Morgunblaðið - 19.01.2018, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. JANÚAR 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það er fróðlegtfyrir Íslend-inga að
horfa til stjórnmála
nágranna okkar í
Skotlandi. Skoski
þjóðarflokkurinn,
stærsti flokkur í
þessum hluta Bretlands, knúði
á um að Skotar héldu þjóðar-
atkvæði um hvort Skotland
hætti að vera með í Stóra-
Bretlandi. Á síðustu áratugum
hefur Norður-Írlandi, Wales og
Skotlandi verið tryggður mun
virkari hlutur við stjórn sinna
mála. Heimastjórn með sem
„First minister“ forsætisráð-
herra heimastjórnarsvæðisins
sem leiðir hana og ber ábyrgð
gagnvart sínu heimaþingi.
Engu að síður eiga t.d. Skotar
fjölmarga fulltrúa á þinginu í
Lundúnum sem fjallar um sér-
mál Englendinga en hafa enga
aðkomu að sérmálum sem falla
undir valdsvið sjálfstjórnarhér-
aðanna. Mörgum Englend-
ingum þykir þetta lítil sann-
girni en kjósa flestir að kyngja
því til að tryggja samheldni rík-
isins.
Cameron, forsætisráðherra
Bretlands, samþykkti á sinni tíð
þrjár atkvæðagreiðslur af
þessu tagi. Sú fyrsta var um
kröfu Frjálslynda flokksins um
upptöku hlutfallskosninga í
Bretlandi. Allir kosningabærir
Bretar áttu rétt á þátttöku og
kröfunni var hafnað með yfir-
burðum.
Sú næsta var um sjálfstæði
Skotlands, og Skotar einir
máttu greiða atkvæði. Stjórn-
málaöfl á landsvísu beittu sér
a.m.k. óbeint í kosningunum en
Skotar einir réðu niðurstöð-
unni. Cameron hrósaði einnig
sigri í þeim kosningum. Á loka-
sprettinum tók hann að efast
mjög um sigur og lofaði enn
aukinni sjálfstjórn Skota segðu
þeir nei. Munurinn varð samt
mun minni en kannanir bentu til
í upphafi.
En Cameron tapaði þjóðar-
atkvæði um veruna í ESB, þvert
á allar spár, og hrökklaðist úr
stjórnmálum. Hann hafði sem
upprennandi þingmaður verið
talinn vera efasemdamaður um
veru Breta í ESB en afstaðan
breyttist eftir því sem hann
nálgaðist meir gylltustu sali
valdsins.
Í „Brexit“-ferlinu stönguðust
flestar fullyrðingar á. Opinber-
ar stofnanir, „faglegar“ og hálf-
faglegar voru glannalegar í
hrakspám sínum og kom seðla-
banki landsins illa frá þeirri
framgöngu eins og sá íslenski í
Icesave-málinu. BBC, breska
ríkisútvarpið, hallaðist gegn
þeim sem vildu úr ESB en
missti sig þó aldrei fullkomlega
eins og Ríkisútvarpið íslenska
gerði í Icesave, eins og stundum
endranær. En „staðreynd-
irnar“, og er þá átt við fullyrð-
ingar um þær, voru
æði skrautlegar í
baráttunni um
sjálfstæði Skota.
Sjálfstæðissinnar
sögðust ætla að
sækja um aðild að
ESB og þar væri
engin fyrirstaða. Brusselvaldið,
hvatt áfram af Spáni og fleiri
ríkjum t.d. vegna Katalóníu,
sagði að aðild Skotlands væri
óhugsandi. Sjálfstæðissinnar
vissu að það væri uppskrift að
hrakför í kosningunum að nefna
evruna á nafn. Þeir sögðust
mundu halda pundinu þótt þeir
yrðu sjálfstæðir og gengju und-
ir eigin fána í ESB. Breska
ríkisstjórnin, studd af Eng-
landsbanka, sagði að engin
fyrirheit lægju fyrir um slíkt.
Sjálfstæðissinnar kusu að horfa
fram hjá því að nú er ekki leng-
ur hægt að sækjast eftir aðild
að ESB án þess að taka upp
evru. Slíkur kostur er ekki
lengur fyrir hendi. Rétt eins og
engar aðildarviðræður fara
lengur fram við umsóknarríki,
aðeins yfirferð yfir það, hvort
ríkið hafi breytt öllum sínum
reglum til samræmis við ESB.
Þegar mál, eins og þessi þrjú,
eru undir er talnaverki óspart
veifað sem rökum með og á
móti. Sjálfstæðissinnar töldu
sig sýna sæmilega grunduð
dæmi um að Skotland gæti stað-
ið á eigin fótum án styrkja sem
það fær nú frá Lundúnum. Þá-
verandi heimsmarkaðsverð á ol-
íu var m.a. lagt til grundvallar.
Það breyttist ekki löngu síðar
til verri áttar. Hefði það gerst í
kosningunum hefðu útreikn-
ingar sjálfstæðissinna sjálfra
sannað að Skotland væri ófært
um að standa fjárhagslega á
eigin fótum. Olíuverð hefur
hækkað nokkuð á ný en ekki er
spáð frekari hækkunum. Nýj-
ustu tölur sýna að nú er enginn
hagvöxtur í Skotlandi.
Stjórnmálaleiðtogar eru
sagðir með réttu eða röngu fim-
ir í að finna annan sökudólg en
sig þegar illa árar og að færa
góðærið sér til bókar. Nicola
Sturgeon, leiðtogi Skoska þjóð-
arflokksins og „fyrsti ráðherra“
Skota, kennir Brexit um sinn
efnahagssamdrátt. Það er þó
snúið því heimsendaspár hag-
fræðinga um Brexit brugðust
allar. En Sturgeon, sem er öfl-
ugur stjórnmálamaður, segir
skýringuna á muninum vera þá
að „markaðurinn“ sé að bera
Skotland við Írland, sem séu
svipuð efnahagsstærð og Írland
verði áfram á innri markaðnum
en Skotar ekki!
Íþróttafréttaritarar segja
þegar okkar menn reyna lang-
spyrnu sem fer langt frá mark-
inu: „Þetta mátti reyna, þótt
það væri augljóslega vonlaust,
því í fótbolta getur allt gerst.“
Kannski gildir það sama um
stjórnmálin.
Skotar styðja ekki í
bráð að aftur verði
efnt til þjóðar-
atkvæðis um
sjálfstæði}
Skoski nágranninn
Í
umræðunni hefur gjarnan verið talað
um mikla fjölgun ungra öryrkja og
því velt upp um leið af hverju þeim
fjölgi svona mikið. Mér finnst dap-
urt, þegar talað er um okkur ör-
yrkja eins og vandamál sem vex of hratt, í
stað þess að leitast við að finna ástæður
fjölgunarinnar og hugsanlega lausnina um
leið. Ein af staðreyndum fjölgunarinnar er
sú, að margir ungir fíklar lenda í því að
verða öryrkjar vegna neyslu sinnar. Það er
stjórnvalda að tryggja þessum einstakling-
um alla þá hjálp sem möguleg er, það er
ekki flóknara en það.
Í heimsókn hjá SÁÁ
Hinn 3. janúar sl. heimsótti ég SÁÁ ásamt tveimur
þingmönnum Flokks fólksins. Fyrst sjúkrahúsið á
Vogi og strax í beinu framhaldi meðferðarheimilið Vík
á Kjalarnesi. Ég féll í stafi yfir þeirri fallegu umgjörð
og því stórkostlega og óeigingjarna starfi sem sam-
tökin hafa byggt upp. Ekki einungis í þágu þeirra sem
glíma við fíknsjúkdóminn heldur í þágu þjóðarinnar
allrar. Ég er næsta viss um að sú íslenska fjölskylda
er vandfundin, sem ekki telur einstakling sem fengið
hefur hjálp hjá SÁÁ.
Betur má ef duga skal
Hugsið ykkur að árið 2017 létust 32 áfengis- og
vímuefnasjúklingar undir fertugu, 14 þeirra voru undir
þrítugu. Dauðsföllin voru fimm fleiri en árið áður.
Þessa auknu dánartíðni má rekja til aukn-
ingar á notkun sterkra ópíóíða eða morfín-
skyldra lyfja í æð.
Algengustu og hættulegustu lyfin hér á
landi í þessum flokki eru Oxycotin, Contalg-
in og Fentanyl. Rannsóknir sýna að fólk
sem sprautar sig með þessum efnum er 30-
60 sinnum líklegra til að deyja en jafnaldrar
þess.
Þórarinn Tyrfingsson, fyrrverandi yfir-
læknir á Vogi, er sá einstaklingur sem
óhætt er að fullyrða að hafi hvað mesta
þekkingu og reynslu af þróun fíknsjúkdóma
hérlendis. Hann segir að nú sé stíflan brost-
in og að á síðustu tveimur árum hafi yfir-
völd misst stjórn á vandanum. Það sé alveg
ljóst að bregðast verði strax við ef það eigi að vera
nokkur leið að snúa af þessari óheillabraut. Allir við-
bragðsaðilar eru fjársveltir og biðlistinn á Vogi hefur
aldrei verið lengri. Þetta eru miklu fleiri en deyja í bíl-
slysum, þetta er á við stóru sjóslysin okkar í gamla
daga og viðbúnaðurinn sem var viðhafður þá – nú þurf-
um við sama viðbúnað. Við verðum að setja af stað
neyðaráætlun og hún kostar peninga, segir Þórarinn.
Þetta eru skelfilegar staðreyndir og löngu tímabært
að stjórnvöld vakni af þyrnirósarsvefninum og taki ut-
an um fíklana okkar og hjálpi þeim með ráðum og dáð.
Fjármálaáætlun núverandi ríkisstjórnar til næstu fimm
ára mun sýna vilja hennar í verki.
Inga Sæland
Pistill
Við verðum að vakna
Höfundur er þingmaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Af 95 eigin vögnum Strætóbs eru 49 meira en 10 áragamlir og tveir þeir elstuhafa verið á götum höfuð-
borgarsvæðisins í 18 ár. Níu yngstu
vagnarnir voru keyptir á síðustu
þremur árum. 17 vögnum hefur ver-
ið ekið yfir milljón kílómetra og
fimm þeirra um og yfir 1,2 milljónir
kílómetra. Algengt er í flotanum að
vagnarnir hafi
lagt um og yfir
400 þúsund kíló-
metra að baki.
Þessar upp-
lýsingar voru
lagðar fram á
stjórnarfundi
Strætó í byrjun
ársins, meðal
annars til að
meta áhættu í
rekstri, að sögn
Jóhannesar Rúnarssonar, fram-
kvæmdastjóra. Farið var yfir aldur
vagnanna og ástand þeirra, m.a.
með tilliti til fjölda ekinna kíló-
metra, eldsneytisnotkunar og við-
haldskostnaðar.
Ekki hagkvæmt að vera með
svona marga gamla vagna
Hann segir að vissulega sé
verulegur hluti vagnanna kominn
yfir 10 ára aldurinn. Þó beri að hafa
í huga að elstu vagnarnir séu ekki í
daglegri notkun, en gripið sé til
þeirra sem varavagna við sérstakar
aðstæður og þeir séu ekki keyrðir
neitt í líkingu við nýrri vagna. Á
meðal þeirra eldri séu reyndar
nokkrir sem „ganga eins og klukk-
ur“ þrátt fyrir háan aldur, en óneit-
anlega sé fylgni á milli viðhalds-
kostnaðar og aldurs tækjanna. Oft
sé talað um að milljón kílómetrar
eða tíu ár séu eðlilegur endingar-
tími.
„Það er ekki hagkvæmt að vera
með svona marga gamla vagna,“
segir Jóhannes. „Á síðustu árum
hefur orðið gríðarleg þróun í vélum
og eldsneytisnotkun og ekki síst
hvað varðar umhverfisvænleika
vagnanna. Eftir því sem þeir eru
nýrri og fullkomnari er það betra
fyrir umhverfið og reksturinn. Með
hærri aldri vagna er mengunin
meiri og áhætta í rekstri eykst, ná-
kvæmlega eins og með heimilisbíl-
inn hjá fólki.
Hann segir að síðustu þrjú ár
hafi verið gert átak í endurnýjun
flotans og búið sé að ganga frá út-
boði þessa árs. Áætlað sé að verja
300 milljónum króna í kaup á nýjum
vögnum og fyrir þá upphæð fáist að
lágmarki fimm vagnar, en inn-
kaupsverð geti verið á bilinu 30 til
60 milljónir. Dísilvagnar séu ódýr-
astir og vetnisvagnar yfirleitt dýr-
astir, en lítið framboð sé af þeim
enn sem komið er. Tillit sé tekið til
margra þátta við val á vögnum.
Reynt að endurnýja vagnana
„Við höfum reynt að endurnýja
vagnakostinn og höfum verið á
ágætri vegferð síðustu þrjú ár.
Endurnýjun veltur á fjármagni og
vissulega vildum við geta endur-
nýjað hraðar til að losna við rekstr-
arlega áhættu,“ segir Jóhannes.
Fram kom á kynningunni fyrir
stjórn Strætó að vélarbilun geti
kostað 3-7 milljónir króna. Jóhann-
es segir að kostnaðurinn fari m.a.
eftir gerð vélar og hvort kaupa þurfi
nýja vél eða hvort hægt sé að nota
gamla. Annar stór viðhaldsliður er
viðgerð á sjálfskiptingu sem getur
kostað 2-5 milljónir króna.
Núna er Strætó með tvo met-
anvagna í rekstri og níu rafmagns-
bílar eru væntanlegir. Vögnum sem
eru knúðir með olíu er skipt í flokka
samkvæmt Evrópustöðlum. 29
vagnar Strætó eru í staðli 6, sem
mengar minnst, en 10 í staðli 2, sem
mengar mun meira. Engir vagnar
falla undir staðla 0 og 1, sem menga
mest.
Meirihluti strætis-
vagna er yfir 10 ára
Aldur vagna Strætó BS
VAGN 101 VAGN 199
18 ár
15 ár
12 ár
9 ár
6 ár
3 ár
0 ár
Heimild: Strætó
Guli strætóinn
» Strætó er í eigu sveitarfé-
laganna á höfuðborgar-
svæðinu; Reykjavíkur, Kópa-
vogs, Hafnarfjarðar, Garða-
bæjar, Mosfellsbæjar og
Seltjarnarness.
» Strætó er almennings-
samgöngufyrirtæki sem rekur
gula strætisvagninn á höfuð-
borgarsvæðinu.
» Eins skipuleggur Strætó
strætisvagnaþjónustu á lands-
byggðinni fyrir hin ýmsu lands-
byggðarsamtök og hefur um-
sjón með akstri fatlaðs fólks
og eldri borgara á höfuð-
borgarsvæðinu.
Jóhannes
Rúnarsson