Morgunblaðið - Sunnudagur - 31.12.2017, Blaðsíða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31.12. 2017
Síðumúla 22 | Sími 517 0404 | serefni.is
Opið: 8-18 virka daga, 10-14 á laugardögum
Við kynnum
Lífið í grænu
LÍFIÐ Í GRÆNU er þróaður í samstarfi
Sérefna og útgefanda bókarinnar Lífið í lit
hinn fullkomna,
óræða millilit
VETTVANGUR
Í árslok er við hæfi að velta fyrirsér framtíðinni, nánar tiltekið:Hvaða augum lítum við framtíð-
ina og skiptir það máli?
Sagnfræðingurinn Yuval Noah
Harari segir í bók sinni „Sapiens“ að
trúin á framtíðina sé mikilvægasti
drifkraftur efnahagslífsins. Þetta
kann að virðast langsótt en Harari
færir fyrir þessu áhugaverð rök.
Hann bendir á að öldum og árþús-
undum saman upplifði mannkynið
sáralítinn hagvöxt þrátt fyrir marg-
víslega framþróun. Það sem hindraði
vöxtinn var að hans mati sú stað-
reynd að fólk hafði almennt ekki trú á
að hagsæld myndi aukast í framtíð-
inni, sem gerði að verkum að láns-
viðskipti voru nær engin. Sá sem trú-
ir því að kakan verði alltaf jafnstór er
eðlilega tregur til að veita lán, því að
augjóst er að erfitt verður að greiða
það til baka af jafnstórri köku. Án
lánafyrirgreiðslu var ekki hægt að
ráðast í framkvæmdir eða verkefni
nema greiða þær úr eigin vasa. Þetta
stóð í vegi fyrir framtaki, nýsköpun
og hagvexti sem aftur dró úr tiltrú á
framtíðina. Sem sagt: Vítahringur.
Vítahringurinn rofinn
Það sem loks rauf vítahringinn og
leysti vöxtinn úr læðingi fyrir um það
bil 500 árum
var trúin á
framfarir og
aukna hagsæld
sem leiddi af
vísindabylting-
unni. Hin nýja
bjartsýni losaði
smám saman
um lánsfé, sem
stuðlaði að
framkvæmdum
og framtaki, sem leiddi af sér nýsköp-
un, verðmætasköpun og hagvöxt, sem
aftur jók bjartsýni og trú á framtíðina
– og þannig koll af kolli.
Þessi áhugaverða nálgun leiðir
hugann að tvennu. Í fyrsta lagi hvern-
ig við tryggjum að það verði áfram
innistæða fyrir trú okkar á að fram-
tíðin beri aukna hagsæld í skauti sér.
Í öðru lagi hvaða mælistiku við setj-
um á framfarir, hagsæld og lífsgæði.
Hvað innistæðuna varðar er ljóst
að hagvöxtur verður vitaskuld ekki
drifinn áfram til lengdar af bjartsýni
og lánveitingum einum saman. Við
þurfum fyrr eða síðar að borga brús-
ann og það gerum við með því að
framleiða meiri verðmæti. Tækni-
framfarir sem auka framleiðni hafa
oftast vegið þyngst á metunum í því
sambandi en fleira skiptir máli, til
dæmis að þróa nýjar vörur og þjón-
ustu og búa þannig til nýja eftirspurn.
Hvernig sem á það er litið skiptir
hugvit og sköpunargáfa mestu. Efna-
hagslegur styrkur þjóða mun í aukn-
um mæli ráðast af því hvernig þeim
tekst að efla hugvit og sköpunarkraft
og áhersla okkar á þessa þætti er því
ekki til skrauts heldur lífsnauðsyn.
Mælikvarðar lífsgæða
En efnahagslegur styrkur er ekki
eini mælikvarðinn á framfarir og ekki
er gefið að aukin framleiðni skili sér í
auknum lífsgæðum. Aðrir mælikvarð-
ar skipta einnig máli. Þættir á borð
við lífslíkur og heilbrigði, öryggi
gagnvart glæpum og sjúkdómum,
menntun, umhverfisgæði, samfélags-
þátttöku, jafnrétti og lífshamingju.
OECD ber þannig saman ellefu lífs-
gæðamælikvarða í aðildarlöndunum
og hefur hver þeirra nokkra undir-
mælikvarða.
Sum Evrópulönd hafa lagt tölu-
verða vinnu í að skilgreina sína eigin
lífsgæðamælikvarða. Í stjórnarsátt-
mála ríkisstjórnarinnar er nefnt að
settur verði á fót þverpólitískur hóp-
ur um „þróun mælikvarða um hag-
sæld og lífs-
gæði“. Þetta er
spennandi og
gagnlegt verk-
efni vegna þess
að í því felst að
ræða ofan í kjöl-
inn hvað við telj-
um að skipti
mestu máli um
velferð okkar og
lífsgæði. Um-
ræðan ein og sér er gagnleg og afurð-
in mun síðan gagnast okkur til að
meta árangur.
Framfarir eru
ekki sjálfgefnar
Johan Norberg rökstyður það vel í
bók sinni „Framfarir: Tíu ástæður til
að taka framtíðinni fagnandi“ að
heimurinn fari batnandi á flesta
mælikvarða. Hann bendir á að sam-
kvæmt könnunum vanmetur fólk al-
mennt þessar framfarir, þekkir ekki
staðreyndirnar og telur þess vegna að
heimurinn fari versnandi. Að sumu
leyti er það skiljanleg afleiðing af því
að stríð, glæpir, slys og sjúkdómar
fylla flesta fréttatíma en friður og
spekt miklu síður. Norberg hvetur
okkur því réttilega til að meta að
verðleikum þær miklu framfarir sem
hafa orðið.
En hann brýnir okkur líka til ár-
vekni og bendir á að það sé ekki sjálf-
gefið að þróunin verði áfram í sömu
átt. Ég er hins vegar hiklaust bjart-
sýn fyrir Íslands hönd, því að frjálst,
frjálslynt, upplýst, tæknivætt og vel
menntað samfélag eins og okkar hef-
ur alla burði til að vera áfram í
fremstu röð.
Ég óska lesendum farsældar á
nýju ári og þakka samfylgdina á árinu
sem er að líða.
Trúin á framtíðina
’Í fyrsta lagi hvernig viðtryggjum að það verðiáfram innistæða fyrir trúokkar á að framtíðin beri
aukna hagsæld í skauti sér.
Í öðru lagi hvaða mælistiku
við setjum á framfarir, hag-
sæld og lífsgæði.
Úr ólíkum
áttum
Þórdís Kolbrún
Gylfadóttir
thordiskolbrun@anr.is
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Dagur Hjart-
arson skáld tísti í
tilefni þess að
íþróttamaður árs-
ins var valinn:
„Ömurlegt að við
val á íþróttamanni ársins sé al-
gjörlega litið fram hjá öllum þeim
frambærilegu kandídötum sem
stunda þjóðaríþrótt okkar Íslend-
inga: vinnustaðajólahlaðborða-
framhjáhald.“
Lögmaðurinn og hlaðvarps-
stjórnandinn Árni Helgason tísti
um vinsælustu jólagjöf landsmanna í
ár: „Ég hef ákveðið að vacuum-
pakka sjálfan mig og eyða árinu
2018 í potti sem Sous-vide-tækið
mun halda stöð-
ugum á 38 gráðum.
Verður góð saga.“
Fólk gerði sér
misjafnan dagamun
um hátíðirnar.
Uppistandarinn með meiru Bylgja
Babýlons tísti um sína skemmtun
annan í jólum: „Er í partíi með fimm
öðrum þrítugum manneskjum. Er-
um að hlusta á b.o.b.a., drekka vín
og blása upp vindsæng með út-
blæstrinum frá handryksugu. Segið
svo að lífið hefjist við barneignir.“
Og Birna
Anna Björns-
dóttir rithöf-
undur tísti: „Það
er ákveðin tegund
af hryðjuverki að
tagga fólk án þess að spyrja í óflatt-
erandi gamlar gelgjumyndir á fés-
inu,“ skrifaði Birna Anna og bætti
svo við: „Og nei, maður verður
aldrei „nógu gamall“ til að finnast
þetta „bara sætt“.“
AF NETINU