Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.04.2018, Qupperneq 24

HEILSA Þeir sem stunda hjólreiðar, hlaup og eróbik ættu að íhuga að bætasundi við þar sem það þjálfar aðra vöðvahópa svo sem bakvöðva og
léttir á ýmsum álagsmeiðslum sem geta komið með öðrum íþróttum.
Sund góð viðbót við allt
24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22.4. 2018
Grein um vegan-lífsstílinn er að finna í nýj-
ast hefti Vogue en þar eru nákvæmar leið-
beiningar fyrir fólk sem ætlar að verða veg-
an eða grænkeri „eins og Beyonce“ að því
er segir í fyrirsögn.
Samkvæmt tölum frá Global Data hefur
hópur þeirra sem eru grænkerar stækkað
um 600 prósent síðustu þrjú árin í Banda-
ríkjunum. Greinahöfundur leggur áherslu á
að taka aukalega inn B-12 vítamín, sink og
D-vítamín og mælir með að allir eigi tilbúna
veganrétti í frystinum því þegar fólk er hug-
myndasnautt og svangt er því hættast við
að falla. Af góðum veganbloggum má nefna
ohsheglows.com og thefullhelping.com
sem er einnig mjög góð síða um heilsu og
sjálfsímynd.
FLEIRI OG FLEIRI VELJA AÐ VERA VEGAN
Grænkerum fjölgað um 600%
Grænkerar þurfa sérstaklega að huga að bæti-
efnunum; B12, D-vítamíni og sinki.
Í saumaklúbbum kvenna á fimm-tugs- og sextugsaldri er gjarnanrætt um einkenni breytinga-
skeiðsins; oft hvimleið einkenni sem
valda miklum óþægindum og pirr-
ingi. Sumar konur vakna í svitabaði á
nóttinni í renn-
blautu rúmi en
aðrar þjást af
endalausum
blæðingum sem
gera engin boð á
undan sér. Marg-
ar konur finna
fyrir hitakófum
sem koma eins og
skrúfað sé frá
krana, hvar og hvenær sem er. Það
getur verið vandræðalegt á miðjum
vinnudegi að roðna eins og karfi af
engu tilefni og þurfa helst að stinga
höfðinu út um glugga! Depurð,
svefnleysi, þreyta og skapsveiflur
eru önnur einkenni sem geta fylgt
þessu tímabili í lífi hverrar konu. Til
allrar hamingju er hægt að minnka
óþægindin á ýmsan hátt; bæði með
hjálp læknisfræðinnar sem og með
hollu líferni og hreyfingu.
Svefnleysi eftir hitakóf
Margar konur finna vel fyrir lík-
amlegum og andlegum breytingum í
kringum tímann þegar blæðingum
lýkur en aðrar fara léttar í gegnum
tímabilið. Algengt er að breytinga-
skeiðið svokallaða hefjist milli 45 og
50 ára en hjá litlum hópi kvenna get-
ur það hafist fljótlega eftir 40 ára
aldur.
„Meðalaldur þegar blæðingar
hætta er um 52 ár hjá íslenskum kon-
um en einkenni breytingaskeiðsins
hafa oft staðið yfir í nokkur ár áður
en blæðingar hætta alveg. Breyt-
ingaskeiðið getur varað í mörg ár og
sumar konur losna aldrei alveg við
einkenni þess. Í flestum tilvikum
standa þau yfir í 3-5 ár að meðaltali
en það getur verið mjög einstaklings-
bundið,“ segir kvensjúkdómalækn-
irinn Berglind Steffensen, en hún
fær til sín margar konur sem leita
lausna á sínum óþægindum.
Hún segir einkennin geta verið
mörg; hita- og svitakóf, blæðinga-
truflanir, skapgerðarbreytingar,
svefntruflanir, þreyta, þurrkur í leg-
göngum, þvagfærasýkingar, liðverk-
ir, verkir við blæðingar, brjósta-
spenna, minnkuð kynhvöt,
þyngdaraukning og fyrirtíðar-
spenna.
„Flestar koma vegna nokkurra
einkenna en algengast finnst mér
vera blæðingartruflanir og hita- og
svitakóf, enda sérlega óþægilegt og
þreytandi. Hitakófin eru oft slæm á
nóttunni og hindra góðan nætur-
svefn og geta líka komið án fyrirvara
yfir daginn og oft á óþægilegum tím-
um fyrir framan hóp af fólki. Kon-
unum finnst það óþægilegt en ennþá
verra er að vera líka svefnlaus eftir
að hafa vaknað í hitakófi sem jafnvel
er það slæmt að þurfi að skipta á
rúminu,“ segir hún.
„Blæðingatruflanirnar eru oft
þannig að styttist eða lengist á milli
blæðinga, sem geta verið stundum
mjög miklar eða það getur líka blætt
í nokkrar vikur samfleytt og því geta
oft fylgt verkir og óþægindi. Það er
mjög hamlandi og getur valdið
þreytu og slappleika vegna blóðleys-
is og járnskorts.“
Lífsgæðin skipta miklu máli
Konur sem þjást af kvillum breyt-
ingaskeiðs geta hafið meðferð undir
leiðsögn læknis.
„Tilgangur meðferðar er að auka
lífsgæði konunnar og þegar einkenni
eru slæm er algengt að ráðleggja
uppbótarmeðferð með estrógen-
hormónum og oftast er einnig gefið
prógesterónhormón líka, nema kon-
an hafi farið í legnám eða sé með pró-
gesterónhormónalykkju. Hægt er að
gefa þessi hormón með töflum,
plástrum eða geli,“ segir Berglind.
Hún segir einkenni og áhættu-
þætti fyrst metin áður en meðferð
hefjist. Einnig skipti afstaða kon-
unnar til slíkrar meðferðar miklu
máli og mikilvægt sé að fara vel yfir
kosti og galla meðferðarinnar.
„Hormónameðferð virkar oft mjög
vel á hitakófin og stundum einnig
blæðingatruflanirnar en alls ekki hjá
Andlega hliðin fer stundum á hlið-
ina á breytingaskeiðinu og fylgir
stundum mikil depurð og breyting á
andlegri líðan. Berglind segir að þá
megi íhuga meðferð með þunglynd-
islyfjum ef hormónameðferðin hefur
ekki bætt líðan. Þunglyndislyf eins
og Venlafaxin geta líka haft góð áhrif
á hitakófin og er það stundum notað
hjá þeim sem ekki geta tekið horm-
ónalyf.
Berglind leggur einnig áherslu á
að ræða við konur á breytingaskeiði
um hreyfingu og mataræði. „Það
skiptir ekki síður máli á þessu ævi-
skeiði enda getur það spornað gegn
þyngdaraukningu, sem er algeng á
þessu tímabili, bætt andlega líðan og
unnið gegn beinþynningu svo eitt-
hvað sé nefnt,“ segir hún.
„Það verður einnig að taka fram að
það er mjög misjafnt hversu slæm
einkennin eru; einstaka konur fá
nánast engin einkenni og þurfa enga
meðferð en aðrar fá veruleg einkenni
og skert lífsgæði en sem betur fer
gengur þetta yfir hjá flestum kon-
um,“ segir Berglind að lokum.
öllum. Flestum konum líður betur,
en eins og við aðrar lyfjameðferðir
geta komið fram aukaverkanir eins
og bjúgur, brjóstaspenna, hjart-
sláttartruflanir eða blæðingatrufl-
anir, svo að þetta er alls ekki lausn
fyrir allar konur,“ segir hún.
„Fyrir þær konur sem finna lítið
fyrir hitakófum en hafa þurrk í leg-
göngum sem getur valdið óþæg-
indum við samfarir er hægt að mæla
með staðbundnu estrógeni sem sett
er í leggöngin. Þetta geta allar konur
notað, líka þær sem hafa fengið
brjóstakrabbamein,“ segir hún.
„Oftast eru konurnar að taka
hormónalyfin í tvö til fimm ár en ein-
staka sinnum lengur. Það eru alltaf
einhverjar sem líður betur á horm-
ónum og kjósa að halda áfram þó að
ekki sé mælt með því en ef lífsgæði
þeirra eru miklu meiri á lyfjunum
verður að muna að lífsgæðin skipta
miklu máli og ekki má bara einblína á
hugsanlegar aukaverkanir. Það er
mælt með árlegu eftirliti þar sem
lyfjameðferð er endurmetin,“ segir
Berglind.
Getty Images/iStockphoto
Konur í
kófinu
Flestar konur sem ná miðjum aldri ganga í
gegnum hið alræmda breytingaskeið.
Kvensjúkdómalæknirinn Berglind Steffensen
segir að hægt sé að gera ýmislegt til að létta
konum lífið á þessu lífsskeiði.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is
Berglind Steffensen
kvensjúkdómalæknir
Hundaeigendur eru í talsvert minni hættu á að fá
hjartasjúkdóma og eru almennt líklegri til að lifa
lengur en þeir sem eiga ekki hunda. Þetta sýnir ný
sænsk rannsókn sem náði til 3,4 milljóna manna á
aldrinum 40-80 ára. Þeir sem eiga hunda hafa það
forskot að vera 23% ólíklegri til að fá hjartasjúkdóma
en þeir sem eiga ekki hunda, þeir eru með minna
kólesteról í blóðinu og þjást síður af streitu.
Fyrri rannsóknir hafa sýnt að hundaeigendur þjást
síður af depurð og félagslegri einangrun.
Hins vegar er ekki vitað hvort það er hundahaldið
sem er aðalorsökin fyrir þessum auknu lífslíkum eða
hvort sú manngerð sem fær sér hund ástundi al-
mennt hollari lífshætti í grunninn en þeir sem gera
það ekki. Þannig sé fólk sem fari reglulega út í göngu-
túra líklegra til að nenna að fá sér hund en kyrr-
setufólk.
Besti vinur mannsins er ef til vill
einnig besti vinur heilsunnar.
Morgunblaðið/Hanna
DÝRAHALD
Heilsuhraust hundafólk