Fréttablaðið - 18.11.2017, Blaðsíða 40

keyptum aldrei sprota, bara fræ
frá Mógilsá og Tumastöðum og eina
móðurplöntu og ræktuðum upp af
henni. Vildum bara selja 1. flokks
plöntur en settum þær sem voru
síðri niður hérna í kringum okkur,“
útskýrir Ríta og býður í bæinn.
Perla og Birta fylgja okkur inn.
„Við tókum Birtu núna í sumar af
fólki sem fór á elliheimilið. Það gat
ekki haft hana með sér og bað okkur
að taka hana. Við gátum það alveg,“
segir Páll.
Mörgum þættu húsakynnin lítil
en þar er þó heimili og vinnustofur
þeirra hjóna og líka verslun. „Þetta
hús var sumarbústaður, alveg nógu
stór fyrir okkur og Páll einangraði
hann að utan,“ segir Ríta. „Já, þegar
við keyptum þennan stað um 1970
var hálfgerð kreppa,“ útskýrir Páll.
„Þá vildum við ekki taka lán, keypt-
um bara þetta litla hús og byggðum
við það. Aurinn sem við fengum
fyrir litla bústofninn okkar í Ferju-
koti fór í það. Þannig að við vorum
alltaf skuldlaus og tímum bara ekk-
ert að hrófla við því ástandi.“
Hreindýrshorn velti stóru hlassi
Ríta snarast í að laga te og kaffi og
skera niður brauð og álegg en Páll
sýnir okkur búðina. Ullarskór, úln-
liðshlífar og íleppar, skartgripir úr
hornum og hrosshári og misstórar
tölur úr hornum lamba, hrúta og
hreindýra, eru þar í hillum og
hanga á veggjum. „Þetta er vetrar-
vinnan,“ segir Páll. „Það tekur tíma
að búa til lager. Við vinnum oft
svona í klukkutíma á morgnana,
einn og hálfan. Svo förum við inn
að fá okkur kaffi og lesa blöðin. Við
gerum ekki meira en við nennum.
Erum með verkstæði í útihúsum
líka. Við höfum það yfirleitt þannig
að það er ég sem saga og grófpússa,
svo tekur Ríta við hlutunum við sitt
borð. Þar verða hlutirnir fallegir
þegar hún er búin að fínpússa þá og
pólera, svo gengur hún smekklega
frá þeim. Inn á milli spinnur hún
kanínuull, við kaupum eitt og eitt
kíló af henni.“ Hann sýnir okkur fín-
leg hrosshársarmbönd sem hann
hefur fléttað.  „Þetta er nýtt,“ segir
hann. „Þau seljast alveg geysilega vel
þessi. Kraum tók vel á móti þeim.“
Nú kallar Ríta í kaffið og spjallið
heldur áfram yfir borðum. Ríta
segir vera 25 ár frá því þau hjón hófu
að fást við handverkið. „Við byrj-
uðum með tölur. Vinkona mín að
austan gaf mér eitt lítið hreindýrs-
horn. Það var upphafið. Svo vantaði
mig meira efni. Þá dró ég landabréfið
fram og hringdi í bændur sem ég vissi
að bjuggu nærri hreindýraslóðum.
Þeir tóku dræmt í að láta mig hafa
horn en þegar ég spurði hvort þeir
vildu selja okkur þau, kom annað
hljóð í strokkinn. Þeir höfðu nefni-
lega aldrei fengið krónu fyrir hornin
sem margir vildu þó eignast.“
„Ríta bauð strax borgun og nú er
aðallega einn maður sem við skipt-
um við. En við getum ekki notað
hornin af dýrum sem eru skotin
því þau eru svo mjúk. Bara þau sem
vaxa út og falla af sjálf. Sum þeirra
taka lit af mosa og grasi þar sem þau
liggja og eru ansi falleg þegar búið
er að saga þau niður,“ segir Páll og
lýsir því hvernig salan þróaðist. „Við
bjuggum til 200 horntölur, voða
fínar, bjartar og skínandi og Ríta fór
með þær suður. Þær hrukku skammt
og færri fengu en vildu. Næst bjugg-
um við til 500 og fórum suður með
þær, það fór á sama veg. Þá keyptum
við bandsög til að saga hornin og
gátum sagað allt upp í 500 á dag, en
þá er eftir eftir að pússa og bora. Við
bjuggum til 2.000 og fórum með þær
suður. Svo bjuggum við til 5.000,
svo 10.000 og þá vorum við orðin
HUNDLEIÐ á tölum.“
„Já, þá fór ég að hugsa um eitt-
hvað annað og fór út í hálsmenin,“
segir Ríta. „Það var mjög mikil sala
í þeim um tíma og eyrnalokkum
í mörg ár. Svo duttu eyrnalokk-
arnir alveg niður og hálsmenaæðið
minnkaði en nú er hvort tveggja að
koma aftur.“
„Með lambahornin var það þann-
ig að við fórum fyrst í sláturhúsið að
biðja um horn en það var náttúrlega
bannað að láta þau,“ lýsir Páll. „Svo
talaði ég við dýralækni á Suðurlandi
og sláturhússtjórinn og frystihús-
stjórinn komu því í kring að hornin
voru fyrst sett í frost og svo gátum
við fengið þau með því að sjóða
þau í sérstöku húsi, það kom ekk-
ert annað inn í það gróðurhús. Við
létum þau bullsjóða í fjóra klukku-
tíma. Það var heldur ekki hægt að
hafa það minna því annars hefðum
við ekki náð slónni úr. Svo þurfa þau
um það bil ár til að þorna og harðna.
Svo það tekur allt sinn tíma.“
Páll og Ríta eiga tvö börn sem
bæði búa í Borgarnesi. Dóttirin
Guðríður Ebba er sjúkranuddari og
sonurinn Kristján er með alhliða
verkstæði þar sem hann vinnur
úr járni, stáli og áli. „Börnin eru
skammt undan og barnabörnin
fjögur koma oft. Við erum lánsöm
með það, þótt við styngjum af frá
foreldrum okkar,“ segir Ríta.
Upphaflega kveðst Páll hafa verið
hér á landi í tvö ár en farið þá út til
Danmerkur og dvalið þar í fjögur ár.
„Þá fór það svo að ég flutti til Íslands
aftur. Ég veit það fyrir víst að það var
ekki ég sem stjórnaði því, það var
æðri handleiðsla. Þó við Ríta stæð-
um ein, því fólkið okkar var ekkert
að hjálpa okkur, þá var eitthvað
með okkur. Svo áttum við rosalega
góða nágranna, bæði á Ferjubakka,
í Ferjukoti og á Hvítárvöllum. Allt
öndvegisfólk.“
Páll kveðst ekki hafa farið út til
Danmerkur í 37 ár en síðustu tíu
árin hafi þau hjónin farið árlega
í nóvember. „Það er ég sem stend
fyrir því,“ segir hann. „Þá er ég boð-
inn á veiðar á Vestur- og Suður-Jót-
landi og vil ekki sleppa því. Þetta er
mest gert til að hitta gamla félaga,
okkur finnst stórkostlegt að geta
hist og enn farið út að skjóta á sama
svæði og þegar við vorum ungir. Við
veiðum fasana, rauðref og dádýr. Ég
er hittinn og hef ágæta sjón en er
ekki orðinn eins fljótur og ég var.“
Þótt þau Páll og Ríta segist stundum
sitja við stofuborðið tímunum saman
og pakka tölum steinþegjandi sé það
ekki af því að þeim komi illa saman.
Þau séu samtaka í öllu og ánægð,
hafi  lifað af því sem landið hefur
gefið þeim og handverkinu. „Ef eitt-
hvað lítið var í umslaginu þá bara
eyddum við minna. Við höfum þurft
peninga en þeir hafa aldrei stjórnað
okkur. Höfum unnið langa daga þegar
við höfum þurft að klára eitthvað en
erum aldrei stressuð,“ segir Páll.
Ríta tekur undir það. „Í skóginum
okkar höfum við plantað á kvöldin
þegar önnur vinna var búin,“ segir
hún. „Og vitið þið,“ segir Páll. „Það
er aldrei leiðinlegt að planta trjám.
Þó við séum þreytt og aum þá vitum
við að við förum aftur að planta dag-
inn eftir.“
„Hér verða hlutirnir fallegir þegar Ríta er búin að pússsa þá og pólera,“ segir Páll staddur inni í vinnustofu frúarinnar sem er að þræða hornplötu á örfínan þráð sem Páll hefur fléttað úr hrosshári.
↣
Eldmessa
Hátíðarmessa kl. 11 og
afmælistónleikar kl. 17
sunnudaginn 19. nóvember.
Í tilefni af 118 ára afmæli Fríkirkjusafnaðarins sunnudaginn 19. nóvember
verður hátíðarmessa kl. 11 og kaffisamsæti í safnaðarheimili á eftir.
Tónleikar verða í kirkjunni kl. 17
sem bera yfirskriftina Eldmessa.
Verkið er samvinnuverkefni Sönghóps
Fríkirkjunnar og Gunnars Gunnarssonar
organista við trompetleikarann Arne Hiorth,
söngkonuna Maren Eikli Hiorth, djass-
píanistann Claudio Vignali og gítarleikarann
Daniele Principato.
Eldmessa dregur nafn sitt af messu sr. Jóns
Steingrímssonar þar sem hann er talinn
hafa unnið kraftaverk þegar hraunrennslið
stöðvaðist við Systrastapa 20. júlí 1783.
FRÍKIRKJAN - FRÍKIRKJUSÖFNUÐURINN - LOGO B3
FRÍKIRKJAN
Í REYKJAVÍK
FRÍKIRKJAN
Í REYKJAVÍK
Í FULLUM LITUM / TVÍLITT1 LITUR - GRÁTÓNAR 1 LITUR - STIMPLAR - GYLLING
FRÍKIRKJAN
Í REYKJAVÍK
FRÍKIRKJAN
Í REYKJAVÍK
1 8 . n ó v e m b e r 2 0 1 7 L A U G A r D A G U r40 H e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
1
8
-1
1
-2
0
1
7

0
4
:3
7
F
B
1
2
0
s
_
P
0
8
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
8
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
E
4
0
-C
0
D
4
1
E
4
0
-B
F
9
8
1
E
4
0
-B
E
5
C
1
E
4
0
-B
D
2
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
7
B

F
B
1
2
0
s
_
1
7
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K