Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.04.2018, Qupperneq 14

EINHVERFA
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22.4. 2018
Það voru framsýnir foreldrar einhverfrabarna sem upphaflega komu að stofnunSpecialisterne. Þessir foreldrar höfðu
áhyggjur af því hvað yrði um börn þeirra þegar
kerfið hætti að hugsa um þau. Þau leituðu
lausna og fundu Specialisterne í Danmörku og
ákváðu að stofna slíka sjálfseignarstofnun hér-
lendis að fyrirmynd Dana.
Hjá Specialisterne er einstaklingsmiðuð
áætlun gerð þar sem þjálfuð er tölvufærni, farið
í líkamsrækt og mikil áhersla lögð á stundvísi og
mætingu. Eitt helsta markmiðið er að koma
fólki á einhverfurófi í atvinnu og vilja Specialist-
erne gjarnan fá fleiri fyrirtæki í lið með sér til
að taka slíkan starfskraft í vinnu til sín.
„Rúmlega hundrað einstaklingar hafa náð að
bæta líf sitt hjá okkur, yfir fimmtíu hafa þegar
komist út á atvinnumarkaðinn og aðrir úr hópn-
um eru í startholunum,“ segir Eygló Ingólfs-
dóttir, einhverfuráðgjafi hjá Specialisterne. Í
fullum störfum eru þau Bjarni Torfi Álfþórsson
framkvæmdastjóri og Bjarndís Arnardóttir
þjónustustjóri.
Ýmis störf henta vel
„Specialisterne voru stofnuð árið 2010 og hófu
starfsemi ári síðar. Allir sem hafa farið héðan til
vinnu fá launin í sinn vasa en okkar uppskera og
gleði felst í því að hafa komið einhverjum út á
vinnumarkaðinn,“ segir Bjarni og bætir við að
flestir skjólstæðingarnir séu á aldrinum 25-35,
en stofnunin er opin öllum átján ára og eldri.
Um tuttugu manns mæta þar daglega í dagskrá
hjá Specialisterne.
„Við setjum þetta þannig upp að við vonum að
atvinnurekendur séu til í að prófa að fá ein-
stakling á einhverfurófi í vinnu. Ef það gengur
ekki upp í einhverjum tilvikum tökum við fólkið
aftur til okkar,“ segir Eygló og bendir á að þau
sendi ekki fólk í vinnu nema þau séu viss um að
viðkomandi einstaklingur geti spjarað sig.
Þau segja ýmis fjölbreytt störf henta mörg-
um einhverfum, eins og lagerstörf, tölvuvinnsla,
skönnunarverkefni og vinna í verslunum svo
eitthvað sé nefnt.
Andlegt og líkamlegt aðhald
Bjarni og Eygló segja að fullorðnir einstaklingar
á einhverfurófi hafi í raun orðið út undan í þjóð-
félaginu því að vel sé hugsað um einhverf börn
en fá úrræði séu í boði þegar skólaskyldu ljúki.
„Ef þau koma í beinu framhaldi af skólanum
er rútínan til staðar en við höfum verið með
stóran hóp sem hefur ekki gert það og þá tekur
smá tíma að trekkja þau í gang aftur,“ segir
Bjarni.
„Ég hef starfað við kennslu á starfsbraut fyr-
ir einhverfa nemendur í Menntaskólanum í
Kópavogi síðastliðin 20 ár og hef séð hversu
mikilvægt það er fyrir þennan hóp að eiga
möguleika á starfi eða námi við hæfi að loknum
framhaldsskóla. Þannig viðhalda þau færni og
þekkingu. Í þessu samhengi er Specialisterne
svo sannarlega þarft úrræði,“ segir Eygló.
„Það er nefnilega ágætlega búið að ein-
hverfum á leikskólaaldri, grunnskólaaldri og
framhaldsskólaaldri, þó að auðvitað þurfum við
alltaf að minna á og fræða fólk um einhverfu og
auka skilning í samfélaginu. Þess vegna er Blár
apríl alveg frábært framtak. Einhverfu-
samtökin hafa gegnt mikilvægu hlutverki í
þessu samhengi og starfað í þágu einhverfra og
fjölskyldna þeirra síðastliðin 40 ár. En hvað ger-
ist þegar fólkið verður tvítugt og er búið með
framhaldsskólann? Það er mikilvægt að vinna
að því að auka möguleika og fjölga tækifærum á
almennum vinnumarkaði fyrir einstaklinga með
greiningu á einhverfurófi. Við fögnum því þegar
fyrirtæki og stofnanir eru tilbúin að gefa okkar
fólki tækifæri,“ segir hún.
„Við tökum fólkið reglulega í viðtal og finnum
út hvað það vill gera, hvert það vill stefna. Hér
förum við líka í líkamsrækt tvisvar í viku þannig
að það er verið að byggja fólk upp andlega og
líkamlega svo það sé tilbúið að stíga næsta
skref,“ segir Eygló.
„Við ætlum að fara með hóp tíu kílómetra í
Reykjavíkurmaraþoni og erum að æfa okkur
fyrir það. Það er rosalega gaman. Við finnum
okkur ýmislegt uppbyggilegt að gera.“
Yrti varla á nokkurn mann
Eygló segir mjög mismunandi hversu lengi fólk
sæki stuðning til Specialisterne, en markmiðið
er eins og fyrr segir fyrst og fremst að finna
starf við hæfi á almennum vinnumarkaði.
„Fólk þarf að sýna að það geti mætt til okkar
fjóra tíma á dag að lágmarki, verið stundvíst og
að það geti virkað í hópi. Við höfum aldrei bank-
að upp á hjá neinu fyrirtæki og beðið um vinnu
fyrir einhvern sem ekki getur mætt hingað eins
og hann sagðist ætla að gera. Við erum líka að
selja ímynd okkar,“ segir Bjarni.
Sjáið þið framfarir hjá fólkinu sem kemur
hingað?
„Já, algjörlega. Eitt gott dæmi er að fyrir
nokkrum árum kom hingað ungur maður sem
var mjög hlédrægur og var mikið einn. Í fyrstu
talaði hann lítið sem ekkert við okkur, svo var
hann farinn að bjóða góðan daginn og jafnvel
koma inn til mín að gera grín að liðinu mínu í
enska boltanum. Nú er þetta strákur sem hefur
unnið á tölvuverkstæði í sex ár og mætir þar og
stendur sína vakt 100%. Það er gaman að fylgj-
ast með fólkinu okkar vaxa og dafna á þenna
hátt,“ segir Bjarni.
Samfélagsleg ábyrgð fyrirtækja
Leitið þið til fyrirtækja eða koma þau til ykkar?
„Við leitum mjög mikið til fyrirtækja. Við boð-
uðum eitt sinn til fundar og forstjórar og fram-
kvæmdastjórar komu. Öllum leist frábærlega á
hugmyndina. Við sendum póst á þá og þeir tóku
vel í þetta. En svo eftir því sem það kemur nær
þeim sem eiga að vinna með þessum einhverfa
verður þröskuldurinn hærri og við komumst ekki
yfir hann. Menn setja alltaf einhver spurning-
armerki við þetta,“ segir Bjarni og bætir við að
ekki megi gleyma þeim fyrirtækjum sem tilbúin
séu að láta á það reyna að ráða einstakling á ein-
hverfurófi. Fjöldi fyrirtækja hefur tekið skjól-
stæðinga Specialisterne í vinnu, t.d. Tölvulistinn,
Reykjavíkurborg, Distica, Dýraspítalinn í Garða-
bæ, Endurvinnslan, Grænir skátar, LSH, Þjóð-
skrá, Græn framtíð, Parlogis og Leturprent. Auk
þessa hafa Reitir fasteignafélag lagt Special-
isterne til frítt húsnæði allt frá fyrsta degi.
„Síðastliðið sumar ákvað Landsvirkjun að
bjóða ungmennum okkar sumarstörf við garð-
yrkju og sýnir með því samfélagslega ábyrgð í
verki og er það mjög jákvætt. Þetta er að mjak-
ast í rétta átt. Einstaklingar frá okkur hafa til
dæmis verið að vinna hjá Þjóðskrá í skönn-
unarverkefni við hlið háskólamenntaðs fólks og
það gekk mjög vel. Þau voru kannski ekki að af-
kasta jafn miklu en sjáðu bara fegurðina í því að
gefa þeim tækifæri,“ segir hann og nefnir að vel
gangi hjá skjólstæðingum þeirra hjá öllum fyr-
irtækjum, t.d. hjá Leturprenti.
„Þar er okkar maður Daði búinn að vinna í
mörg ár og hefur farið með þeim í margar ferðir
til útlanda. Hann er tekinn þar inn sem full-
gildur starfsmaður,“ segir Eygló.
Hún bendir á að þegar einstaklingur á ein-
hverfurófi fái starf sé það ekki bara hann sem
njóti góðs af því heldur sé það oft mikill léttir
fyrir fjölskylduna. „Áhyggjur minnka og lífið
léttist. Einn einstaklingur fær vinnu og fjöl-
margir verða glaðir.“
Þarft úrræði fyrir fólk á einhverfurófi
Specialisterne vinna markvisst
að því að skapa einstaklingum
á einhverfurófi atvinnu. Mikil
ánægja hefur verið á meðal
þeirra sem fá vinnu og í öllum
tilfellum hefur það breytt lífi
fólks til hins betra.
Bjarndís Arnardóttir þjónustu-
stjóri, Eygló Ingólfsdóttir
einhverfuráðgjafi og Bjarni Torfi
Álfþórsson framkvæmdastjóri
vinna hjá Specialisterne.
Morgunblaðið/Ásdís
’Einstaklingar frá okkur hafatil dæmis verið að vinna hjáÞjóðskrá í skönnunarverkefni viðhlið háskólamenntaðs fólks og
það gekk mjög vel. Þau voru
kannski ekki að afkasta jafn
miklu en sjáðu bara fegurðina í
því að gefa þeim tækifæri.
Fegurðin í tækifærum
Talið er að um 1% mannkyns sé á einhverfurófi og samkvæmt töl-
um frá 2014 hafa tæplega fjögur þúsund manns hérlendis fengið
þá greiningu. Specialisterne sérhæfa sig í þjónustu við atvinnu-
stuðning við þennan hóp, en oft virðast fá úrræði þegar skóla-
skyldu lýkur og eru of margir fullorðnir einstaklingar á einhverf-
urófi atvinnulausir. Markmið Specialisterne er að skapa
atvinnutækifæri fyrir einhverfa einstaklinga og fer ríflega helm-
ingur skjólstæðinga þeirra í vinnu. Aðrir fara í áframhaldandi nám
eða leitað er annarra úrræða. Erfitt getur reynst að finna fyrirtæki
sem tilbúin eru að ráða einhverfan einstakling en almenn ánægja
er hjá þeim sem það hafa reynt. Rætt er við tvo stjórnendur Specia-
listerne, þau Bjarna Torfa Álfþórsson og Eygló Ingólfsdóttur,
atvinnurekandann Burkna Aðalsteinsson og Daða Gunnlaugsson
sem unir hag sínum vel hjá prentsmiðjunni Leturprenti.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is