Dagblaðið Vísir - DV - 08.09.2017, Blaðsíða 16

umræða 17Helgarblað 8. september 2017
vinkonur og héldu alltaf góðu
sambandi. Hann var kannski ekki
að hlusta nema með öðru eyranu
því að þegar ég hafði þetta mælt
sneri hann sér að manni sem var
líklega þarna í fylgd með honum,
og sagði: Þarna sérðu hvernig all-
ir finna sér alltaf eitthvert tilefni til
að tala við mig.
Plebbaskapur út í eitt
Það sem var að verða skuggalegt
á þessum tíma einkaþotnanna
og gumball-kappakstranna var
hversu víðtækum völdum þess-
ir fáu nýríku menn voru að ná,
og það á flestum sviðum samfé-
lagsins. Þeir áttu alla bankana,
fjölmiðlana og svo framvegis, en
voru líka í krafti lóðaeignar og fjár
að ná tökum á skipulagsmálum
í borginni, svo eitthvað sé nefnt.
Að auki var sífellt meiri áhersla á
að einkaaðilar tækju að sér að reka
menningarlíf, styrkja tónlistar-
menn og myndlist, og þar með
gera listamenn háða sér; við sáum
dæmi um að myndlistarmanni var
vísað út úr vinnustofu sem auð-
menn höfðu lánað húsnæði til,
vegna þess að hann tjáði sig á ein-
hvern hátt þannig sem kapítalinu
ekki líkaði. Og leikhúsin og bóka-
útgáfa stefndu einnig í að lenda
undir hæl hinna ný-ofsaríku.
Svo voru sögurnar um plebba-
skap alveg endalausar. Hinir ný-
ríku voru að kaupa upp alla
fremstu bekkina á fínum og eftir-
sóttum tónleikum og þannig list-
viðburðum, svo héldu þeir sínum
gestum og vildarvinum fyrirpartí í
vistarverum tónleikahallanna en
komu ekkert inn þótt hljómleik-
arnir hæfust fyrr en þeim sjálfum
hentaði. Þá birtist allt í einu góð-
glöð hersing, á miðjum tónleikum,
undir forystu auðkýfingsins og
gestgjafans, og raðaði sér í fremstu
sætin, á miðjum konsertinum eða
hvað það var sem var í gangi, og
með öllu skyldugu fasi aðals eða
konungshirðar.
Sömuleiðis vissi maður að ís-
lenskir milljónerar og banksterar
væru að kaupa upp stór og dýr
stúkupláss á eftirsóttum íþrótta-
viðburðum, eins og úrslitaleikjum
Meistaradeildar Evrópu í fótbolta,
og fljúga með sína boðsgesti út á
leikina í leiguþotum með lúxus-
veitingum, en þegar til kom
voru svo bara fáir af þessum
hundruðum Íslendinga að horfa á
leikinn, héngu mest inni á VIP-bör-
unum og baksviðssalarkynnunum,
komu kannski rallhálfir fram und-
ir lok leiks og spurðu hvernig stað-
an væri. En sæti þeirra voru annars
auð, á leikjum sem milljónir sannra
fótboltaunnenda um allan heim
hefðu verið til í að fórna útlimi fyrir
að fá að vera viðstaddir.
Bændauppreisn
Ef þróunin hefði gengið áfram á
fullu í átt að svona apakattasam-
félagi hefði það kannski endað með
einhvers konar uppreisn; hvað veit
maður um það? En að minnsta
kosti í einni nýlegri skáldsögu var
slíkt látið gerast, en það var í „Látið
síga piltar“ eftir rithöfundinn
Óskar Magnús son. Hann er eins og
mörgum er kunnugt lögmaður að
mennt, og starfaði lengi sem for-
stjóri eða framkvæmdastjóri frægra
fyrirtækja, en hefur unað sér vel við
ræktunar- og ritstörf undanfarin ár
á bæ sínum austur í Fljótshlíð.
Í umræddri skáldsögu frá 2013
segir frá mannlífi í sveit og ýms-
um skemmtilegum persónum
og uppákomum sem þar verða.
Sagan gerist að mestu á árunum
fyrir hrun og margt sem þar á sér
stað minnir á heimaslóðir Óskars
austur í Fljótshlíð, eins og að þar
verður eldgos í nágrenninu með
miklu öskufalli, og líka minnir það
á Fljótshlíðina að landareign þar
í sveit kaupa bræður tveir, ný-
ríkir og stórauðugir, og hefja að
byggja yfir sig sumarhús sem er
miklu meira í ætt við greifahöll,
með tilheyrandi víðáttumiklum
kjöllurum fyrir eðalvín og eftir-
sótta listmuni. Bræður þessir
eiga að sjálfsögðu banka, og taka
nú til við að prakka upp á bænd-
ur og búalið lánum sem þeir lofa
mjög og eiga ekki að geta fært
mönnum neitt nema gæfu og
stóran hagnað. En svo standast
engar áætlanir og allt er svikið
og loks kemur hrunið með til-
heyrandi forsendubrestum, og
áður stöndugir bændur og jarð-
eigendur sjá fram á gjaldþrot og
eignamissi. Og engrar samúðar
eða hjálpar er að vænta frá þeim
auðkýfingum sem nú eru búnir
að loka sig inni í sínu sloti þar
uppi í hlíð. Loks er ástandið orðið
þannig að bændur héraðsins sjá
þann vænstan kost í stöðunni að
taka sig saman um að fara að öðr-
um bræðranna, taka hann hönd-
um og neyða með pyntingum til
að breyta lánaskilmálum og skera
þá þannig úr snörunni, en drepa
hann svo og brenna slotið. Þetta
var nógu mikið þjóðþrifaverk til
þess að þótt sóknarpresturinn
gerði sér ljóst í jarðarför banka-
greifans að líkmenn hans, sem
voru komnir með kistuna í reipin,
hefðu sannarlega drepið innihald
hennar, þá lét hann gott heita og
sagði bara: „Látið síga piltar.“
Að því leyti kemur á óvart að
svona hugmyndir komi úr penna
Óskars Magnússonar að frá því við
sáumst fyrst á menntaskólaárum
hefur mér þótt hann með ólíklegri
mönnum til að verða málshefjandi
hugmyndar um uppreisn hinna
kúguðu gegn auðvaldinu. En þá er
hins líka að gæta að hér er skáld-
saga á ferðinni. n
Íslenskir milljónerar Keyptu
upp stór og dýr stúkupláss á
eftirsóttum íþróttaviðburðum
„Ávaxtakarfan
gerði mikla
lukku. Sveit
astjórnar-
skrifstofan át
ti í viðskipt
um við fyri
rtæki sem
sendi ávaxta
körfu á hv
erja hæð á
hverjum
mánudagsmo
rgni. Körfun
ni var komi
ð fyrir á
borðinu hjá k
affi vélinni og
starfsfólkið ga
t fengið sér
banana eða e
pli að vild þe
gar líða tók á
daginn og
auka þurfti bl
óðsykurinn.
Á samdrátta
r- og niðurs
kurðartímum
varð
ávaxta karfan
fyrst til þess
að hverfa. A
ð setjast
niður í kaffi h
orninu síðdeg
is á mánude
gi og sjá
ávaxtakörfula
ust borð var
illur fyrirboði
sem vakti
fjölskrúðugt, k
víðafullt slúðu
r á göngunum
.
Þegar ástan
dið batnaði
birtist ávaxt
akarfan
á ný. Ávextir
nir virtust saf
aríkari og góm
sætari en
nokkru sinni f
yrr. Það var e
itthvað göldró
tt við þessi
hvörf og endu
rbirtingar áva
xtakörfunnar,
ofuráhrif
á tilfi nningalíf
starfsfólksins
og eldsnögg v
iðbrögðin
sem hún kalla
ði fram.“ *
(Maria Herman
sson 2005, Kall
inn undir stiganu
m)
www.avaxtabillinn.is • avaxtabillinn@avaxtabillinn.is • 517 0110
ávaxtakörfunnar
Göldrótt áhrif
*Textinn er tekinn úr sænskri skáldsögu sem kom út árið 2005.
Textinn lýsir því hvað þessi ávaxtasiður vegur þungt hjá sænskum
starfsmönnum og er alveg í takt við þá upplifun sem við hjá
Ávaxtabílnum höfum upplifað hér á landi síðustu 11 ár.
Á Íslandi voru ávaxtakörfurnar víða það fyrsta sem var „hagrætt“.
Nú er spurning hvort þær komi ekki sterkar til baka til merkis um
að við séum að reisa okkur við.