Morgunblaðið - Sunnudagur - 31.12.2017, Blaðsíða 44

Oft geta síðustu dagar árs-ins minnt okkur á að lífiðer hverfult. Elliárin eru
kannski við sjóndeildarhringinn,
eða rétt handan við næsta horn,
og hætt við að á vissum tíma taki
heilsunni að hraka og lífsgæðin að
minnka um leið.
En það er ekki
endilega sjálfgefið
að heilsan verði
lakari eftir því
sem kertunum á
afmælistertunni
fjölgar. Læknavís-
indin hafa sýnt
fram á að með
heilbrigðum lífsstíl má auka lík-
urnar á að líkaminn haldist
hraustur og þróttmikill löngu eftir
að fólk er orðið gjaldgengt í félag
eldri borgara.
Kyrrsetan er varasöm
Pálmi V. Jónsson er yfirlæknir
öldrunarlækninga á Landspítal-
anum og prófessor í öldrunar-
lækningum við læknadeild HÍ.
Hann segir reglulega hreyfingu
eitt öflugasta vopnið gegn öldr-
unartengdum sjúkdómum. „Hreyf-
ing er líklega eina yngingar-
meðalið sem sýnt hefur verið vís-
indalega fram á að virkar.
Vitaskuld getur hreyfing í óhófi
farið illa með liði og valdið
meiðslum, en regluleg áreynsla
gerir líkamanum gott á ótal vegu.“
Þess vegna er það góð regla, á
hvaða aldursskeiði sem er, að lifa
ekki kyrrsetulífi heldur finna ein-
hverja skemmtilega og gefandi
iðju sem kallar á að hreyfa kropp-
inn. Pálmi segir aldrei of seint að
byrja, þó þeir sem hafi æft sig
reglulega alla tíð geti vissulega
haft forskot á hina. Þá getur það
líka aukið líkurnar á að eiga heil-
brigð og gefandi elliár að forðast
ýmsa ósiði á yngri árum:
„Allt æviskeiðið getur haft áhrif
á heilsu okkar þegar við byrjum
að eldast, og jafnvel strax í móð-
urkviði og í æsku er lagður grunn-
ur að langlífi og heilbrigði. Því
miður er það svo að ef fólk býr
ekki við gott atlæti á fyrstu árum
lífs síns geti heilsufarsáhrifin fylgt
því alla ævi,“ segir Pálmi og bætir
við að það séu í sjálfu sér engin
stjarnvísindi hvers konar lifnaðar-
hættir auka eða draga úr líkunum
á að líkami og hugur haldist heil-
brigð sem lengst:
„Auk þess að stunda hreyfingu
þarf að huga að mataræðinu,
forðst reykingar, gæta þess að
drekka ekki áfengi í óhófi, sneiða
hjá fíkniefnum og takast á við ögr-
andi verkefni sem þjálfa hugann.“
Hjarta og æðar í fyrirrúmi
Til að draga úr líkunum á því að
léleg heilsa skerði lífsgæðin þegar
árin færast yfir segir Pálmi skyn-
samlegt að leggja sérstaka áherslu
á heilbrigði hjarta- og æðakerfis-
ins. „Á efri árum eru það hjarta-
og æðasjúkdómar sem valda allt
að 80% af fatlandi heilsufars-
vandamálum, og getur heilbrigður
lífsstíll dregið stórlega úr líkunum
á þannig sjúkdómum.“
Pálmi nefnir sykursýki, sem
eykur líkurnar á hjarta- og æða-
sjúkdómum. „Ofþyngd stuðlar að
sykursýki og hluti af því að
vernda hjarta og æðar er að halda
Lífsstíllinn ræður miklu um það hvernig við eldumst. Reykingar, of mikil drykkja og hreyfingarleysi eru ávísun á heilsu-
leysi í ellinni. Sprækir vistmenn á Grund dansa með sjálfboðaliðum á vegum ungmennasamtakanna AUS.
Morgunblaðið/Kristinn
Svo við
eldumst vel
Regluleg hreyfing er eitt besta yngingarmeðalið
og mikilvægt að reyna að draga úr líkum á hjarta-
og æðasjúkdómum með heilbrigðum lífsstíl
Ásgeir Ingvarsson ai@mbl.is
’
Á efri árum eru það
hjarta- og æða-
sjúkdómar sem valda allt
að 80% af fatlandi
heilsufarsvandamálum
Pálmi V. Jónsson
aukakílóunum í skefjum. Hreyfing
og mataræði hafa líka áhrif á
sjúkdóma eins og háan blóðþrýst-
ing og hátt kólestról,“ segir hann
og mælir með því að staða hjarta-
og æðakerfis sé skoðað reglulega
og gripið til viðeigandi lyfja-
meðferðar ef eitthvað reynist í
ólagi, ef lífstílsbreyting hrekkur
ekki til.
En eru nokkuð til yngjandi pill-
ur og sprautur? Gæti það t.d.
haldið líkamanum unglegum leng-
ur að gangast undir hormóna-
meðferð?
„Hormónameðferðir eru um-
deildar, hvort heldur sem er fyrir
karla eða konur. Líta þarf til ein-
staklingsbundinna þátta og meta
ávinning og áhættu. Hormóna-
meðferð getur haft ákveðinn
ávinning í för með sér fyrir bæði
kynin, en getur líka aukið líkurnar
á æxlisvexti í brjóstum hjá konum
og í blöðruhálskirtli hjá körlum,
og valdið öðrum vandamálum.
Þess vegna er ekki hægt að segja
heilt yfir alla línuna að hormóna-
meðferð sé gagnleg.“
HEILSA Að sögn BBC óttast sérfræðingar að snjalltækjanotkun barna geti aukið lík-urnar á nærsýni. Besta forvörnin er að börnin stundi leiki og íþróttir utandyra,
sem rannsóknir sýna að dragi mjög úr því að börn þrói með sér nærsýni.
Sendið börnin út að leika sér
44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31.12. 2017
Suðurhrauni 4210 Garðabæ | Furuvellir 3 600 Akureyri | Sími 575 8000 | samhentir.is
Heildarlausnir
í umbúðum og öðrum rekstrarvörum
fyrir sjó- og landvinnslu
u KASSAR
u ÖSKJUR
u ARKIR
u POKAR
u FILMUR
u VETLINGAR
u HANSKAR
u SKÓR
u STÍGVÉL
u HNÍFAR
u BRÝNI
u BAKKAR
u EINNOTA VÖRUR
u HREINGERNINGAVÖRUR
Allt á
einum
stað
Pálmi verður var við það í starfi sínu að það sem fólk hefur helst
áhyggjur af við það að eldast sé að verða ósjálfbjarga og tapa smám
saman færninni til að lifa sjálfstæðu lífi. Margir vilja halda stjórn á
tilveru sinni þegar lífslok nálgast, enda þótt þeir endi hugsanlega
með því að missa ráð og rænu.
„Á tímabili hélt embætti landlæknis úti lífsskrá þar sem fólk gat
skráð óskir sínar um viðbrögð við alvarlegum veikindinum og til-
nefnt umboðsmann til að taka ákvarðanir um meðferð fyrir þeirra
hönd ef þau missa færnina til að gera það sjálf,“ segir Pálmi. „Því
miður dagaði þetta verkefni uppi, og þau gögn sem safnað var voru
geymd á pappírsformi ofan í skúffu. Áríðandi er að endurvekja lífs-
skrána og tölvuvæða hana svo að upplysingarnar þar séu aðgengi-
legar heilbrigðisstarfsfólki allan sólarhringinn, allt árið um kring, ef
þær aðstæður koma upp að lífi og heilsu einstaklingsins sé ógnað og
hann eða hún verði ófær um að tjá óskir sínar.“
Þarf að endurvekja
lífsskrána