Fréttablaðið - 11.11.2017, Side 110

TónlisT
sinfóníutónleikar
HHHHH
Verk eftir Rakhmanínoff, Gliere
og Þórð Magnússon. Sinfóníu-
hljómsveit Íslands lék, Yan Pascal
Tortelier stjórnaði. Einleikari: Radek
Baborák.
Eldborg í Hörpu
fimmtudaginn 9. nóvember
Einn var drykkjusvín, annar letingi
og fitubolla, sá þriðji tímaskekkja.
Þetta ruddalega orðbragð hefur
verið viðhaft um þrjú tónskáld sem
áttu það sameiginlegt að hafa hætt
að semja á besta aldri.
Sá fyrsti hvarf ofan í viskíflösku.
Annar nennti ekki lengur að semja
því hann var orðinn svo ríkur, auk
þess sem hann hafði meiri áhuga á
mat en tónlist. Sá þriðji vildi bara
skapa í gamaldags stíl sem þótti
ekki spennandi. Hann var eins og
„draugur sem ráfar um í framandi
heimi“.
Þetta voru Sibelius, Rossini og
Rakhmanínoff. Sinfónískir dansar
op. 45 eftir þann síðastnefnda voru
á dagskránni á tónleikum Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands á fimmtudags-
kvöldið.
Rakhmanínoff fæddist árið 1873 í
Rússlandi. Hann var farinn að semja
unaðsfagra, síðrómantíska tónlist
strax á táningsaldri. Í byltingunni
1917 neyddist hann til að flýja land
og flutti til Bandaríkjanna. Þar hafði
hann í sig og á með tónleikahaldi,
hann var jú einn besti píanóleik-
ari sögunnar. Fyrir bragðið hafði
hann ekki mikinn tíma til að semja
og fann sig auk þess ekki í þeim
straumum og stefnum sem þá voru
í tísku í fagurtónlist. Hann lagði því
tónsmíðar að mestu leyti á hilluna.
Seint á ævinni samdi hann þó firna-
gott verk, téða Sinfóníska dansa.
Þeir einkennast af dásamlegum
laglínum, munúðarfullum hljómum
og glæsilegri hljómsveitarraddsetn-
ingu.
Flutningurinn á tónleikunum var
sérlega flottur. Raddir mismunandi
hljóðfærahópa voru margbrotnar.
Samspilið var nákvæmt, hraðar
strófur nákvæmar og heildar-
hljómurinn breiður. Yan Pascal
Tortelier stjórnaði og undir lokin
líktust tilburðir hans helst því sem
sjá má á hlaupabrettunum í World
Class. Það héldu honum engin
bönd! Hljómsveitin greinilega
hreifst með, og endapunkturinn
var svo spennuþrunginn að hann
var nánast eins og í geimtrylli á
hvíta tjaldinu.
Tvær aðrar tónsmíðar voru á
dagskránni. Önnur var Námur eftir
Þórð Magnússon, sem var frum-
flutt fyrir sjö árum síðan. Hún var
heillandi, mestan partinn kyrrlát
og innhverf, en þó komu fyrir fjör-
legri kaflar, kannski aðallega til
að brjóta upp hugleiðslukennda
stemninguna.
Kaflarnir voru reyndar ekki sér-
lega vel spilaðir af strengjaleikurum
hljómsveitarinnar. Þeir voru fullir
af hnökrum. Það kom þó ekki svo
mikið að sök, því seinni hluti verks-
ins heppnaðist ágætlega. Langir og
myrkir hljómar voru einkar seið-
andi, ýmiss konar útflúr var afar
fallegt og framvindan innblásin og
full af andakt. Þetta er músík sem
mann langar til að heyra aftur (og
þá betur spilaða).
Hin tónsmíðin var konsert fyrir
horn eftir Reinhold Gliere, sem var
samlandi Rakhmanínoffs. Kons-
ertinn er í rómantískum anda
með þykkum hljómsveitarhljómi
í hvívetna, sem vegur upp á móti
einföldum, tærum hornleiknum.
Einleikari var Radek Baborák, einn
fremsti hornleikari heims. Segjast
verður eins og er að sjaldan hefur
heyrst eins fagur hornleikur hér
á landi. Svo til hver einasti tónn
var fullkomlega mótaður, hreinn
og bjartur. Túlkunin var lifandi og
einbeitt, rann áfram án nokkurrar
mótstöðu. Endirinn var kröftug
tilfinningasprengja, ánægjuleg og
grípandi. Þetta var snilld. Jónas Sen
niðursTaða: Hljómsveitin lék ekki
alltaf nægilega vel, en tónlistin var
mögnuð og einleikarinn frábær.
Tímaskekkja eða ekki
Ábendingahnappinn má
finna á www.barnaheill.is
Skáldið Dagur Hjartarson sendi nýverið frá sér ljóðabókina Heilaskurðaðgerðin sem hefur hlotið frábærar viðtökur enda hér á ferðinni heildstæð og
ákaflega falleg bók, uppfull af róman-
tík, djúpum og fallegum myndum.
Dagur segir að hann hafi verið með
þessa bók lengi í smíðum eða allt frá
árinu 2012 eftir að hann sendi frá sér
sína fyrstu ljóðabók það sama ár.
„Elstu ljóðin í þessari bók eru frá því
sama ári og ég ákvað að vera ekkert
að flýta mér, heldur safna vel í þann
bunka.“ Það hefur einmitt verið haft
á orði að Heilaskurðaðgerðin er línu-
legri ljóðabók sem felur í sér heild-
stæða sögu. Skyldi Dagur geta tekið
undir það? „Já, ég var kominn með
mjög mörg ljóð en svo einhvern veginn
inni í þeim öllum lá þessi saga og lengi
vel var vinnan mín að koma auga á að
það voru ljóð í bunkanum sem kölluðu
á það að vera saman. Til þess að það
gæti gengið þurfti ég að henda öllu
öðru út og það gerðist eiginlega pínu
óvart. Það var alls ekki þannig að ég
hafi sest niður og hugsað að nú ætlaði
ég að yrkja ljóð um þetta efni. Það bara
gerðist.“
Útsýnispallur yfir lífið
Þetta sem Dagur kallar svo eru veik-
indi sem ná ákveðnu hámarki í heila-
skurðaðgerð en þó er rétt að hafa í
huga fyrir lesendur að það er bjartur
og rómantískur tónn í bókinni engu
að síður. En skyldi Dagur byggja
umrætt efni á persónulegri reynslu?
„Já, bókin er byggð á persónulegri
reynslu. Ég sæki þetta í mitt líf eins
og allt sem ég yrki um. Það er auð-
vitað ekki algild skoðun en ég er eitt
af þeim skáldum sem á erfitt með að
yrkja fyrir hönd annarra. Ég er ekki að
segja að þetta séu einhver játningaljóð
en þannig er þetta bara fyrir mig. Ég fæ
svo útrás fyrir að skrifa út frá öðrum í
skáldskapnum en í ljóðinu er röddin
mín alltaf til staðar.“
Krefur ljóðformið þig um einlægni?
„Já, en það þarf ekki að vera í þeim
skilningi að það sé sorglegt og alvar-
legt. Það getur líka vel verið sniðugt og
fyndið. Ljóðið er eins og útsýnispallur
yfir líf manns. Það eru auðvitað mörg
önnur skáld sem geta gert þetta öðru-
vísi og það er vel en fyrir mér þá kemur
þetta nálægt einhverri trúarlegri upp-
lifun. Slík upplifun hlýtur alltaf að vera
einhver sú persónulegasta sem til er.“
Djörfung og gleði
Um vinnuferlið segir Dagur að hann
sé rómantískur þegar kemur að ljóð-
list. „Ég yrki mjög sjaldan án þess að
fá innblástur. Ég sest miklu frekar
niður og píni mig til þess að skrifa tvö
þúsund orð í skáldsagnahandriti því
það finnst mér alveg ganga upp. En ef
ég ætla mér að klára ljóðahandrit þá
veit ég að ég get ekki bara sest niður á
morgun heldur þarf einhvern veginn
að vökva mig, hita upp og gefa því
mjög langa atrennu.“
Með vökvun á Dagur við ljóð ann-
arra skálda sem hann sækir mikið í að
lesa og sem áhrifavalda nefnir hann
fyrstan Sigurð Pálsson. „Hann kenndi
mér og mörgum öðrum skáldum sem
eru að stíga fram í ritlistinni í Háskól-
anum. Sigurður hafði svo mikil áhrif
en það var ekki endilega í stíl eða
formi heldur í djörfung, áræðni og
gleði við ljóðformið. Þetta er það sem
Sigurður stóð fyrir og þetta er besta
tegundin af innblæstri. Svo má nefna
Kristínu Ómarsdóttur, Steinunni
Sigurðardóttir og erlend skáld, maður
reynir einfaldlega að leita fanga eins
víða og maður getur.“
Mótvægi við Netflix
Aðspurður um glímuna við tungu-
málið og ljóðformið segir Dagur að
ljóðið sé einfaldlega drottning tungu-
málsins. „Það er það sem heillar mig
mest og ég kemst ekkert undan því
þó svo ég skrifi líka smásögur og
skáldsögur en það er einhver önnur
úrvinnsla. Ljóðið er kjarninn sem nær
að tjá það sem að vanabundin notkun
tungumáls nær ekki utan um. Ef við
lítum til að mynda til listgreina á borð
við dans, tónlist og myndlist þá eru
það fullkomin listform. En við sem
fáumst við orð erum föst í einhverju
konkret sem þarf alltaf að skilja og
vera röklegt fremur en að njóta. En
ljóðið er nær þessum fullkomnu list-
formum.“
Nú kemur talsvert meira út af
ljóðabókum en fyrir örfáum árum og
Dagur segist finna vel fyrir þessum
vaxandi vinsældum ljóðsins á meðal
þjóðarinnar. „Ég gaf út mína fyrstu
bók árið 2012 þegar ég var 25 ára en
þá var ég eina skáldið svo ég muni að
gefa út ljóð en núna eru mjög mörg
skáld í yngri kantinum. Það eru mjög
áhugaverð skáld að koma fram og
mér finnst eins og það sem hefur verið
að gerast síðustu fimm árin sé alveg
ótrúlegt og það er spurning hvort við
séum að ná einhverjum öldutoppi.
Auk þess eru eldri höfundar að snúa
aftur í ljóðið, Hallgrímur Helgason
að gera mjög áhugaverða hluti og svo
skáld eins og Kristín Ómarsdóttir á
toppi ferilsins og Steinunn Sigurðar-
dóttir með frábæra bók á síðasta ári.“
Dagur segir að þetta sé ekki síst
merkilegt í ljósi alls þess sem er
haldið að okkur í nútímasamfélagi.
„Auðvitað vonar maður að það verði
eitthvað viðbragð við þessum hraða
og klikkun í samfélaginu. Að fólk sæki
í eitthvað sem krefst jafnmikillar ein-
beitingar og sköpunar og ljóðalestur-
inn. Ég vona að fólk sæki í það sem
mótvægi við hið passíva neysluform
Netflixins sem er ýmist annað hvort
hvíld eða dauði.“
Þarf að vökva mig, hita upp og taka langa atrennu
Dagur Hjartarson sendi nýverið frá sér ljóðabókina Heilaskurðaðgerðin sem hefur hlotið afar
góðar viðtökur. Dagur segir ljóðið vera frábært mótvægi við passívt neysluform Netflixins.
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is
Dagur Hjartarson skáld segist sækja yrkisefni Heilaskurðaðgerðarinnar í persónulega reynslu en það geri hann reyndar
í öllum sínum ljóðum. Fréttablaðið/aNtoN briNk
ÁSTARLJÓÐ
ást mín til þín
er djúp
eins og stígvél
þau standa tóm
í forstofunni
gljáandi af öllu myrkrinu
sem við höfum yfirstigið
Dagur Hjartarson,
Heilaskurðaðgerðin
1 1 . n ó v e m b e r 2 0 1 7 l a u G a r D a G u r50 m e n n i n G ∙ F r É T T a b l a ð i ð
menning
1
1
-1
1
-2
0
1
7
0
4
:1
5
F
B
1
2
8
s
_
P
1
1
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
9
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
E
3
1
-6
1
A
4
1
E
3
1
-6
0
6
8
1
E
3
1
-5
F
2
C
1
E
3
1
-5
D
F
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
1
2
8
s
_
1
0
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K