Freyr - 01.10.2006, Qupperneq 27

SKÓGRÆKT
Fjallalerki (Larix lyallii)
FJALLALERKI (Larix lyallií)
Fjallalerki er harðgert og fremur hægvaxta í
æsku en lifir lengi og getur orðið mjög stór-
vaxið. Það er ættað frá takmörkuðu svæði
í Klettafjöllum Montana, Idaho, Alberta
og Bresku-Kólumbíu, þar sem það myndar
efstu skógarmörk, oft fyrir ofan blágreni/
fjallaþinsbeltið sem samsvarar einna best
veðurfari á íslandi. Fjallalerki aðlagast mikl-
um vetrarkulda en jafnframt stöku hlýinda-
kafla að vetrarlagi. Það þolir einnig vægt
frost að sumri en hefur hins vegar lítið sem
ekkert skuggþol. í æsku leggur fjallalerki
áherslu á að mynda mikið rótarkerfi og
vex lítið upp á við fyrstu árin. Það þolir því
illa samkeppni frá grasi. Það hefur einnig
reynst viðkvæmt fyrir lerkibarrfelli (nálafalls-
sýki), einkum í lágsveitum á Suðurlandi.
Fjallalerki frá 1970 er til á nokkrum stöð-
um, hefur yfirleitt vaxið áfallalítið og náð
allt að 5 m hæð i Lystigarðinum á Akureyri
og á Hallormsstað. Eins og með svartgreni
er ekki ástæða til að mæla með mjög mik-
illi gróðursetningu fjallalerkis. Fjallalerki
hentar einkum til landgræðsluskógræktar á
gróðurlitlu landi. Á láglendi vex það hægar
en flestar aðrar tegundir en hugsanlega má
nota það I meiri hæð yfir sjávarmáli eða á
frostlendum svæðum þar sem erfitt hefur
reynst að koma öðrum trjágróðri til.
Askur (Fraxinus excelcior)
ASKUR (Fraxinus exœlcior)
Askur vex í tempraða beltinu í Evrópu en
nær á stöku stað norður í barrskógabeltið,
t.d. norður með ströndum Noregs þar sem
loftslag er milt. Askar finnast yfirleitt sem
stök tré innan um aðrar tegundir I skóg-
um, einkum I fremur rökum og frjósömum
jarðvegi. Viður asks er mjög harður og eft-
irsóttur I ýmiskonar smíðar. Askur ættaður
frá Leksvík í Noregi hefur vaxið í Múlakoti í
Fljótshlíð síðan um 1950 og lítið eitt yngri
lundur er á Tumastöðum. Sama fræi var
sáð á Hallormsstað en ekkert lifði af þeim
plöntum. Askarnir í Múlakoti og á Tuma-
stöðum hafa þroskað fræ á undanförnum
árum og eru íslenskir askar nú í uppeldi.
Hæsti askurinn í Múlakoti er um 14 m hár.
Askur hefur hingað til ekkert verið not-
aður í skógrækt á íslandi og mjög lítið í
garðrækt. Ljóst er að askur getur lifað
og vaxið ágætlega á skjólgóðum, frjósöm-
um stöðum í lágsveitum á sunnanverðu
landinu. Með hlýnandi loftslagi stækkar
mögulegt útbreiðslusvæði hans. Ask ætti
að nota sem stök tré í yndisskógrækt til að
auka fjölbreytni skóganna og í kjörlundum
á skjólgóðum stöðum til viðarframleiðslu.
Álmur (Ulmus glabra)
ÁLMUR (Ulmus glabra)
Álmur gerir svipaðar kröfur til jarðvegs og
askur en er talsvert vindþolnari. Með árun-
um myndar hann digran stofn með hrjúf-
um berki og breiða, regnhlífalaga krónu.
Um 100 ára reynsla er af dönskum álmi í
Reykjavík og 50 ára reynsla er víða um land
af álmi frá nyrsta vaxtarstað hans I Beiarn í
Noregi. Beiarn-álmur vex fremur hægt en
er fullkomlega harðger og þroskar hér fræ
af og til. Hæsti álmur á landinu er I Múla-
koti, um 15 m hár.
Ólíkt aski er hægt að rækta álm á láglendi
í öllum landshlutum og á tiltölulega skjóllitl-
um svæðum svo fremi að jarðvegur sé frjó-
samur. Álmur hefur svolítið verið notaður
í skógrækt (um 1000 plöntur gróðursettar
2004), en gróðursetning hans mætti vera
talsvert meiri, a.m.k. nokkrar þúsundir trjáa
árlega, ekki síst I Ijósi þess að tegundin á
víða í vök að verjast vegna álmsýki og gæti
(sland því orðið griðarstaður álms í framtíð-
inni. Álm ætti að nota svipað og ask, sem
stök tré í yndisskógrækt og í kjörlundum á
frjósömum stöðum.
FREYR 10 2006
27