Morgunblaðið - 27.11.1963, Blaðsíða 15

Miðvikudagur 27 nóv. 1963
--f-r+“—rvu, r t."!"—4ró
MORGU N BLAÐtÐ
-.- . ^ u—í” U.M-
15
MEB núverandi fiskveiðaland-
helgi eru flest hin þýðingarmestu,
hrygningar- og uppeldissvæði
nytjafiska okkar komin undir ís-
Qenzka lögsögu. Mikið hefur því
áunnizt á þeim rúmlega 25 árum
frá því er byrjað var að ræða um
að loka Faxaflóa fyrir öllum
botnvörpuveiðum í nokkur ár
undir vísindalegu eftirliti, til
fþess að sjá, hver áhrif það hefði
á hina ofveiddu íslenzku fiski-
Btofna.
Hugmyndin um lokun Faxaflóa
var ákaflega merkilegur áfangi í
fiskfriðunarmálum Evrópuþjóða
almennt og ber vott um framsýni
íslendinga og rétt mat á þróun
veiðanna og ástandi þeirra fiski-
stofna, sem þær byggjast á.
Því miður varð ekkert út
framkvæmdum, þrátt fyrir það,
««« ■■ -y/x-x —■ swjmj « • ... 'aww ■» ii SSSSfSíSÍSS <• w« •• »■
Hús Fiskifélagsins við Skúlagötu.
riöun íslenzku fiskistofnanna
og framtíð þeirra
efJir Jón Jónsson, fiskifræðing
að alþjóðleg nefnd fiskifræðinga
staðfesti í öllum meginatriðum
niðurstöður og tillögur íslend-
inga. Þegar kom til kasta hinna
einstöku ríkisstjóma að taka
ékvörðun í málinu, skarst brezka
orðið hefur síðan 1952, er ekki
einungis fólgin í lokun þýðingar-
mikilla hrygningar- og uppeldis-
stöðva, heldur er hér einnig um
að ræða verulega stækkun á at-
hafnasvæði íslenzkra veiðiskipa.
ríkisstjórnin úr leik af ótrúlegrj Þetta leggur okkur þær skyldur
6kammsýni og fyrirhyggjuleysi.
Árið 1952 færðu því íslending-
ar fiskveiðalandihelgi sína út í 4
mílur, og með fækkun grunnlmu-
punkta var lokað ýmsum þýðing-
armiklum uppeldisstöðvum, þ. á
m, Faxaflóa, Breiðafirði og ýms-
um fjörðum og flóum við norður-
ströndina. Er hér um að ræða hið
þýðingarmesta skref, er við höf-
um stigið fyrr og síðar til friðun-
ar fiskistofnunum. Árið 1958 var
landhelgin enn aukin upp í 12
mílur og bættust þá við mikils-
verð veiðisvæði og hrygningar-
svæði, t. d. Selvogsbanki, og með
samningnum við Breta árið 1961
bættust einnig við nokkur veiga-
inikil svæði, t. d. frekari aukning
á hinu þýðingarmikla hrygning-
arsvæði á Selvogsbanka og í Mið
Sj-
Hinn fiskifræðilegi grundvöllur
þessara aðgerða er auðsær. Fiski-
skýrslur íslendinga, Breta og ann
arra þjóða, er hér stunda veiðar,
sýna greinilega, að ýsu-, skar-
kola- og lúðustofnarnir voru þeg-
ar orðnir ofveiddir á árunum fyr
ir síðari heimsstyrjöldina. Skar
kolaveiði Breta við ísland féll úr
58 vættum á 100 togtímum árið
1922 í 18 vættir á 100 togtímum
érið 1937. Vegna friðunar stríðs-
éranna jókst stofninn svo mjög,
að árið 1947 var afli Breta af
skarkola 84 vættir á 100 togtím-
um, en var kominn niður í
2-3 vættir árið 1953. Eftir það fór
stofninn að réttta við, og var
veiði Breta orðin 61 vætt á 100
togtímum árið 1956. Fiskirann-
sóknir okkar hafa sannað, að
cukning þessi er bein afleiðing
af lokum Faxaflóa árið 1952.
Samtímis því að fiskinum fjölg
aði á uppeldisstöðvunum vegna
friðunarinnar, hafði hún einnig
þaú áhrif, að meðallengd og
meðalþyngt fisksins jókst til
tnuna. Sem dæmi má nefna, að
meðalþyrigd ýsu í veiði rann-
6óknarskipa í Faxaflóa á árunum
1924—48 var 330 grömm, en var
komin upp í 1550 grömm árið
1956, fjórum árum eftir friðun
flóans.
Sú aukning landhelginnar, sem
a herðar að gæta vel þessara
auðæva, svo og að nýta þau eins
vel og framast er kostur og stofn-
arnir þola. Skynsamleg nýting
fiskistofnanna og annars dýra-
lífs sjávarins er eitt af megin-
verkefnum íslenzkra fiskirann-
sókna. Það þýðir ekki „að friða
fiskinn, en drepa fólkið“, eins og
mætur stjórnmálamaður íslenzk-
ur sagði fyrir nokkrum árum,
Óttinn við ofveiði má ekki koma
í veg fyrir, að fiskistofnarnir séu
nýttir eftir því sem þeir frekast
þola. Það má í rauninni segja, að
okkur beri siðferðileg skylda til
þess að nýta til fulls þau veiði-
svæði, sem eru undir okkar eigin
lögsögu og aðrar þjóðir fá ekki
að nota.
Hvað er þá að segja um ástand
íslenzku fiskistofnanna í dag og
hvers má vænta af framtíðinni?
Því miður eru rannsóknir okk-
ar ekki það langt komnar, að við
getum svarað þessu nema að litlu
leyti.Hitt er þó hægt að fullyrða,
að ekki eru í augnablikinu sjáan-
leg nein merki ofveiði í helztu
fiskistofnunum. Hve nálægt há-
marksnýtingu við erum komnir
vitum við ekki, nema þá helzt
að því er snertir þorskstofninn.
Þorskveiðin hefur löngum ver-
ið um helmingur af heildarafla
landsmanna, og því mun þróun
þessara veiða ráða miklu um
framtíð íslenzks sjávarútvegs.
Útfærsla landhelginnar lokaði
ýmsum mikilsverðum uppeldis-
stÖðvum fyrir þorsk, en áhrifa
þess hefur þó ekki gætt jafn aug-
ljóslega og hjá ýsunni.
Við vitum nú með nokkuð mik-
illi vissu, hver eru áhrif veiðanna
á þorskstofninn. Heildardánartal-
an í þeim hluta stofnsins, sem
kominn er í gagnið, er rúmlega
60%, þ. e. á hverju ári hverfa 60
af hverjum 100 fiskum af völd-
um veiðanna eða öðrum orsökum.
Það er nauðsynlegt að geta greint
á milli þeirrar dánartölu, er or-
sakast af veiðunum og þess, sem
fer forgörðum á anna hátt. Með
sérstökum aðferðum hefur okkur
tekizt að skilja þetta tvennt að,
og kemur í ljós, að % heildar-
dánartölunnar eru af völdum
veiðanna, en y5 af „eðlilegum or-
sökum.
Við höfum reiknað út heildar-
dánartöluna á hverju ári síðan
1928 og borið hana saman við
sóknina í þorskinn á þessu tíma-
bili. Til glöggvunar skal hér tek-
ið fram, að sóknin er mæld í
milljón tonntímum, þ. e. tekið er
virðist því vera f-ræðilegur grund
völlur fyrir því að auka heildar-
sóknina í íslenzka þorsstofninn
um 16% áður en óæskilegri dán-
artölu yrði náð.
Reynslan ein getur skorið úr
um það, hvort þessar áætlanir
eru réttar, en hitt er víst, að
þessar niðurstöður gefa til kynna,
að við erum komnir mjög nálægt
hámarksnýtingu þorskstofnsins.
Hlutur íslendinga í heildar-
þorskveiðinni á íslandsmiðum
hefur að meðaltali verið rúmle.ga
50%. Hve mikið hann hefur auk-
izt við tilkomu aukinnar land-
helgi, er enn ekki vitað nákvæm-
lega. Við verðum þó á næstunni
að reikna með, að veiði útlend-
inga verði talsverður hluti heild-
arveiðinnar.
Er þá hægt að bæta stofninn á
nokkurn hátt, svo að hann skili
af sér meiri veiði?
Þótt flest uppeldissvæði þorsks
séu nú komin innan íslenzkrar
lögsögu, eru þó ennþá nokkur
svæði utan hennar, þar sem held
ur sig talsvert af smáfiski. Má
hér nefna sem dæmi, að brezkir
togarar veiða allmikið af smá-
þorski á veiðisvæðum djúpt út af
Langanesi og Sléttu. Með því að
stækka möskvann í botnvörpunni
er hægt að koma í veg fyrir veiði
smáfisks, og nýlega hefur verið
ákveðið að auka möskvastærð í
botnvörpum allra togara á ís-
landsmiðum úr 110 m/m í 120
m/m. Þetta mun hafa í för með
sér nokkra framtíðaraukningu
þorskaflans, en þó ekki mikla,
rúmlega 1%. Aukningin mun
verða meiri í ýsuveiðinni, eða
allt að 5%.
Frekari aukning möskvastærð-
ar myndi þó auka afkastagetu
stofnsins, t. d. hefði 140 m/m
möskvastærð í för með sér
framtíðaraukningu, er næmi um
5%, miðað við þá veiði, er fæst
með 110 m/m möskvastærð.
Af því, sem að framan greinir,
er ljóst, að ekki virðist fræðileg-
ur grundvöllur fyrir því að auka
þorskveiðina að neinu verulegu
leyti frá því sem nú er. Með auk-
inni sókn er hægt að auka heild-
arveiðina nokkuð, en það er hætt
við, að dýrara verði að veiða síð-
ustu 25 þúsund tonnin úr stofn-
inum en þau fyrstu.
Ef þjóðinni fjölgar eðlilega á
næstu áratugum mun hún verða
orðin rúmlega tvisvar sinnum
fjölmennari um næstu aldamót
en nú. Það er því fyrirsjáanlegt,
að þorskveiðin mun þá ekki geta
staðið undir lífsafkomu þjóðar-
innar í jafn ríkum mæli og hún
gerir nú.
Fiskveiðar munu þó verða þýð-
ingarmesti þátturinn í atvinnu-
lífi þjóðarinnar næstu áratugina.
Hver er hámarksnýting síldar-
stofna þeirra, sem hér veiðast,
vitum við ekki ennþá, og eru um
það skiptar skoðanir fræði-
manna. Okkur hefur tekizt að
auka mjög veiðina með vísinda-
legum rannsóknum og endur-
bættri veiðitækni, en við vitum
ekki ennþá, hver eru áhrif þess-
ara auknu veiða á stofninn, né
heldur hve mikla veiði hann þol-
ir. Hitt vitum við, að í þessum
stofni eins og öðrum fiskistofn-
um eru miklar sveiflur, sem or-
sakast af ýmsum ytri skilyrðum,
er mannlegur máttur ræður ekki
við. í síldveiðunum eru þessar
sveiflur einnig fjárhagslega mjög
tilfinnanlegar, þar sem veiðar-
færi og öll hjálpartæki eru mjög
kostnaðarsöm.
Eftir því sem þjóðinni fjölgar
verða óvæntar sveiflur í afla-
brögðum mjög tilfinnanlegar fyr-
ir allt þjóðarbúið. Það er því
augljóst mál, að við verðum að
kosta kapps um að fullnýta öll
verðmæti sjávarins og auka þau
og efla þar sem því verður við
komið. Ræktun á þorski og síld
er þó ennþá óframkvæmanleg, en
hins vegar eru miklar vonir
bundnar við laxa- og silunga-
rækt.
Allar aðgerðir okkar í þessum
málum verða að byggjast á ná-
inni þekkingu á eðlisháttum fisks
ins sjálfs og áhrifum veiðanna
og umhverfisins á hann. Okkur,
sem við þessi mál fáumst, er ljós
vanþekking okkar á fjölmörgum
sviðum, en þeim mun meiri er
nauðsynin til þess að auka enn
að miklum mun allar rannsóknir
á þessu sviði. Þeim peningum er
örugglega vel varið.
Jón Jónsson.
Jón Jónsson
tillit til stærðar togaranna og
um leið veiðihæfni hverju sinni.
Það kemur nú í ljós, að náið
samhengi er á milli sóknar og
heildardánartölu, hlutfall þetta
er sem næst bein lína.
Núverandi dánartala, 60% ár-
lega, virðist enn ekki hafa or-
sakað ofveiði í stofninum, en við
höfum ástæðu til þ«ss að ætla,
að hætta sé á ferðum þegar dán-
artalan er komin yfir 65%. Nú-
verandi dánartala ivarar til heild
arsóknar, er mælist .620 milljón
tonntímar árlega, en 65% dánar-
tala myndi fást með sókn, er
næmi 720 milljón tmvritímú'm. Það
Takið eftir!
@ VETRARKÁPUR með loðskinnum
® VETRARKÁPUR án loðskinna
H LEÐURKÁPUR
g) S V AMPKÁPUR
® Fóðraðir SKINNHANZKAR
H SLÆÐUR — UNDIRFATNAÐUR
Tízkuverzlunin ISÉLA
Skólavörðustíg 15 — Sími 21755.
Afgreiðslustúlkur
óskast hálfan eða allan daginn.
Upplýsingar í verzluninni.
Miklatorgi.