Dagblaðið Vísir - DV - 08.09.2017, Qupperneq 48

fólk 25Helgarblað 8. september 2017
B
orgarstjórinn fyrrverandi
auglýsti á dögunum eftir
vinnu á Facebook-síðu
sinni. Spurður hvort hann
sé búinn að ákveða hvað hann taki
sér næst fyrir hendur segist hann
ekki vera á þeim stað. Ekkert sé
fast í hendi.
„Ég er ekki með nein fram-
tíðarplön, ekki nú frekar en venju-
lega,“ segir Jón Gnarr. „Eftir að ég
hætti sem borgarstjóri hef ég verið
viðloðandi Houston í Bandaríkj-
unum. Þar bauðst mér að kenna
kúrs í skapandi skrifum við há-
skólann. Verkefnið sem ég setti
nemendum mínum fyrir var að
búa til hugmynd að sjónvarpsþátt-
um sem áttu að gerast í Houston
og fjalla á einhvern hátt um lofts-
lagsbreytingar. Við skrifuðum síð-
an saman fimm þátta sjónvarps-
seríu sem heitir Landfall og gerist
á óræðum tímum þegar stór felli-
bylur skellur á Houston. Svo gerð-
ist einmitt það fyrir skömmu og
það var nokkuð skrýtin tilfinning
að fylgjast með því.
Við Jóga, konan mín, vorum
að gæla við þá hugmynd að
ílengjast í Houston. Ég hef
verið með atvinnuleyfi
í Bandaríkjunum en
eftir vandlega umhugs-
un ákváðum við að við
vildum vera hér. Hér
líður okkur vel. Ísland
er land mitt og heim-
ur. Mér finnst gam-
an að vera Íslending-
ur og vera á Íslandi.
Það er líka stór
munur að vinna á
íslensku og ensku.
Nonni, yngsti son-
ur okkar, er tólf ára
og á alla vini sína
hér og þótt hon-
um þætti gaman
í Bandaríkjunum
þá saknaði hann
Íslands og vildi
flytja heim. Svo
hefur það alltaf
verið mikilvægur
hluti af tilveru minni
að vera ekki utan
garðs. Í útlöndum er ég
alltaf utan garðs. Þar er ég
skrýtni karlinn frá Íslandi.“
Eins og að vinna
Eurovision
Þú átt öflugan aðdáenda-
hóp hér á landi en samt þína
gagnrýnendur sem telja að
það sé hneisa að þú skulir
hafa orðið borgarstjóri.
„Ég hef ekki velt mér
mikið upp úr því. Þetta
er eins og að vinna
Eurovision. Það eru alltaf
einhverjir sem eru ósáttir
við að þú hafir unnið. Þeir
komast aldrei yfir það og
tauta: Ég gleymi aldrei
Eurovision árið 1992,
þetta var náttúrlega bara
hneyksli!
Um daginn hitti ég
gamla konu í Kringlunni.
Hún sagði: „Ég er voða
ánægð með þig og þú hef-
ur alltaf staðið þig svo vel
í öllu sem þú hefur tekið
þér fyrir hendur, nema
þegar þú varst borgar-
stjóri, mér fannst það al-
veg ömurlegt.“ „Já, frá-
bært. Takk fyrir að deila
því með mér,“ sagði ég.
„Já, ég var mjög óánægð
með það,“ endurtók hún.
Ég svaraði: „Um að gera
að stoppa alla sem þú þekkir ekki
á förnum vegi ef þú ert óánægð
með eitthvað sem þeir hafa gert.
Ég þekki þig ekki en það er örugg-
lega eitthvað í sambandi við þig
sem ég gæti verið óánægður með.“
Við ættum að hætta að taka
hluti svona óskaplega alvarlega.
Það skiptir álíka miklu máli hver
er borgarstjóri í Reykjavík og hver
er forstjóri Toyota. Í rauninni
skiptir það engu máli. Við getum
sagt: Toyota er miklu betra eftir að
Úlfar tók við – en það er samt ekki
þannig. Toyota er bara Toyota og
bílamarkaðurinn stjórnast af svo
mörgu öðru en forstjóranum.
Fólk tekur íslensk stjórnmál
alltof persónulega og of bókstaf-
lega. Þetta minnir mig svolítið á
það þegar fólk horfði á Dallas í
uppnámi og spurði: Hvað er eigin-
lega að honum J.R. að koma svona
fram við Sue Ellen!
Stjórnmál snúast fyrst og fremst
um samskipti, hluti sem erum eða
ættum að gera saman sem heild.
Ég á erfitt með að draga fólk í póli-
tíska dilka. Ég hef aldrei náð því
að fólk sé fífl og fávitar af því það
er í Framsóknarflokknum. Mér
finnst það ekki. Eða að allir sem
eru í VG eða Sjálfstæðisflokknum
séu á einhvern ákveðinn hátt. Það
er bara ekki þannig.
Ég hef sjaldnast haft afgerandi
afstöðu gagnvart stjórnmálaflokk-
um. Þar hefur verið fólk sem mér
hefur líkað við og annað fólk sem
mér hefur ekki líkað við. Stjórn-
málaflokkar eru soldið eins og
knattspyrnulið. Fyrir mörgum
árum skráði ég mig í Sjálfstæðis-
flokkinn til að styðja Gísla Martein í
prófkjöri. Ég vissi ekkert hvað próf-
kjör var. Gísli var bara strákur sem
ég hafði kynnst á RÚV og kunnað
vel við og mig langaði til að styðja
hann. Í vinahópnum bauð Guðrún
Ögmundsdóttir sig fram. Mér hefur
alltaf fundist hún yndisleg og vildi
allt gera til að styðja hana svo ég
skráði mig þá í Samfylkinguna.
Í áramótaskaupi var ég eitt sinn
fenginn til að leika stjórnmála-
mann í borginni sem átti að vera
hluti af Tjarnarkvartettinum. Ég
hafði ekki hugmynd um hvaða
fyrirbæri þessi kvartett væri. Ég
vissi hver Gísli Marteinn var, en ég
vissi ekkert um borgarpólitík eða
þennan kvartett.
Það er ríkjandi tilhneiging að
taka hluti óþarflega alvarlega.
Lífið er uppfullt af alvöru en svo
er allur þessi tilbúni alvarleiki.
Eins og þetta fréttablæti okk-
ar Íslendinga. Það eru frétt-
ir á klukkutíma fresti á
landi þar sem aldrei
gerist nokkur skap-
aður hlutur. Um
leið verður til
stórfrétt ef
trjónu krabba rekur á fjörur í
Berufirði. Það eru vissulega alvar-
legir hlutir að gerast í heiminum
eins og í Norður-Kóreu og Sýr-
landi. En ansi margt sem gerist er
ekki gríðarlega alvarlegt.
Það sem mér finnst skipta máli
er að gera eitthvað óvenjulegt,
koma skemmtilega á óvart og vera
öðruvísi. Það mætti vera miklu
meira af því. Mér finnst hlutirnir
vera að fara æ meira í það að allt
sé eins. Og þá er algjörlega lífs-
nauðsynlegt að finna upp á sur-
prise-partíum.“
Tölum aðeins um athyglisbrest-
inn sem þú hefur skrifað um í bók-
um þínum. Heldurðu að það hafi
ekki haft nokkur áhrif að mað-
ur sem var borgarstjóri tali um
athyglisbrest sinn?
„Ég hef oft fundið að ég væri
fyrirmynd hjá þeim sem einhverra
hluta vegna eiga undir högg að
sækja. Ég er dæmi um einstakling
með athyglisbrest sem hefur náð
árangri. Sumt sem ég geri í dag-
legu lífi er tví- eða þríverknaður
og ég lifi með því. Það er gæfa mín
í lífinu að eiga góða fjölskyldu og
vini sem taka mér eins og ég er.
Þegar ég var krakki var full-
orðna fólkið mikið að hvísla um
mig. Ekki fyrir framan mig en ég
skynjaði það á hegðun þess að
eitthvað gríðarlega mikið væri að
mér. Ég held að það hafi sín áhrif,
ég hugsaði mikið um það hvort
það væri eitthvað miklu meira að
mér en bara það að ég væri rauð-
hærður.
Athyglisbrestur er gríðarlega
gildishlaðið hugtak. Mér finnst
ég alltaf sjá meira af því að farið
sé að tala um athyglisbrest sem
sjúkdóm. Mér finnst ég aldrei
hafa verið veikur. Mér
finnst athyglisbrestur
vera ákveðin tegund af
heilastarfsemi, ekkert
betri eða verri en einhver
önnur tegund. Núna er
það þannig að fyrstu við-
brögð mín við að heyra
orðið „athyglisbrestur“
er gleði. Mér finnst fólk
með athyglis brest yfirleitt
skemmtilegt fólk sem býr
til áhugaverða hluti.“
Lýðræðisspaði í útlöndum
Þegar þú lítur til baka
hvernig minnist þú árana
þegar þú varst borgarstjóri?
„Fyrir mér voru þetta tvo
tímabil. Fyrstu tvö árin og
seinni tvö árin. Það sem var
mér persónulega erfitt var
að fyrstu jólin dó mamma
og það hafði djúpstæð áhrif
á mig. Pabbi dó 2008. Dauði
mömmu var eðlilega áfall
fyrir mig en ég var ekki í að-
stæðum til að syrgja hana.
Það varð að huga að fjár-
hagsáætlun borgarinnar og
fleiri hlutum sem vissulega
voru mikilvægir og alvarleg-
ir en skiptu mig samt ekki
jafn miklu máli og það að
mamma var ekki lengur til.
Ég var bara búinn að vera
borgar stjóri í nokkra mánuði
þegar þetta gerðist. Fyrstu tvö árin
voru erfið en seinni hlutinn var
miklu auðveldari. Þá var ég búinn
að ná sterkari tökum á starfinu og
kominn yfir þetta áfall.
Ég kom inn í stjórnmál sem
ég hafði aldrei verið þátttakandi
í og gerði mér litla grein fyrir
stjórnmálamenningu á Íslandi
og stjórnkerfinu. Það var ákveðið
sjokk að koma allt í einu inn á vett-
vang þar sem ég var að vinna með
og takast á við stjórnmálafólk og
skipulagða stjórnmálaflokka.
Ég get alveg skilið að það fari
fyrir brjóstið á fólki sem vinnur í
stjórnmálum og hefur þau jafnvel
að ævistarfi þegar allt í einu birtist
þar jólasveinn eins og ég sem aug-
ljóslega er utanveltu. Það er skilj-
anlegt að einhverjum svíði það.
Mér fannst spennandi tækifæri
að prófa þetta og takast á við verk-
efni sem ég hafði aldrei tekist á við
áður.
Á þessu tímabili lærði ég ótrú-
lega mikið varðandi rekstur. Ég fór
í mikla og flókna fjármálavinnu
sem ég hef svosem ekki tekist
mikið á við áður. Mér fannst
það mikil áskorun. Ástandið var
gríðarlega snúið eftir hrunið, ekki
síst varðandi Orkuveituna. Þarna
voru fundir sem náðu tuttugu
klukkutímum. Ég man eftir dög-
um þar sem fólk var með dýnu og
svefnpoka í Ráðhúsinu. Það lá yfir
skjölum og skýrslum og lagði sig í
klukkutíma og hélt síðan áfram að
vinna.“
Hver er arfleifð þín sem borgar-
stjóri?
„Ég hef velt því fyrir mér.
Áhersla á virk og gagnvirk sam-
skipti var nokkuð sem ég notaði
mjög mikið. Ég vildi nýta sam-
skipti og reynslu, þekkingu og
innsæi fólks í heildræna vinnu
frekar en að taka einstrengings-
legar ákvarðanir. Þetta er þjónandi
forysta sem er aðferð sem ég hef
alltaf notað þegar ég er að vinna,
bæði í leikhúsi og sjónvarpi. Mað-
ur skapar liðsheild þar sem unnið
er á jafningjagrundvelli. Þótt eins-
taka einstaklingar taki ábyrgðina
og endanlegar ákvarðanir þá hafa
allir rétt til að segja sína skoðun
og fá að eiga sinn hlut í því sem
gert er. Mér hefur alltaf fund-
ist þessi aðferð virka langbest.
„Ég get alveg skilið
að það fari fyrir
brjóstið á fólki sem vinnur
í stjórnmálum og hefur
þau jafnvel að ævistarfi
þegar allt í einu birtist þar
jólasveinn eins og ég sem
augljóslega er utanveltu.
Það er skiljanlegt að
einhverjum svíði það.
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@dv.is Jón Gnarr
„Það sem mér
finnst skipta
máli er að
gera eitthvað
óvenju-
legt, koma
skemmtilega
á óvart og
vera öðruvísi.“
Myndir BrynJa