Myndmál - 01.07.1983, Page 9

legum raunsæisstíl. Nokkrum árum
síðar varð kvikmyndafélag Óskars
gjaldþrota og mátti þessi kappsfulli
kvikmyndaframleiðandi horfa á eftir
aleigu sinni í gin gjaldheimtunnar. í
fótspor þeirra Lofts og Óskars fylgdi
Ásgeir Long, sem gerði tvær leiknar
barnamyndir á næstu árum á 16mm
filmu, Tunglið, tunglið, taktu mig
(1957) og Gilitrutt (1959). Kvikmynda-
félagið Edda-film, sem stofnað var
fyrir atbeina Guðlaugs Rósinkranz,
þjóðleikhússtjóra, lagði hug á gerð
leikinn 35mm kvikmynda og beitti sér
fyrir samstarf við kvikmyndafélög á
Norðurlöndum til þess að hrinda þeim
hugmyndum sínum í framkvæmd.
Eddafilm beitti sér fyrir kvikmyndun
Sölku Völku eftir samnefndri skáld-
sögu íslenska nóbelskáldsins Halldórs
Laxness. Var myndin framleidd í sam-
vinnu við Svía árið 1954 undir leik-
stjórn Arne Mattsons en kvikmynda-
stjóri var Sven Nykvist. Myndin var að
hluta tekin á íslandi, en leikarar voru
sænskir. Næsta verkefni Edda-film
var samvinna við Nordisk Films Kom-
pagni um kvikmyndun skáldsögu Ind-
riða G. Þorsteinssonar 79 af stöðinni.
Kvikmyndin, sem frumsýnd var árið
1962 var tekin á íslandi með íslenskum
leikurum, sem léku á íslensku undir
stjórn Danans Erik Balling. Síðasta
verkefni félagsins fram til þessa var
Rauða skikkjan, samvinnuverkefni
íslendinga, Dana og Svía. Helstu leik-
arar voru Gunnar Björnstrand og Eva
Dahlberg frá Svíþjóð, en Daninn
Gabriel Axel leikstýrði. Myndin var
tekin á íslandi sumarið 1966 sama
sumar og Þjóðverjar kvikmynduðu
Niflunga sína einnig á íslandi í byrjun
árs 1967.
Eins og fyrr hefur verið minnst á urðu
tímamót í íslenskri kvikmyndasögu árið
1966 með tilkomu sjónvarpsins. Sjón-
varpið hafði mikil áhrif á þá hæggengu,
þróun, sem átt hafði sér stað í íslenskri
kvikmyndagerð, sem því miður hafði
reyndar ekki náð tilskyldum þroska,
þegar ákveðið var að hefja sjónvarps-
rekstur á íslandi. Ef til vill mættikenna
því um að starfsemi íslenska sjónvarps-
ins hefur alla tíð frá upphafi eins og
svifið í lausu lofti án nokkurra tengsla
við rótgróna kvikmyndahefð. Þeir fáu
aðilar sem aflað höfðu sér menntunar í
kvkmyndagerð, þegar sjónvarpsrekstur-
inn hófst réðust ekki til starfa hjá sjón-
Saga Borgarættarinnar kvikmynduð á íslandi, 1919.
varpi. Þetta eru menn eins og Þorgeir
Þorgeirsson, sem barðist mjög fyrir
framgangi íslenskrar kvikmyndagerð á
þessum árum, Gestur Þorgrímsson,
Gísli Gestsson o.fi. Kvikmyndagerð
náði sér nokkuð á strik framan af hjá
sjónvarpinu en hefur hrakað mjög hin
síðari ár.
Árið 1972 hófust styrkveitingar
Menningarsjóðs til kvikmyndagerðar í
mjög smáum stíl en þar með var stigið
fyrsta skrefið á þeirri heillabraut, sem
leiddi til stofnunar Kvikmyndasjóðs.
Voru veittir styrkir til eins verkefnis á
ári að upphæð sem svarði ca 1/10 hluta
kostnaðar við gerð heimildamyndar.
Þessar styrkveitingar stóðu til ársins
1978 en það ár voru samþykkt lög á
Alþingi til eflingar íslenskrar kvik-
myndagerðar. Kvikmyndasjóður var
stofnaður með framlagi úr ríkissjóði
en án þess að sjóðnum væri tryggður
fastur tekjustofn. Þá var komið á fót
Kvikmyndasafni íslands og því ætlað
að gegna víðtæku hlutverki á sviði
varðveislu, skrásetningar og útbreiðslu
kvikmyndamenntar. Reyndar var
Fræðslumyndasafn til fyrir í landinu
og hafði starfað frá 1962, einkum í
tengslum við skólana. Sarfssvið
Fræðslumyndasafns beindist síðan al-
farið að skólum landsins með nýjum
lögum um Námsgagnastofnun ríkisins,
sem Fræðslumyndasafn heyrir nú
undir.
Með stofnun Kvikmyndasjóðs 1978
má segja að loks hafi verið sköpuð þau
skilyrði, sem geta gert íslenskri kvik-
myndagerð kleift að vaxa úr grasi. Þetta
ár var í fysta sinn haldin kvikmynda-
hátíð á vegum Listahátíðar Reykja-
víkurborgar og verður svo framvegis
hvert ár. 1977 tókst Reyni Oddssyni
reyndar að ljúka við gerð myndar
sinnar, Morðsögu, með svo til engri
opinberri fyrirgreiðslu. En með fyrstu
úthlutun kvikmyndasjóðs veturinn
1979 hófst vorið í íslenskri kvikmynda-
gerð, sem svo hefur verið nefnt. Teknar
voru 3 leiknar kvikmyndir þetta sumar,
Land og synir, Veiðiferðin og Óðal
feðranna og unnið að heimildamyndum
og teiknimynd upp úr Eddukvæðinu
Þrymskviðu. Kvikmyndagerðarmenn
voru reyndar búnir að vera í viðbragðs-
stöðu lengi og þessi gróska átti m.a.
sinn aðdraganda í því að fáeinum árum
áður hafði fjöldi kvikmyndagerðar-
manna sagt upp störfum hjá sjónvarpi
til að freista gæfunnar við sjálfstæða
kvikmyndagerð og aðrir voru að koma
heim frá kvikmyndanámi erlendis um
þetta leyti. Styrkveitingar voru samt
svo naumt skornar að aðstandendur
þessara fyrstu kvikmynda urðu allir að
veðsetja aleigur sínar fyrir lánum úr
bankakerfinu til að ná endum saman.
Þegar þessar myndir komu til sýningar
á tímabilinu febrúar— júní 1980 brugð-
ust áhorfendur ekki trausti kvikmynda-
gerðarmannanna. Fólk flykktist til að
sjá myndirnar, langþráð ósk um að sjá
íslenskar kvikmyndir virtist vera að
rætast. Sýningarnar hér heima greiddu
upp kostnað enda sá að meðaltali 1/2
— 2/3 þjóðarinnar þessar kvikmyndir.
íslendingar leitast nú við að koma
í DAG
laugardag 15. marz 1890 kl. 8
í good-tfmplaiíahCsinu
seinasta kvöldskemmtun fyrir fólkió
á |>essuin votri.
Myndasýning í seinasta sinn
af London, Amcríkii, Iterlín, egyptska stríðinu.
Ennfrenmr inynd af Iíhöfn, sjeð frá Sívalaturni,
Rosenborgarhöll o. fl.
Elnnig •ungið af sóngflokki hins leerða skola hið nýja alþjóðlega kvæði:
Fyrir fólkió.
Bllætln faat i allan dag 1 búð undirskrifaðs, og kosta:
Sórstók sffiti (reserv.) 0,76
almenn sæti 0,60
barna sœti 0,26
rið lnnganginn kL 7j
ReykJavlk 16. man 1890
f»orl. 0. Johnson.
þessum myndum á framfæri erlendis
og hasla sér völl sem kvikmyndaþjóð í
kvikmyndaheiminum. Með lögum um
íslenskan kvikmyndasjóð 1978 hafa
islensk stjórnvöld viðurkennt í verki þá
mikilvægu staðreynd, að íslensk kvik-
myndagerð er nauðsynlegur þáttur
menningarlegs sjálfstæðis íslensku
þjóðarinnar.
Erlendur Sveinsson
MYNDMÁL9