Fréttatíminn - 17.02.2017, Síða 26

26 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 17. febrúar 2017
Guðni Tómasson
gudni@frettatiminn.is
Það var á síðari hluta 19. aldar sem dreifð sveitar-félög í Bandaríkjunum hófu að aka börnum til skóla, þeim sem ekki
gátu gengið heiman frá sér. Það var
Massachusetts-fylki sem var fyrst
til að útdeila opinberum fjármun-
um til þessa verkefnis árið 1869. Í
fyrstu var notast við hestvagna en
þegar skólarnir stækkuðu frá því
að vera aðeins ein kennslustofa
gaf auga leið að börnunum fjölgaði
sem ekki áttu auðvelt með að ganga
í skólann.
„Hestlausir vagnar“, það er að
segja vélknúnir skólabílar, komu
til sögunnar á fyrsta áratug 20.
aldar. Tréhúsum var oftast
einfaldlega skellt ofan
á Fordbifreiðir og
börnin sátu þá yfir-
leitt í röðum sitt
hvoru megin í
bílnum á móti
hvert öðru, en
ekki í röð-
um sem
vísa fram
eins og nú
tíðkast.
Það var síð-
an um 1930 sem
fyrstu málmbíl-
arnir voru tekn-
ir í notkun. Hurðin
var færð fremst á aðra
hlið bílsins, en hún hafði áður ver-
ið á afturendanum, og frægi guli
liturinn festi sig í sessi. Liturinn var
valinn af því að við erum víst fljót
að greina hann þegar hann kem-
ur fyrir í sjónjaðrinum og það var
auðvitað ætlun yfirvalda að fólk
tæki vel eftir skólabílnum. Árið
1939 voru gefnar út leiðbeiningar
um það hvernig standa ætti að
skólabílasmíði og þar var ákveðið
að þeir skyldu auðkenndir með
svörtum stöfum því að svart á gulu
á augað auðvelt með að greina í
morgunskímunni. Skólabíls-gulur
er síðan skilgreindur litur en reynd-
ar hafði litasamsetningin gefið góða
raun áður, á öðru bandarísku farar-
tæki, nefnilega leigubílnum.
Risaverkefni
Í stóru landi eins og Banda-
ríkjum má fyllilega segja
að rekstur skólabíla sé
risavaxið verkefni. Um
aldamótin 2000
var áætlað að um
23 milljónir skóla-
barna væru keyrð
í skólann í skólabíl-
um sem skipta hund-
ruðum þúsunda. Þjón-
ustunni fyrir almenna
skólakerfið er yfirleitt
haldið úti af skóla-
umdæmunum sjálfum en samt er
áætlað að ríflega 40 prósent skóla-
aksturs í Bandaríkjunum sé í hönd-
um verktaka. Þessir verktakar eru
allt frá einum bílstjóra sem tekur að
sér akstur fyrir litla sveitaskóla og
yfir í risastór fjölþjóðleg fyrirtæki
sem að reka tugþúsundir skólabíla
á hverjum degi. Kostnaðurinn við
kerfið er ærinn, svo ekki sé talað
um umhverfisáhrifin, þó að „græn-
um“ skólabílum hafi vissulega fjölg-
að á allra síðustu árum.
Skólabílakerfið er sem betur fer
talið öruggasta leiðin til að ferðast
á jörðu niðri í Bandaríkjunum og
alvarleg slys sem tengjast vögnun-
um eru fátíð. Skólabörnin fá tilsögn
í því hvernig þau eiga að haga sér ef
upp kemur hættuástand og bílstjór-
ar þurfa að mæta ströngum kröf-
um um öryggi og hegðun þegar
Bandaríski skólabíllinn
varð vettvangur átaka
milli ólíkra kynþátta
Bandaríski guli skólabíllinn er vel þekkt
menningarfyrirbæri úr Vesturheimi. Hann
er í rauninni klisja sem skýtur aftur og aftur
upp kolli í þeirri afþreyingu sem streymir frá
Bandaríkjunum en er samt daglegur veruleiki
milljóna barna sem ferðast til og frá skóla með
þessu farartæki. En bandaríski skólabíllinn er
líka hápólitískt deilumál í samfélaginu vestra
og hefur verið það lengi.
Hinn heimsfrægi guli skólabíll í Bandaríkjunum varð að miklu hitamáli þar í landi upp úr miðri síðustu öld þegar bílarnir
voru notaðir til að jafna hlutfall milli ólíkra kynþátta í skólum landsins.
Einn frægasti skólabílstjóri
heims er hinn gras-reykjandi
Ottó sem keyrir skólabílinn í
Springfield þar sem Simpsons
fjölskyldan býr. Ottó er óhæfur
en skólabílstjórar vestra eru
yfirleitt undir ströngu eftirliti.
Hinum Marserandi mæðrum Michigan
var meinilla við að börnin þeirra
þyrftu að þola það að skólabílar í
heimaríkinu væru notaðir til að jafna
hlutföll ólíkra kynþátta í nemenda-
hópnum. Hér eru mæðurnar að mót-
mæla framan við þinghús Bandaríkj-
anna um miðjan áttunda áratuginn.
GASTROPUB
SÆTA SVÍNIÐ // Hafnarstræti 1–3 / Sími 555 2900 / saetasvinid.is
KONU
DAGURINN
6.900 kr.
Aðeins framreitt fyrir allt borðið.
FORDRYKKUR
– GLAS AF CODORNÍU CAVA
HROSSA "CARPACCIO",
döðlur, rucola-mayo, stökkir jarðskokkar, parmesan
OFNBAKAÐIR HUMARHALAR,
hvítlaukssmjör, humar-mayo, maís-chilisalsa
NAUTALUND,
steiktir ostrusveppir, möndlukartöflur, gulrætur,
nautadjús, bernaisefroða
Tveir eftirréttir
SÚKKULAÐIKAKA "NEMISIS"
bökuð á 90°C
MÍNÍ KLEINUR,
Dulce de Leche-karamella, kanill, sítróna
5 SVÍNSLEGAGIRNILEGIRRÉTTIR