Morgunblaðið - Sunnudagur - 08.01.2017, Blaðsíða 26

HEILSA Ekki bara hvítur sykur telst til viðbætts sykurs, heldur einnig hrásykur, púðursykur,melassi, síróp, agavesíróp, glúkósi (þrúgusykur), ávaxtasykur (frúktósi) og náttúru-legur sykur sem er til staðar í hunangi. Viðbótin sem slík er það sem skiptir máli og
almennt er ekki hollara að bæta í matvælin einni tegund sykurs umfram aðra.
Margar tegundir sykurs
26 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8.1. 2017
Sykurneysla er mikil hér
á landi eins og fram kom
í fyrirlestri Hólmfríðar
Þorgeirsdóttur 3. janúar.
 Sykurframboðið var
42 kg/íbúa árið 2014.
 Neysla ungs fólks (18-
30 ára) og 6 ára barna er
yfir ráðlagðri hámarks-
neyslu.
 Stærsti hluti sykurs í
fæði hér á landi kemur
úr sykruðum gos- og
svaladrykkjum eða 34%.
 Norræn vöktun 2011
og 2014: Hlutfall þeirra sem neyttu mikils af sykurríkum matvælum var hæst á Íslandi
2011 og lækkaði ekki milli ára eins og í Danmörku, Finnlandi og Noregi.
 Neysla á sykurríkum vörum eykur líkur á offitu, tannskemmdum og sykursýki af
tegund 2.
Nánar á landlaeknir.is
Sykurneysla mikil hér á landi
Getty Images
Embætti landlæknis leggur til aðstjórnvöld hækki álögur á gos-drykki þannig að þeir séu
a.m.k. skattlagðir í samræmi við al-
menna skattheimtu í landinu, þ.e. beri
24% virðisaukaskatt í stað 11%.
Einnig ætti að leggja vörugjöld á gos-
drykki þannig að hækkunin nemi
a.m.k. 20% í heildina.
Fjármuni sem koma inn mætti nýta
til að lækka álögur á grænmeti og
ávexti. Í tillögum embættisins segir að
einnig ætti að eyrnamerkja hluta af
álögunum fyrir starf á sviði heilsuefl-
ingar eins og gert er með gjöld á tóbak
og áfengi. Þannig gætu stjórnvöld
skapað aðstæður sem hvetja til heil-
brigðari lifnaðarhátta og aukið jöfnuð
til heilsu.
Samhliða slíkri skattlagningu er
mikilvægt að upplýsa almenning um
heilsufarslegan ávinning af minni
sykurneyslu. Einnig er mikilvægt að
fylgjast með og meta hvaða áhrif
skattlagningin hefur á neysluvenjur,
segir á vef embættisins, landlaeknir.is.
Þar segir að ekki sé fullreynt með
sérstakar álögur á gosdrykki og því
séu ofangreindar tillögur settar fram,
enda sé neysla á gosdrykkjum óhóf-
lega mikil hér á landi og mun meiri en
í hinum Norðurlandaríkjunum.
Vaxandi vísindalegur
grunnur
Í nýrri skýrslu frá WHO kemur fram
að vaxandi vísindalegur grunnur sé
fyrir því að vel skipulagðir skattar á
matvæli, ásamt fleiri aðgerðum, geti
verið áhrifarík leið til að bæta neyslu-
venjur. Skattlagning ætti því að vera
ein af forgangsaðgerðum stjórnvalda
til að fyrirbyggja langvinna sjúk-
dóma, segir Embætti landlæknis.
Í skýrslunni kemur jafnframt fram
að mestur ávinningur sé af skatti á
sykraða drykki og hann þurfi að vera
áþreifanlegur og hækka verð um
a.m.k. 20%. Þar kemur einnig fram
að 20% skattur geti minnkað neyslu
um 20%.
Þetta er í samræmi við niðurstöður
nýrrar rannsóknar sem gerð var hér
á landi af Hagfræðistofnun Háskóla
Íslands (HÍ) og Laufey Steingríms-
dóttir, prófessor við HÍ, kynnti á
málþingi í HÍ þann 3. janúar sl. og
gerð voru góð skil á mbl.is í vikunni.
Mikil áhrif á börn, ung-
menni og stórneytendur
Sú rannsókn sýndi að verðteygni
gosdrykkja er tæplega 1%, sem þýðir
að fyrir hverja prósentuhækkun á
gosdrykkjum minnkar neyslan um
1%. Á sama málþingi kynnti Hólm-
fríður Þorgeirsdóttir, verkefnisstjóri
næringar hjá Embætti landlæknis,
hugsanlegan ávinning af skattlagn-
ingu gosdrykkja. Hjá henni kom
fram að verðstýring með sköttum
eða vörugjöldum á sykraða gos-
drykki gæti verið áhrifarík leið til að
minnka neyslu. Áhrifin væru mest
þar sem þörfin er brýnust, þ.e. hjá
börnum og ungmennum og þeim sem
drekka mest af gosdrykkjum.
Hún benti á aðra rannsókn þar
sem metið var hvaða íhlutanir væru
árangursríkastar kostnaðarlega séð
til að draga úr offitu í Ástralíu. Þar
skipuðu skattar á óhollar mat- og
drykkjarvörur sér efst á blað, bæði
til bæta heilsu og draga úr út-
gjöldum.
Í skýrslu WHO kemur einnig fram
að sterkur vísindalegur grunnur sé
fyrir því að 10-30% lækkun á álögum
á hollum vörum eins og ávöxtum og
grænmeti geti verið áhrifarík leið til
að auka neyslu á þessum fæðuteg-
undum.
Gosdrykkir vega þyngst
Gosdrykkir vega þyngst í sykur-
neyslunni, en rúmlega þriðjungur af
viðbættum sykri í fæði Íslendinga
kemur úr sykruðum gos- og svala-
drykkjum. Verð á gosdrykkjum er
lágt hér á landi og lækkaði enn frek-
ar þegar vörugjöld voru afnumin í
byrjun árs 2015. Þá lækkaði tveggja
lítra kókflaska um tæplega 14% sam-
kvæmt upplýsingum á vef Hagstof-
unnar.
Ísland er trúlega eitt fárra vest-
rænna ríkja þar sem verð á gos-
drykkjum hefur lækkað undanfarin
ár, segir í tilkynningu frá embætt-
inu. Samkvæmt niðurstöðum nor-
rænnar vöktunar á mataræði, hreyf-
ingu og holdafari er mest neysla á
sykruðum gosdrykkjum og syk-
urríkum vörum á Íslandi samanborið
við hin Norðurlandaríkin.
Hlutfall of feitra er sömuleiðis
hæst á Íslandi í sömu rannsókn.
Neysla á sykurríkum vörum eykur
líkur á offitu og tannskemmdum og
mikil neysla á sykruðum gos- og
svaladrykkjum getur auk þess aukið
líkur á sykursýki af tegund 2.
Áhrif framleiðenda
Dagblaðið New York Times afhjúp-
aði fyrir rúmu ári að Coca-Cola,
stærsti framleiðandi sykurbættra
drykkja í heiminum, hefði greitt vís-
indamönnum sem leituðust við að
draga úr tengslum sykraðra drykkja
og offitu milljónir Bandaríkjadala.
Fréttastofan AP greindi frá því í
fyrra að sælgætisframleiðendur
borguðu fyrir rannsóknir sem héldu
því fram að börn sem borðuðu sæl-
gæti væru léttari en þau sem borð-
uðu ekki sælgæti. Sykuriðnaðurinn í
Bandaríkjunum hefur verið áhrifa-
mikill síðustu áratugi og leiddi það til
ráðlegginga um að draga úr fitu-
neyslu á meðan sykurneysla jókst.
Viðbættan sykur er að finna í
margs konar matvöru, sósum, kjöt-
vöru, mjólkurvörum, salatsósum og
brauði. Það er því margt sem þeir
þurfa að vara sig á sem hafa sett sér
það markmið að draga úr sykur-
neyslu á nýju ári. Þeir sem vilja vera
meðvitaðir um sykurneyslu sína ættu
að skoða síðuna sykurmagn.is, sem
er vefur á vegum Embættis land-
læknis.
Í hálfum lítra af Coca
Cola og Pepsi eru
27 sykurmolar. Hver
sykurmoli er 2 g.
Getty Images/Zoonar RF
Heilsufars-
legur ávinn-
ingur mikill
Embætti landlæknis vill að stjórnvöld hækki
álögur á gosdrykki umtalsvert. Fjármunina
sem komi inn mætti nýta til að lækka álögur
á grænmeti og ávexti.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Í Berkeley í Kaliforníu voru
lögð á vörugjöld, 40 kr. á
lítra, á drykki með við-
bættum sykri í mars 2015.
Niðurstöður rannsóknar um
áhrif þessarar skattlagn-
ingar, sem birtust í Americ-
an Journal of Public Health í
ágúst 2016, sýna að neysla á
sykruðum gosdrykkjum
dróst saman um 26% en
vatnsdrykkja jókst umtals-
vert.
Í Mexíkó voru vörugjöld, 6
kr. á lítra, lögð á sykraða
drykki í byrjun árs 2014, sem
samsvöruðu um 10% hækk-
un. Niðurstöður sem birtar
voru í tímaritinu British
Medical Journal í janúar
lögð á. Minnkunin var meiri
meðal tekjulágra eða um
17%.
2016 sýndu að neyslan
minnkaði um 12% fyrsta árið
eftir að vörugjöldin voru
Getty Images
Reynsla Mexíkó og Kaliforníu