Morgunblaðið - 27.11.1963, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 27. nóv. 1963
MORGUNBLAÐIÐ
11
HINN heimskunni brezki rit-
höfundur, Aldous Huxley, er
látinn, 69 ára a3 aldri. Hann
hafði í þrjú ár þjáðst af
krabbameini, er leiddi bann
til bana sl. föstudag, 22. sept.
Hann lézt að heimili vinafólks
síns, þar sem hann hafði búið
ásamt konu sinni, fiðluleikar-
anum Laura Archera, frá því
hús þeirra eyðilagðist af eldi
árið 1961. Útförin fór fram
þegar ‘á laugardag. Huxley
átti aðeins einn son bama, af
fyrra hjónabandL
Aldous Huxley var um ára-
tugi viðurkenndur sem einn
hinn fjölhæfasti persónuleiki
meðal rithöfunda. í verkum
hans sameinuðust margbreyti-
legir eiginleikar og skoðanir.
Aldous
Hann hafði ágæta rithöfund-
arhæfileika, grundvallarþekk-
ingu á bókmenntum og menn
ingu og óvenjulega þekkingu
á vísindum nútímans. Gáfur
hans voru óvenjulegar, þekk-
ing hans framúrskarandi og
víðtæk, enda hafði hann
„Encycjopodia Britannica"
jafnan við höndina, hvar sem
hann fór.
Huxley var nákunnugur
enskri menningu og í fjöl-
skyldu hans var margt vit-
manna, — föðurafi .hans yar
hinn frægi Ifffræðingur
Thomas Henry Huxley, er afl-
aði kenningum Darwins sem
mest fylgis; í móðurætt var
hann náskyldur gagnrýnand-
anum Matthew Arnold; móð-
ursystir hans vár skáldkonan
frú Humphrey Ward og bróð-
ir hans er hinn frægi líffræð-
ingur Sir Julian Huxley.
• Augnsjúkdómur
réði örlögum hans. —
Aldous Huxley fæddist í
Godalming í Surrey, 26. júlí
Huxley
1894. Foreldrar hans voru
Julia Arnold og Leonard Hux-
ley og var faðir hans ritstjóri
tímarits.
Aldous Huxley hafði í
hyggju að læra læknisfræði,
en á skólaárum hans í Eton
fékk hann augnsjúkdóm, er
olli honum nær algerri
blindu. Neyddist hann þá til
þess að láta af þessari ákvörð
un sinni og sneri sér að bók-
menhtanámi, með það fyrir
að geta unnið fyrir sér sem
kennari. Hann lærði blindra-
letur og vélritun og byrjaði
þegar um þetta leyti að skrifa
smávegis, skrifaði þá eina eða
•tvær smásögur, en handritun-
um týndi hann — „því mið-
ur ég hefði haft gaman af því
að lesa fyrstu smásöguna
mína“, sagði hann jafnan. —
Um þetta leyti skrifaði hann
éinhversstaðar: „Hér éftir
verður metnaður minn og
ánægja falin í því að skilja,
ekki að framkvæma".
Um það bil sem Huxley hóf
háskólanám í Oxford, hafði
sjón hans lagazt svo, að hann
gat stundað námið með því
að nota stækkunargler. Frá
Oxford fór hann með beztu
vitnisburði í öllum prófgrein-
um.
Síðustu tvö ár heimstyrjald
arinnar fyrri vann Huxley á
opinberri skrifstofu. Árið 1919
kvæntist hann Mariu Nys,
belgískri konu, sem lézt af
krabbameini árið 1955. Þau
áttu einn son. Um líkt leyti
kynntist Huxley gagnrýnand-
anum John Middleton Murry,
er ritstýrði tímáritinu „Ath-
enaeum" og fóru þau kynni
svo, að Huxley réðist til tírha-
ritsins. Starfaði hann þar í
nokkur ár, skrifaði greinar og
umsagnir um alls konar list-
ir — tónlist, leiklist, bók-
menntir o. sv. frv. Einnig skrif
aði hann mikið um húsagerð-
arlist og híbýla skreytingar.
Á árunum milli 1930—40
ferðaðist Adlous Huxley mik-
ið en átti þá heimili í Suð-
ur-Frakklandi. f byrjun heims
styrjaldarinnar síðari fluttist
hann til Kaliforníu, þar sem
hann hefur síðan búið.
• Forspár?
Aldous Huxley var af-
kastamikill rithöfundur. skrif-
aði einar fjörutíu skáldsögur,
nokkur leikrit og ljóð, og
þúsundir ritgerða um ýmiss
efni.
Árið 1921 kom út fyrsta
skáldsaga hans“ Crome yel-
low“, ári síðar smásagnaheft-
ið „Mortal Coils“, árið 1923
sagan „Antic Hay“, en þar
þótti útgefendum Huxley taka
full frjálslega á kynferðisleg-
um efnum og voru tregir að
gefa söguna út
Meðal annarra verka skálds
ins má nefna, „Those Barren
Leaves“, 1925; „Ppint Coun-
ter Point", 1928; „Brave New
World“ 1932 — framtíðarspá-
sagan, er aflaði Husley, sem
kunnugt er, mestrar frægðar
—; „Eyeless in Gaza“, 1936;
„After Many a Summer", —
1939; „Grey Eminence“, 1941;
„Time must have a Stop“,
1945 og „Ape and Essence",
1949 — þar sem Huxley lýsti
hugmynd sinni um heiminn á
árinu 2018. Skammt er síðan
síðasta bók Huxleys kom út,
en hún nefnist „Science and
Litterature".
Um Aldous Huxley hefur
margt verið ritað og rætt. —
Hann hefur verið kallaðiw-
„snillingur", „spámaður“, —
„siðapostuli," „samvizka
mannkyns“ „flautaþyrill'* og
hvað eina annað. „Hann hafði
til að bera ókjör af viti og
þekking — segir t.d. Ole
Storne gagnrýnandi Politik-
en — „hann virtist vita allt,
geta rætt öll mál frá öllum
sjónarmiðum og leikið sér að
því að stefna rökum hverju
gegn öðru. Eins og kameljón
gat hann skipt um liti og
skoðanir og rökrætt af jafn-
miklu öi-yggi út frá guðfræði-
legum, siðfræðilegum, vísinda
legum, stjórnmálalegum og
hreint fagurfræðilegum sjón-
armiðum“.
Aldous Huxley hafði mikl-
ar áhyggjur af framtíð mann-
kynsins. Bók hans „Brave
New World“, eða „Fagra nýja
veröld“, eins og hún nefndist
í íslenzku þýðingunni, var
viðvörun til mannkynsins. —
Um þessa bók sína sagði hann
í blaðaviðtali fyrir nokkrum
árum: Það er ógnvekjandi að
sumt það, sem skrifað stend-
ur í þeirri bók og gert er ráð
fyrir, að gerist eftir hundruð
ára, hefur nú þegar á þrjáliu
árum komið fram. Mér virð-
ist ekki aðstaða okkar gegn
þeim öflum, er ógna okur,
hafa batnað svo neinu nemi
á síðustu árum. Við — mann-
kynið — verðum að gera eitt-
hvað til þess að svo verði,
en það er vafamál hvort við
gerum það. Framtíð þjóða
heimsins eru í höndum hópa
nokkur hundruð stjórnmála
— manna, hershöfðingja og
tæknifræðinga, og fáir . eða
engir þeirra búa yfir sérstak-
lega miklum vitsmunum eða
þekkingu. Ef við höldum
áfram að hugsa og fram-
kvæma eins og við nú ger-
um, er útlitið ekki bjart. —
Mennirnir ættu að rannsaka
miklu betur okkar eigin piá-
netu áður en þeir hefjast
handa um rannsóknir á himin
geimnum!“
Á árunum fyrir heimstyrj-
öldina fyrri fylgdist Huxley
vel með þróun alþjóðastjórn-
mála og áhyggjur hans fóru
dagvaxandi. Hann gerðist
ötull talsmaður pacifisma og
gaf út „An Encyclopædia of
Pacifism“ og bækling með
heitinu „Hvað hafið þið hugs-
að ykkur að gera við þessu?“
— Evrópublöð
Framhald af bls. 1.
manna, byr undir báða
vængi“.
,4L GIORNO“, Mílanó, gagn
rýnir harðlega lögregluna í
Dallas, „sem“, segir blaðið,
„kom tragi-komisk fyrir al-
heimssjónir .... og hafði,
skv. ummælum yfirmanns
hennar, lokið hlutverki sínu,
er einn morðingi féll fyrir
hendi annars.“
í kommúnistablöðum gætir
í senn gagnrýni og fullyrð-
inga.
„PRAVDA“, Moskvublaðið,
segir, að morðið á Oswald
„hafi verið framið af sama
fólkinu, sem undirbjó og fram
kvæmdi árásina viðbjóðslegu
á Kennedy, þ. e. hægrisinn-
uðum öfgamönnum, sem reyni
nú að koma sökinni á banda-
ríska kommúnista, og samtök-
in „Fair Play for Cuba“.
„Rabotnichesko Delo“, mál-
gagn búlgarska kommúnista-
flokksins, segir: „Þau gögn,
sem lögreglan segist hafa und-
ir höndum, og telur óyggjandi
sönnun þess, að Oswald hafi
verið sekur — atriði, sem er
langt frá því að vera óumdeil-
anlegt — voru ekki birt, fyrr
en Oswald gat ekki lengur
varið sig.“ Blaðið, stærst
þeirra, sem gefin eru út í
Búlgaríu, krefst þess, að sann-
leikurinn verði leiddur í ljós.
Það spyr: „Eru morðin í Tex-
as afleiðingar undirbúnings
illra afla.“
Sakir þess, að morðingi Os-
walds, Jack Ruby, er Gyðing-
ur, hafa blöð Araba í Sýrlandi
og Líbanon lýst því yfir, að
Zíonistar standi að baki morð-
inu á Kennedy.
„AL SIASSA“, gefið út í
Beirut, segir, að alþjóðasam-
tök Zíonista eigi alla sök á
morðinu á Kennedy, enda hafi
samtökin verið andvíg Kenn-
edy, „er hann lagðist gegn því,
að hætt yrði aðstoð við Egypta
land, og þegar Bandaríkin
stóðu að baki frumvarpi því,
sem fram.kom hjá Sameinuðu
þjóðunum, og kvað á um bæt-
ur til þeirra, sem orðið hefðu
að flýja frá Palestínu".
Þekktur sovézkur glæpa-
sérfræðingur i Sovétríkjunum
Dr. I. Kirpets, ritar í „Izvest-
ia“ í dag um morð Kennedys
forseta, og segir hann allt
benda til, að Dallas-lögregl-
an hafi ekki áhuga fyrir að
finna raunverulegan morð-
ingja forsetans.
Gagnrýni Kirpets er I
mörgum atriðum:
• Ekki hafi verið farið að
öllum öryggisreglum, sem
komið hefðu getað í veg fyrir
morðið.
• því hafi morðinginn átt
opna undankomuleið frá
byggingunni, þar sem hann
beig komu forsetans.
• lögreglan hafi ekki rann-
sakað aðra möguleika, eftir
handtöku Oswalds.
• lögreglan hafi leitt Os-
wald fyrir fréttamenn, með-
an sannanir fyrir sekt hans
voru ekki nægjanlegar, og
meðan hann neitaði algerlega
sekt sinni.
Þótt Oswald hafi raun-
verulega verið sekur, segir
Kirpets, þá telur hann þess-
um spurningum ósvarað:
G Hvers vegna var lögregl-
unni svo í mun að telja Os-
wald kommúnista, þótt komm
únistaflokkurinn bandaríski
hafi neitað því, að Oswald
væri meðlimur í honum.
• hvers vegna lögreglan vill
ekki viðurkenna, að slíkt
morð gat Oswald efcki undir-
búið einn.
Fréttastofan TASS segir f
fréttatilkynningu í kvöld. að
slíkt morð gat Oswald ekld
undirbúið einn.
# Því var Oswald svo illa
gætt?
Fréttastofan TASS segir í
fréttatilkynningu í kvöld, að
Rubinstein (Ruby) hafi verið
borgað fyrir að myrða Os-
wald. Segir enn fremur, að
einungis þeim, sem óttuðust
heilbrigða stefnu Kennedys
— þ. á. m. afstöðuna til Sov-
étríkjanna, sem leitt hefði
getað til varanlegs friðar —
— bafi hagnazt á afbrotinu.
Telur TASS fráleitt, að
Ruby hafi látið stjórnast af
skaphita, hann hafi ætlað að
slétta öll spor.
Á öðrum stað í „Izvestia"
er því lýst, hvernig endur-
varpshnöttur Bandaríkjanna
hafi gert Sovétborgurum
kleift að sjá það til fram-
ferðis bandaríska borgara,
sem fæstir myndu trúa að átt
gæti sér stað, nema á mið-
öldum á Spáni.
„Hafi Jcthn Kennedy verið
tákn dugnaðar og heilbrigðrar
skynsemi í augum bandarísku
þjóðarinnar, þá eru aftur-
haldsseggir í Dallas einkenni
villimennsku og glæpastarf-
semi í bandarískum stjórn-
málum, spillingar í blaða-
heiminum og mútuþægni
lögreglunnar.“
— Ný skáldsaga
Framíhald af bls. 32
ábyrgðarlausu eftirstríðskynslóð-
ar, sem er vel á sig komin um
margt, en skemmdur af miklu
sjálfstæði og eftirlæti og á upp-
lausnaranda þeim, sem af styrj-
öldinni leiðir.
Hið rótgróna menningarheim-
iii, „Húsið“, verður hér vett-
vangur hinna stríðandi þjóðfé-
lagsafla. Þar eigast við andstæð
urnar, varðveizla og sóun, ábyrgð
artilfinning og léttúð, virðuleiki
og stráksskapur."
Húsiff er 23. ritverk höfundar-
ins, sem er löngu þjóðkunnur höf
undur. Hefur hann skrifað, auk
skáldsagna, ljóð, viðtöl, smásög-
ur og ferðasögur.
Bræffurnir í Grashaga hlaut á
sínum tíma ágætar viðtökur. Sag
an gerist í sunnlenzkri sveita-
byggð á fyrsta fjórðungi þess-
arar aldar. Árni Hallgrímsson,
ritstjóri, Iðunnar sagði á sínum
tíma um bókina, að hún væri
nærri furðulegt fyrirbæri í bók-
menntaheimi okkar. Guðmund-
ur Daníelsson er gæddur alveg
óvenjulegri frásagnar og stíl-
gáfu, sagði Árni Hallgrímsson.
Bræffurnir í Grashaga er 172
bls. að stærð og er sögunni skipt
í 27 kafla.