var Ragnhildur Ingibergsdóttir yfir-
læknir og eiginmaður hennar, Björn
Gestsson, forstöðumaður. Björn var
forstöðumaður hælisins frá 1956 til
1987 og skólastjóri Þroskaþjálfa-
skólans til 1977. Björn lést árið 1992
en í minningargrein um hann segir
að eftir að Björn aflaði sér sérþekk-
Börnin voru alltaf hrædd
Haraldur Ólafsson var alinn upp á Kópavogshæli frá þriggja ára aldri. Hann er með
fulla greind en spastískur. Fréttablaðið/anton brinK
Skýrslan nú er ekki sú fyrsta sem
hefur verið gerð um hælið. Strax
árið 1962 voru gerðar athuga-
semdir við fjölda og aðbúnað
vistfólks. Fjórum áður síðar var
niðurstaða annarrar skýrslu að
starfsemin væri í alvarlegri hættu
ef ekkert væri gert.
Við gerð skýrslunnar var stuðst
við sjúkraskýrslur auk viðtala
við vistmenn, aðstandendur og
starfsfólk. af um hundrað vist-
mönnum sem eru á lífi gátu átta
tjáð sig um dvöl sína. Hér má
finna nokkur dæmi úr skýrslunni.
l „Þetta var skelfilegt umhverfi, það
var mjög erfitt að vera á hælinu,
alls konar fólk sem maður var
hálfhræddur við, hræddur alla
daga og ennþá hræddur við fólk …
hræddur þegar fólk fór í geðveikis-
köst […] Ég var mikið úti … ég var
bara að flýja fólkið af því að ég var
hræddur.“
l Systir X lýsti því hvernig hún hefði
ekki verið í mjaðmalið, verið farin
að öskra og bíta sig í hendurnar af
sársauka en þá lokuð inni vegna
þess hve illa hún lét. „[Þ]etta
skemmdist, mjaðmarkúlan var
farin út … farin að búa til nýja holu,
nýja skál … þið getið ímyndað
ykkur sársaukann.“
l Starfsmaður hafði eftir lækni
að á Kópavogshæli hefði starfs-
maður ætlað að venja vistmann af
óhóflegri kaffidrykkju með því að
setja mikið salt í kaffið hans, sem
endaði með því að vistmaðurinn
dó úr saltsjokki.
l Stúlkum voru gefnar getnaðar-
varnarpillur eða ófrjósemisað-
gerðir framkvæmdar á þeim þegar
þær fóru á blandaðar deildir. Með
því móti þurftu þær ekki jafn mikla
vöktun. Í skýrslunni er ekki að
finna dæmi um kynferðisofbeldi
af hálfu starfsfólks en grunur er
á slíku af hálfu vistmanna. „Í gær
stóð ég sjúkling að því að vera að
leika sér að kynfærum á öðrum
sjúklingi, sem er örviti,“ er ritað í
vaktbók.
l „Þá sagðist X hafa fengið tann-
pínu en ekki verið farið með
hann til tannlæknis heldur hefði
hann verið bundinn niður í stól
og tönnin dregin úr án nokkurrar
deyfingar. Hefði hann öskrað og
grátið en þá verið „hent niður í
kjallara“ og sagt að koma ekki upp
fyrr en hann hætti að gráta.“
l Faðir: Við báðum um að X yrði
ekki sagt fyrr en samdægurs að
[foreldrar] ætluðu að heimsækja
hann. Annars hefði X rúllað hjóla-
stólnum að dyrum, hvorki þegið
vott né þurrt heldur beðið eftir að
vera sóttur. Á leið til baka hefði X
grátið allan tímann.
l Starfsfólk gagnrýnir sérstaklega
að einum starfsmanni hafi verið
ætlað að sjá um margar deildir.
Nokkrir fyrrverandi starfsmenn
lýsa gömlu karla- og kvennadeild-
unum sem skelfilegum. „Þarna
voru bara karlar æðandi um, mis-
mikið klæddir og sumir allsberir,
ekkert starfsfólk að sinna þeim
… opnaði inn í sellu, þar var al-
blóðugur maður, allsber, búinn að
berja höfðinu utan í veggi, um leið
og ég opna kemur starfsmaður
hlaupandi og gargaði: ,Lokaðu,
læstu aftur!“
l „Man eftir einum á deildinni hjá
mér … var að vakna upp [á nótt-
unni] og kastaði svo mikið upp
og titraði og skalf og var eins og
það væri að líða yfir hann … þetta
var hræðilegt og ég var búinn að
láta vita af þessu tvisvar, þrisvar …
loksins farið með hann til læknis
og þá kom í ljós að hann var með
svona mikið hvítblæði og hann dó
stuttu seinna.“
l „Er það vanþekking eða virðingar-
leysi að einstaklingur fer í aðgerð
og gleymist í gifsi … í margar vikur
og er ekki tekinn úr gifsinu og
þegar hann er tekinn úr gifsinu þá
er hann orðinn stífur í mjöðmum,
getur ekki setið og er kominn með
mjög slæma hryggskekkju, er það
ill meðferð? Já það er það …“
✿ Dæmi um sögur úr skýrslunni
Starfsfólk Kópavogs-
hælis var beðið um að
veita foreldrum barna
sem þar dvöldu ekki of
miklar upplýsingar til
að valda þeim ekki óróa.
Heimsóknartími var
einu sinni í viku í tvo
tíma í senn. Maður sem
bjó á hælinu frá þriggja
ára aldri lýsir mikilli
hræðslu og ótta.
ingar erlendis hafi þau hjónin hafið
að stýra stofnuninni. Þá segir: „Þetta
olli þáttaskilum í aðstöðu vangef-
inna. Á fáum árum reis myndarleg og
nýtískuleg stofnun sem veitti góða
umönnun og kennslu. Vandræði
fjölmargra vangefinna og aðstand-
enda þeirra var nú hægt að leysa á
farsælan hátt. Með þessu var horfið
frá myrku miðaldastigi þessara mála
á Íslandi til nútímalegrar heilbrigðis-
þjónustu og fræðslu.“
Hrefna Haraldsdóttir þroskaþjálfi
hóf störf á Kópavogshæli árið 1959,
þá sautján ára gömul. Hún segir að
aðstaðan og umhverfið hafi verið
óboðleg, sérstaklega fyrir börn.
Viðhorfið hafi verið að fatlað fólk
væri annars flokks borgarar og að
ekki væri gott ef börnin sem dvöldu
á Kópavogshælinu ættu í of miklum
samskiptum við foreldra sína. „Það
var heimsókn einu sinni í viku, á
sunnudögum frá þrjú til fimm. Ef
foreldrar ætluðu að koma á öðrum
tíma þurfti sérstakt leyfi frá yfirfólk-
inu. Okkur var uppálagt að gefa sem
minnstar upplýsingar því annað
myndi valda óróa hjá foreldrum,“
lýsir Hrefna.
Hún sagði að talað væri um að
það væri ekki gott fyrir vistmenn
og samfélagið ef þau færu of mikið
út. Einangrunin hafi því verið
gríðarleg. Aðspurð hvernig börnin
upplifðu þennan mikla viðskilnað
og samskiptaleysi við foreldra sína
segir Hrefna: „Þau bara, því miður,
gáfust svolítið fljótt upp. Þú getur
rétt ímyndað þér hvernig börn-
unum leið. Börnin voru nær alltaf
mjög hrædd.“
snaeros@frettabladid.is
Þú getur rétt ímynd-
að þér hvernig
börnunum leið. Börnin voru
nær alltaf mjög hrædd.
Hrefna Haraldsdóttir,
þroskaþjálfi og
fyrrverandi starfs-
maður Kópavogs-
hælis
9 . f e b r ú a r 2 0 1 7 f I m m T U D a g U r4 f r é T T I r ∙ f r é T T a b l a ð I ð
1
3
-0
6
-2
0
1
7

1
0
:4
5
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
1
2
-F
C
B
4
1
D
1
2
-F
B
7
8
1
D
1
2
-F
A
3
C
1
D
1
2
-F
9
0
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
6
4
s
_
8
2
2
0
1
7
C
M
Y
K