Morgunblaðið - 12.05.2018, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2018
SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Um tveir af hverjum þremur Íslend-
ingum eru búsettir í einhverju af
sveitarfélögunum sex á
höfuðborgarsvæðinu. Þau ná sam-
tals yfir rúmlega 774 ferkílómetra,
þar er miðstöð stjórnsýslu, samtals
143 leikskólar og 69 grunnskólar,
allar helstu stofnanir samfélagsins
og flest stærstu fyrirtæki landsins.
1.263 íbúar höfuðborgarsvæðis-
ins bjóða sig fram í samtals 72 emb-
ætti borgar- og bæjarfulltrúa á höf-
uðborgarsvæðinu í sveitarstjórnar-
kosingunum 26. maí næstkomandi.
Mörg brýn verkefni bíða þeirra sem
kjörnir verða. Talsverðar fram-
kvæmdir eru fyrirhugaðar í sam-
göngumálum og íbúum hefur fjölg-
að, sem kallar á aukin verkefni
sveitarfélaganna. Þá eru ýmis brýn
verkefni í umhverfis- og sorpmálum,
Páll Guðjónsson, framkvæmdastjóri
Samtaka sveitarfélaga á höfuðborg-
arsvæðinu, SSH, segir að vissulega
séu verkefnin ærin, en að sama
skapi felist í þeim fjölmörg tækifæri.
Í svæðisskipulagi höfuðborgar-
svæðisins frá árinu 2015 er gert ráð
fyrir að íbúum þar muni fjölga um
70.000 til ársins 2040. Reyndin hefur
orðið sú að fjölgunin hefur verið ör-
ari en skipulagið gerði ráð fyrir. Páll
segir að um 80% þessara nýju íbúa
höfuðborgarsvæðisins séu útlend-
ingar, margir frá löndum Austur-
Evrópu. „Við höfum ekki enn áttað
okkur á því hvort þetta fólk er komið
hingað á einhvers konar vertíð eða
hvort það er komið til að vera. Það
skiptir verulega miklu máli, því við
viljum auðvitað búa sem best að því
fólki sem hingað flyst, en þá þurfum
við að fá að vita hver staða þess er.
Þetta er mikil áskorun.“
Þessari fjölgun verður fyrst og
fremst mætt með þéttingu byggðar,
þ.e. að byggt verði innan núverandi
byggðamarka í stað þess að stækka
svæðið. Slík þétting er nú hafin í
flestum sveitarfélögunum.
Gríðarmikil uppbygging
En fleira fólki fylgir ekki bara
aukin húsnæðisþörf, heldur meira
álag á samgöngukerfi og meiri
þjónustuþörf. Páll segir að gríðar-
mikil uppbygging sé fyrirsjáanleg á
næstu árum og áratugum í innviðum
sveitarfélaganna á höfuðborgar-
svæðinu. Eitt af þeim verkefnum
sem haldast í hendur við þessa fólks-
fjölgun eru umhverfis- og sorphirðu-
mál. Bygging gas- og jarðgerð-
arstöðvar Sorpu í Álfsnesi er eitt
stærsta skrefið sem tekið hefur ver-
ið í umhverfismálum á höfuðborgar-
svæðinu og nú eru í gangi viðræður
fjögurra sorpsamlaga á Suðvestur-
landi um aukið samstarf og verka-
skiptingu.
Í síðustu viku var lokið við að
skipuleggja legu borgarlínunnar
inni í svæðisskipulagi höfuðborg-
arsvæðisins. „Samgöngumálin verða
klárlega eitt af stóru verkefnunum á
komandi kjörtímabili,“ segir Páll.
„Allar helstu stofnæðar á höf-
uðborgarsvæðinu, m.a. Miklabraut,
Hafnarfjarðarvegur, og Reykjanes-
braut eru á forræði Vegagerð-
arinnar. Í fyrra óskuðu sveit-
arfélögin eftir aðkomu ríkisins að
borgarlínunni og niðurstaðan varð
að ákveðið var að útvíkka samstarfið
við Vegagerðina þannig að þörf fyrir
samgöngumannvirki í tengslum við
borgarlínu var tekin með í reikning-
inn.“
Sorpa, slökkviliðið og Strætó
Hann leggur áherslu á að ekki
muni allur umferðarvandi leysast
með tilkomu borgarlínu. Áfram sé
nauðsynlegt að styrkja stóru stofn-
brautirnar til að tryggja betra flæði
umferðar. „Ef við ætlum að halda
sjó í ástandi og afkastagetu
samgöngumannvirkja, þá þarf að
ráðast í verkefni upp á um 80 millj-
arða. Um það bil helmingur af því
snýr að fyrri áfanga borgarlínu.
Miðað við þær tölur sem liggja fyrir
í núverandi samgönguáætlun þarf að
bæta verulega úr.“ Spurður hvort
hann sjái fyrir sér að fjármagn fáist
til þessara framkvæmda segir Páll
það með öllu óljóst en samkvæmt
fjármálaáætlun standi til í ár að taka
upp viðræður við sveitarfélögin á
höfuðborgarsvæðinu um þessar
framkvæmdir.
Meðal sameiginlegra verkefna
sveitarfélaganna sex á höfuðborgar-
svæðinu er rekstur þriggja byggða-
samlaga sem eru Sorpa, Slökkvilið
höfuðborgarsvæðisins og Strætó. Í
gegnum þessi þrjú samlög fara um
10 milljarðar á ári hverju, þar af
helmingur í Strætó. „Eitt af stóru
verkefnunum okkar er að ákveða
hvernig við ætlum að halda utan um
þessi samlög. Við þurfum að staldra
við og ákveða hvort þetta rekstr-
arform sé besta mögulega leiðin til
að veita þessa þjónustu,“ segir Páll.
Þjónusta Sorpu og slökkviliðs-
ins er hluti af lögbundinni þjónustu
sveitarfélaganna. Almenningssam-
göngur eru aftur á móti valkvæð
þjónusta. Eitt af þeim verkefnum
sem Strætó sinnir fyrir sveitar-
félögin er samrekstur þeirra á ferða-
þjónustu fyrir fatlað fólk. Í vikunni
fengu sveitarfélögin senda stöðu-
greiningu á þessari starfsemi og
þurfa þau að hafa tekið afstöðu í
haust til þess hvort þetta fyrir-
komulag verði viðhaft áfram. „Þetta
verkefni hefur að mestu leyti gengið
vel, en því miður virðist það nánast
óhjákvæmilegt að upp komi hnökr-
ar,“ segir Páll. „En núna er það okk-
ar að sinna þessu verkefni eins vel
og okkur er unnt.“
Þegar Páll er spurður hverjar
séu stærstu áskoranirnar sem sveit-
arfélögin á höfuðborgarsvæðinu
standi frammi fyrir segir hann að
þær felist ekki síst í að tryggja sam-
keppnishæfi svæðisins. „Að við séum
samkeppnishæf við útlönd þannig að
okkur haldist á fólki. Að svæðið sé á
hverjum tíma það aðlaðandi, að fólk
sjái hér tækifæri og hafi löngun og
vilja til að vera hér áfram þannig að
við missum ekki fólk með menntun
og þekkingu úr landi.“
Milljarðar gætu sparast
Að sögn Páls væri hvergi á
landinu jafn mikill fjárhagslegur
ávinningur af auknu samstarfi og
jafnvel sameiningu sveitarfélaga og
á höfuðborgarsvæðinu. „Við létum
reikna út hver hagræðingin yrði ef
öll sveitarfélögin á höfuðborgar-
svæðinu yrðu að einu. Það væru um
10 milljarðar á ári ef öll sveitar-
félögin næðu að reka sig á meðal-
kostnaði á hvern íbúa. Það væri lík-
lega óraunhæft að ætla sér að ná
þessum sparnaði en þó það væri ekki
nema 20-30% af því væri vissulega
eftir verulegu að slægjast,“ segir
Páll. Er einhver umræða um sam-
einingu sveitarfélaga á svæðinu?
„Nei, svo virðist ekki vera. Skiln-
ingur á auknu samstarfi er vaxandi,
en það er engum greiði gerður með
því að þvinga það fram.“
Kosið verður til sveitarstjórna
eftir sléttar tvær vikur. Hvernig er
staða sveitarfélaganna á höfuðborg-
arsvæðinu núna, miðað við fyrir fjór-
um árum? „Við erum komin út úr
táradalnum. Fjárhagsstaða sveitar-
félaganna er heilt yfir góð, þau hafa
styrk og stöðu til þess að takast á við
sín viðfangsefni og að mínu mati
geta sveitarfélögin gengið nokkuð
upprétt inn í komandi kosningar. Ég
hafði nokkrar áhyggjur eftir síðustu
kosningar, að þá myndu sveitar-
stjórnarmenn gleyma sér í gleðinni
yfir því að áhrif hrunsins væru orðin
minni. En ég fæ ekki betur séð en að
sveitarfélögunum hafi í grunninn
verið vel stýrt. Það verður að hafa í
huga að þau eru að framleiða velferð
og eftirspurnin er óseðjandi.“
Fólksfjölgun og framkvæmdir
 Fleiri íbúum á höfuðborgarsvæðinu fylgja margar áskoranir  Borgarlína og þétting byggðar
 Komin út úr táradalnum, segir framkvæmdastjóri Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Sveitarfélögin Páll Guðjónsson er formaður Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu. Gríðarleg fólksfjölgun
er fyrirsjáanleg á svæðinu og því fylgja ýmis verkefni, m.a. uppbygging í samgöngum og í umhverfismálum.
 Samtök sveitarfélaga á höfuðborg-
arsvæðinu, SSH eru, rétt eins og önn-
ur samtök sveitarfélaga, ekki stjórn-
vald heldur pólitískur og frjáls
samstarfsvettvangur sveitarfélaga á
viðkomandi svæði og hefur sam-
starfið verið við lýði frá 1976.
Páll segir að samstarf sveitarfélag-
anna hafi aukist mikið undanfarin tíu
ár, eða frá hruni. „Á árunum fyrir
hrun var lítill vilji til samstarfs, hvert
og eitt sveitarfélag var að sinna sínu.
Þann 6. október 2008 bað Geir H. Haarde guð að blessa Ísland. Tveimur
dögum síðar, 8. október, settust forsvarsmenn sveitarfélaga höfuðborgar-
svæðisins niður til fundar og gáfu í framhaldinu út bráðnauðsynlega yfir-
lýsingu til samfélagsins um að grunnþjónustan yrði varin,“ segir Páll.
Hann segir að í kjölfarið hafi farið í gang samstarf sveitarfélaganna við
niðurskurð og að reyna að halda sjó. „Öllum var ljóst að samstarfs og sam-
stillingar væri þörf og það voru helstu viðfangsefnin fram að sveitarstjórn-
arkosningunum 2010.“
Að sögn Páls var strax eftir þær kosningar settur á stofn framtíðarhópur
SSH og var hlutverk hans að greina alla þá möguleika og tækifæri sem fæl-
ust í auknu samstarfi sveitarfélaganna á svæðinu. Í kjölfarið var ýmsum
verkefnum hrint í gang, m.a. nýju svæðisskipulagi fyrir höfuðborgarsvæðið
og sameiginlegri nýtingu ferðaþjónustu fatlaðs fólks.
Spurður hvort samstarfið hafi minnkað eftir því sem áhrifa hrunsins
gætir minna, segir Páll svo ekki vera. „Hér er ennþá bullandi samstarf og
það hefur ekkert dregið úr vilja manna til að vera í samstarfi þó að betur ári
núna. En áherslurnar hafa vissulega breyst.“
Frá Kópavogi Samstarf sveitar-
félaganna jókst mikið eftir hrun.
„Hér er bullandi samstarf“
Sveitarfélögin sneru saman bökum í hruninu
Nokkur munur er á þeirri
þjónustu sem sveitarfélögin
veita. Þar má t.d. nefna dag-
vistunarmál, en mislöng bið
er eftir leikskólaplássi eftir
sveitarfélögunum. Spurður
hvort hugmyndir hafi verið
uppi innan SSH um að koma
á einhverskonar samstarfi
milli sveitarfélaganna um að
samræma þessa þjónustu seg-
ir Páll svo ekki vera. „Auðvit-
að skiptist fólk á skoðunum
og á vegum SSH starfar
skólanefnd og samráðsvett-
vangur um velferðarmál. En
eiginlegt samstarf hefur ekki
verið rætt. Sveitarfélögin
vilja vera sjálfstæð í þessum
málum, skapa sér sérstöðu og
vera í samkeppni hvert við
annað.“
Páll segir að það hafi verið
óhjákvæmilegt að Reykjavík,
sem langstærsta sveitarfélag-
ið í sambandinu, hafi í gegn-
um tíðina tekið á sig hluta
þeirrar félagslegu þjónustu
sem hin sveitarfélögin ættu
með réttu að sinna og nefnir
sem dæmi húsnæðisúrræði
fyrir heimilislaust fólk. Þessu
hafi fylgt margvíslegur
kostnaður fyrir borgina sem
hafi komið niður á annarri
þjónustu hennar. „Þetta er
gríðarlega margslungið,“ seg-
ir Páll. „En í raun má segja
að allt höfuðborgarsvæðið
sinni þessu hlutverki fyrir
landið allt; hér er mesta þjón-
ustan og fólk flytur hingað til
að njóta hennar.“
Þjónustan
er mis-
munandi
Mikið álag á borgina
z
HÖFUÐBORGARSVÆÐI
VEITARSTJÓRNARKOSNINGAR 2018
Íbúar í sveitarfélögunum sex á höfuðborgarsvæðinu eru samtals 222.263.
Stærsta sveitarfélagið er Reykjavík en íbúar þar eru 126.041.
Það minnsta er Seltjarnarnes, þar sem búa 4.575 manns.
Í kosningunum 26.maí eru samtals 1.263 í framboði í sveitarfélögunum
sex en sæti borgar- og bæjarfulltrúa eru samtals 72.
 Næsti viðkomustaður er Garða-
bær. Fjallað verður um það sem
þar er efst á baugi fyrir sveitar-
stjórnarkosningarnar 26. maí.
Á þriðjudag