Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.01.2018, Qupperneq 42

42 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.1. 2018
LESBÓK
Hin svarta útsending nefnisttextasafn Atla Sigþórs-sonar, sem yrkir og skrifar
undir listamannsnafninu Kött Grá
Pje. Þetta er þriðja bók Atla, en Stál-
skip, nokkur ævintýri kom út 2014 og
Perurnar í íbúðinni minni á síðasta ári.
–Hin svarta útsending er áþekk
Perunum í íbúðinni minni að því leyti
að þær eru báðar safn af stuttum
textum, en það er talsverður munur á
yfirbragði textanna – það er mun
meira myrkur í Hinni svörtu útsend-
ingu, eins og nafn bókarinnar ber
kannski með sér, en svo inn á milli
eru skýrari og pólitískari textar eins
til að mynda í „Reimleikum“.
„Hin svarta útsending er myrkari
bara vegna þess að ég átti erfitt ár.
Hún er samin í ferli, ég byrjaði á að
semja mikið af groddalega erfiðum
textum á tímabili sem ég vorkenndi
mér mikið, en svo þegar fór að rætast
úr hlutunum fór ég að skrifa aðeins
fínlegar og hugsa aðeins meira um
það sem ég var að gera. Hluti bók-
arinnar kom því eins og í vansæld-
arleiðslu, það vall uppúr mér svarta-
gall, en síðan fór ég að slípa aðeins og
þá verða talsvert mikil umskipti þeg-
ar ég næ tökum á öllu saman. Í fram-
haldinu gat ég farið að vinna á með-
vitaðri hátt og vera aðeins úthugsaðri
höfundur.“
– Kom það sem þú skrifaðir í leiðsl-
unni beint frá hjartanu?
„Eftir að ég skilaði af mér Per-
unum hafði ég hugsað mér að skrifa
skáldsögu og var búinn að leggja
grófa línu að henni. Svo komu upp að-
stæður í lífi mínu sem ég átti erfitt
með að ná utanum og þá skrifaði ég
sjálfkrafa talsvert af þessari bók, það
var bara eitthvað sem gerðist, sem ég
þurfti að skrifa til að vinna úr svarta-
gallinu í höfðinu á mér. Að hluta er
þetta leiðslubók, eins og ég sagði.“
– Það má þá kannski segja sem svo
að þú hafir byrjað að vinna meira
með heilanum en hjartanu, en áttirðu
þá eitthvað við leiðslutextana,
vannstu eitthvað í þeim?
„Ég breytti þeim sáralítið, gerði
ekki nema örlitlar textafíníseringar,
ég vildi helst eiga sem minnst við
þessa örtexta, þeir koma eins og mér
finnst réttast að þeir séu. Ég les þá
yfir þegar ég er kominn með smá
fjarlægð en vil þá sjaldnast breyta
einhverju.“
– Ertu alltaf að skrifa texta?
„Já, það er eiginlega þannig og
stundum – núna þegar mig langar til
að gera annað, mig langar til að skrifa
skáldsögu og er að vinna í henni – þá
hálfpartinn trufla örtextarnir mig því
þeir koma svo átómatískt. Svo mikið
af þessu snýst um það að ég er að
hafa ofan af fyrir sjálfum mér, er að
koma einhverri reiðu á hugsanir og
þá set ég textana niður. Þegar maður
kemst upp á lag með að gera það er
það bara þægilegt og gott að gera
það, en núna þarf ég að bægja þeim
frá mér, þessum litlu, snaggaralegu
rugltextum, og reyna að einbeita mér
að öðru.“
– Ljóðskáld tala oft um að það að
yrkja sé þerapía
„Ég er innilega sammála því þegar
kemur að sjálfum mér, ég nota skrifin
til að koma reiðu á óreiðukenndan
hug og skrifa mig í gegnum vansæld
og erfiðleika.“
– Hvernig er svo að standa fyrir
framan fólk og lesa textana upp?
„Það er afskaplega gaman. Það er
blessunarlega sama hversu bágt mér
þykir ég eiga þá held ég í einhverja
hæðni, íróníu. Ég bið fólk bara að af-
saka svartagallið þegar ég er að lesa
upp. Það er bara gaman.“
– Þú nefnir kaldhæðnina, en hún er
einmitt mjög sterk í bókinni, það skín
í gegn að þú tekur sjálfan þig ekki of
alvarlega.
„Frá því ég var unglingur hef ég
verið kaldhæðinn og það er mér eðl-
islægt. Ég er af kynslóð sem las höf-
unda sem voru mikið á þeirri bylgju-
lengd og ég held ég komist ekkert
undan því. Ég hef ekkert roð við
þessum nýju nýrómantísku ofur-
einlægu höfundum,“ segir Atli og
hlær.
Leiðslubók
frá hjartanu
Atli Sigþórsson, Kött Grá Pje, segir nýtt textasafn sitt, Hina svörtu útsend-
ingu, að mestu skrifað í vansældarleiðslu, enda noti hann skrifin til að koma
reiðu á óreiðukenndan hug og sigrast á vansæld og erfiðleikum.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is
Í bókinni Ég er drusla segja ríflega fjörutíu ein-
staklingar frá hvernig ofbeldismenning, sam-
félagið og lífið horfir við þeim. Bókin er ríkulega
myndskreytt með ljósmyndum, listaverkum,
teikningum, greinum og sögum. Ritstjórar
verksins eru Gréta Þorkelsdóttir, Hjalti Vigfús-
son og Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir. Allir sem
komu að bókinni gáfu vinnu sína og rennur hluti
ágóðans til Druslugöngunnar og áframhaldandi
baráttu gegn kynferðisofbeldi. Salka gefur út.
Í bókinni Ójöfnuður á Íslandi, sem Háskóla-
útgáfan gefur út, fjalla Stefán Ólafsson og Arn-
aldur Sölvi Kristjánsson um það hvernig tekju-
og eignaskipting á Íslandi hefur þróast frá milli-
stríðsárunum. Fram kemur að tekjur og eignir
skiptust ójafnt fyrir stríð en urðu svo mun jafn-
ari og að í um hálfa öld hafi Íslendingar verið
með einna jöfnustu tekjuskiptingu sem þekktist í
heiminum. Ójöfnuður jókst síðan til muna á rúm-
um áratug fram að hruni fjármálakerfisins 2008.
Aukinn ójöfnuður
Árið 1658 var danskt skip á leið frá Íslandi tekið
herfangi af Svíum og farið með það til Gauta-
borgar. Með skipinu var Jón Jónsson sem settist
að í Gautaborg og stundaði rannsóknir á íslensk-
um fornbókmenntum. Af Jóni, sem tók sér nafn-
ið Jonas Rugman, hefur það orð farið að hann
hafi verið drykkfelldur, kvensamur, óáreið-
anlegur og fákunnandi. Í bókinni Örlagasaga
Eyfirðings rekur Heimir Pálsson sögu Jóns og
segir verk sitt málsvörn menningaröreiga.
Málsvörn menningaröreiga
Jarðhiti og jarðarauðlindir heitir fræðirit eftir
Stefán Arnórsson sem Hið íslenska bókmennta-
félag gefur út til að fagna 75 ára afmæli höf-
undar. Í bókinni er fjallað ítarlega um orkuna í
jarðhitasvæðum og vinnslu hennar. Í ritinu kem-
ur fram að nokkuð hafi skort skilning á eðli auð-
lindarinnar við uppbyggingu virkjana hérlendis
og Stefán leggur áherslu á að leit, framkvæmdir
og nýting verði að fara fram undir merkjum
sjálfbærrar framvindu.
Af jarðhita
Í nýrri ljóðabók Gísla Þórs Ólafs-sonar, sem hann nefnir Vélmennadans, yrkir hann um
vélmenni sem eiga erfitt með að fóta
sig í mannheimum, eða eins og segir í
kynningu á bókinni: „Vélmennið
reynir að fóta sig í heimi manneskj-
unnar, trúir á tilfinningar í smáfor-
ritum og drekkur olíu í stað áfengis.“
Við lestur bókarinnar kemur þó í
ljós að það eru ekki bara vélmenni
sem glíma við tilvistarkreppu í henni,
heldur kemur mannfólk líka við sögu.
Þegar ég ber það undir Gísla að þó
hann sé alla jafna að yrkja í orðastað
vélmenna, þá eigi ýmislegt í henni
einnig við um mannfólkið almennt
tekur hann undir það og segist einnig
vísa til fólks sem láti stjórnast af sam-
félagslegum normum: „Þetta gæti
líka verið þroskasaga manns sem er í
vandræðum, fastur í einhverju normi
sem honum líður ekki vel í, er að
reyna að brjótast úr, og vélmennið
því eins og líking.“
– Í ljóðinu Að móta segir þú ein-
mitt: „Mótaður / en ekki eftir eigin
höfði, heldur eftir höfði samfélagsins
//mótaður / svo ég sé ósáttur og þurfi
sem mest að kaupa eitthvað / til að
gleðja mig“.
„Já einmitt. Ég hef verið lesa ým-
islegt í fjölmiðlum og horfa á heimild-
armyndir, til dæmis mynd um iðn-
byltinguna, þar sem fram kom meðal
annars hvernig var byrjað að móta
það að allir ættu að vera í kaffitíma á
sama tíma. Hugmyndin á bókinni
þróaðist einhvern veginn uppúr þeim
lestri og grúski. Annað sem spilar þar
inn í er áherslan á Facebook og sam-
félagsmiðlana, að tölvan sé að taka yf-
ir.
Ég vann á safni og maður lærði á
Vélmenni í heimi
manneskjunnar
Vélmenni sem eiga erfitt með að fóta sig í mann-
heimi og mannverur sem sitja fastar í normum er
leiðistef ljóðabókar Gísla Þórs Ólafssonar.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is
Ég er drusla
NÝ ÞJÓNUSTA
FYRIR ÁSKRIFENDUR
HLJÓÐMOGGI FYRIR
FÓLK Á FERÐ
Í óhrjálegasta húsinu í þorp-
inu eru jafnframt minnstir
reimleikar. Hvort þar á milli
er eitthvað orsakasamband
skal ég ekki segja. Líklega er
það tilviljun, eins og flest
það sem er fallegt.
Reimleikar