Morgunblaðið - 12.05.2018, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Myndbandfrá Al-þýðu-
sambandi Íslands
hefur valdið
nokkurri ólgu, ef
ekki uppnámi. Gengur nýr
formaður VR, Ragnar Þór
Ingólfsson, svo langt að líta
á það sem ástæðu til að lýsa
formlega yfir vantrausti á
Gylfa Arnbjörnsson, forseta
Alþýðusambandsins.
Í þessu myndbandi eða
auglýsingu eru settar fram
nokkrar fullyrðingar.
„Kjarabætur snúast ekki
um krónur, heldur hvað
fæst fyrir þær,“ segir rödd í
upphafi þess. „Það heitir
kaupmáttur. Um hann snýst
baráttan fyrir betra lífi.“
Þessi fullyrðing getur
vart talist stríða gegn
ríkjandi viðhorfum og væri
nær að tala um staðhæfingu
hins augljósa.
Næst segir að á „ólgu- og
átakaárunum“ hafi laun
hækkað um allt að 55% á
ári. Á sama tímabili (1970
til 1990) hefði kaupmáttur
staðið í stað eða minnkað og
kauphækkanir litlu skilað.
Gengisfellingar og aðrar
stjórnvaldsaðgerðir, óða-
verðbólga, vextir og ýmiss
fórnarkostnaður hefðu jafn-
harðan étið krónurnar sem
höfðust upp úr verkföllum
og vopnaskaki.
Síðan er rakið að árið
1990 hafi verið „skipt um
leikkerfi með svokallaðri
þjóðarsátt“. Síðan þá hafi
laun hækkað mun minna, en
kaupmáttur aukist um 2,4%
á ári. „Vel skipulögð sókn
með raunhæf langtímamark-
mið hefur þannig skilað
margföldum árangri miðað
við uppþot og kollsteypur
gamla kerfisins,“ segir því
næst áður en klykkt er út
með: „Viljum við gamla
kerfið aftur.“
Tímasetning þessa mynd-
bands er ugglaust engin til-
viljun. Í nýjum leiðtogum
stéttarfélaga er herskár
tónn. Undirliggjandi er það
viðhorf að með hinu nýja
„leikkerfi“ hafi forusta
launþegahreyfingarinnar
lyppast niður.
Í ræðu 1. maí boðaði
Ragnar „baráttu sem hefur
ekki sést í íslenskri verka-
lýðshreyfingu í áratugi“. Í
ræðunni boðaði hann ekki
allsherjarverkföll, heldur
skærur. Smærri hópar yrðu
sendir í verkföll „þar sem
það bítur mest“. Hægðar-
leikur væri að lama heil-
brigðiskerfið eða flug-
samgöngur með því að
senda nokkra
tugi manna í
verkfall.
Viðbrögð
Ragnars við
myndbandinu
koma kannski ekki á óvart.
Hann heldur því fram að
aldrei hafi bilið milli þeirra
ríku og fátæku á Íslandi
verið meira. Launamunur
getur vissulega verið mikill
og stundum er eins og þeir,
sem hæst hafa launin, beri
ekkert skynbragð á um-
hverfi sitt og haldi að þeirra
launahækkanir sé hægt að
taka út fyrir sviga og sam-
hengi. Síðan er því reyndar
ávallt bætt við að þeir hafi
dregist aftur úr.
Þá þurfa stéttarfélögin að
glíma við þá stöðu að í
gegnum umfangsmikið eign-
arhald lífeyrissjóðanna í at-
vinnulífinu eru þau í kjör-
stöðu til að hafa áhrif á þau
háu launakjör, sem þau
gagnrýna hvað harðast. Þau
þurfa að semja um laun
starfsmanna í fyrirtækjum
og um leið passa upp á fjár-
festingu lífeyrissjóðanna í
þessum sömu fyrirtækjum.
Í hinu umdeilda mynd-
bandi er hins vegar ekki
mænt á launamuninn, held-
ur kaupmáttinn, sem hlýtur
þegar upp er staðið að vera
lykilatriði kjarabaráttu. Það
er til lítils að fá fleiri krón-
ur í launaumslagið ef afleið-
ingin er sú að minna fæst
fyrir þær. Á tímum hinna
miklu launahækkana voru
launþegar eins og Sýsifus,
sem dæmdur var til að ýta
stóru grjóti upp brekku án
þess nokkurn tímann að
komast alla leið. Þeir stóðu
alltaf í sömu sporum.
Nú eru að verða liðnir
þrír áratugir síðan tókst að
ná kjaramálum upp úr þeim
hjólförum. Árangurinn er
ótvíræður og sennilega hafa
mestu kjarabæturnar orðið
á þessum áratug. Á síðustu
fimm árum hefur kaup-
máttur aukist verulega, ekki
síst á lægstu laununum þar
sem hann hefur verið á milli
40 og 50%.
Það er furðulegt að ekki
skuli mega leggja áherslu á
þennan ávinning í mynd-
bandinu, hvað þá að sann-
leikurinn skuli valda slíku
uppnámi að gefi tilefni til að
lýsa vantrausti á forseta
ASÍ. Tilgangur kjarabaráttu
er að ná fram kjarabótum.
Það hlýtur að vera fagn-
aðarefni þegar það tekst,
frekar en að það eigi að fela
vegna þess að það passar
ekki inn í áróðursmyndina.
Er ástæða til að koll-
varpa aðferðum sem
hafa virkað?}
Kjör og kaupmáttur
Þ
að er hlutverk Alþingis að fylgjast
með störfum ráðherra og stjórn-
sýslunnar. Þetta er ófrávíkjanlegur
þáttur í því að styrkja lýðræðis-
legan grundvöll stjórnskipunar-
innar. Löggjafarvaldinu er ótvírætt skipað ofar
framkvæmdavaldinu og hefur aðhald með því,
sem birtist einkum í formi fyrirspurna, skýrslu-
beiðna, rannsókna og gagnrýni.
Fyrirspurnum svarað með skætingi
Undirritaður hefur á yfirstandandi þingi
fylgst vel með störfum ríkisstjórnarinnar í mál-
efnum Arion banka. Málið varðar mikla fjár-
hagslega hagsmuni almennings. Hef ég lagt
fram munnlegar fyrirspurnir og skriflegar. Má
þar nefna: Fyrirspurn um söluna á hlutabréfum
ríkisins í bankanum og kauprétt Kaupþings.
Hverjir eru raunverulegir eigendur vogunarsjóðanna í Ar-
ion banka? Hvort vogunarsjóðirnir uppfylli kröfur laga um
fjármálafyrirtæki hvað varðar fjárhagslegt heilbrigði, orð-
spor og gagnsæi? Kaup Arion banka á eigin bréfum.
Sundurliðun á hlut ríkisins vegna afkomuskiptasamnings
o.fl. Í stuttu máli er niðurstaðan þessi: Munnlegum fyrir-
spurnum var svarað í þinginu með útúrsnúningum og skæt-
ingi. Skriflegum fyrirspurnum frá því í mars hefur enn ekki
verið svarað. Á fundi efnahags- og viðskiptanefndar Alþing-
is hinn 7. maí sl. spurði ég hvort ríkisstjórnin væri í við-
ræðum við vogunarsjóðina um að falla frá forkaupsrétti
ríkisins á hlutabréfum Kaupþings í Arion banka. Svarið var
nei. Á fundi fjárlaganefndar Alþingis 9. maí sl.
spurði ég um það sama. Fátt varð um svör.
Í Fréttablaðinu daginn eftir eða 10. maí sl.
kemur fram að stjórnvöld hafi náð samkomulagi
við Kaupþing um að falla frá forkaupsrétti á
hlutabréfum Kaupþings í Arion banka. Í blaðinu
kemur einnig fram að samkomulagið hafi náðst
helgina áður, sem var þá 5.-6. maí sl.
Eftirlitshlutverk Alþingis hundsað
Í máli þessu öllu hefur eftirlitshlutverk Al-
þingis verið hundsað með freklegum hætti. Það
er alvarlegt mál. Það virðist auðveldara fyrir
blaðamenn að fá upplýsingar um málið en Al-
þingi. Fögur fyrirheit stjórnarsáttmála ríkis-
stjórnar Vinstri-grænna, Sjálfstæðisflokks og
Framsóknar um að efla Alþingi eru hlægileg.
Leyndarhyggja ríkisstjórnarinnar í mál-
efnum Arion banka og hagsmunum ríkisins tengdum þeim
er til skammar. Augljóst er að í málinu er eitthvað sem þolir
ekki dagsins ljós.
Undanlátssemi ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur
gagnvart vogunarsjóðum Arion banka er makalaus. Allar
kröfur sjóðanna hafa verið samþykktar: Sala hlutabréfa rík-
isins á undirverði samþykkt möglunarlaust. Bankaskattur á
vogunarsjóðina lækkaður möglunarlaust. Verðmætum for-
kaupsrétti afsalað möglunarlaust. Allt fyrir ekki neitt.
Ríkisstjórn vogunarsjóða er réttnefni.
Birgir
Þórarinsson
Pistill
Ríkisstjórn vogunarsjóða
Höfundur er þingmaður Miðflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Hvorki Lyfjastofnun néinnflytjendur telja þaðhlutverk sitt að haldautan um upplýsingar
um það í hvaða lyfjabúðum hægt
er að fá lyf sem tímabundinn
skortur er á hjá dreifingarfyrir-
tækjum. Slíkra upplýsinga er helst
að leita í samfélögum sjúklinga á
samfélagsmiðlum sem alls ekki all-
ir notendur lyfjanna vita um eða
hafa aðgang að.
Þegar tímabundinn skortur
varð á mikilvægu lyfi sem fólk með
vanvirkan skjaldkirtil eða sem hef-
ur þurft að láta fjarlægja skjald-
kirtil þarf að nota daglega það sem
eftir er lífsins létu Lyfjastofnun og
innflytjandinn þess getið í svörum
við fyrirspurn Morgunblaðsins að
lyfið væri enn fáanlegt í ein-
hverjum apótekum og heilbrigðis-
stofnunum. Samkvæmt upplýs-
ingum sem sjúklingar veittu
blaðamanni og sjá mátti á sam-
félagsmiðlum var umrætt lyf, Lev-
axin, þá ekki lengur fáanlegt í apó-
tekum á höfuðborgarsvæðinu.
Annar styrkleiki þess hafði lengst
verið fáanlegur í einu tilteknu apó-
teki sem lét fólk fá litla skammta
til að fleiri fengju að njóta. Þarna
hafa Lyfjastofnun og innflytjand-
inn ekki haft nýjar upplýsingar eða
verið að vísa til apóteka annars
staðar á landinu. Ef það síðar-
nefnda er rétt nýtast lyfin aðallega
þröngum hópi og ekki hægt að
segja að þau séu aðgengileg fyrir
sjúklinga á höfuðborgarsvæðinu.
Breytingar á markaðnum
Þótt lyfið Levaxin sé til um-
ræðu hér er vandamálið alls ekki
bundið við það. Gerist það reglu-
lega að ýmis mikilvæg lyf eru ekki
fáanleg hér á landi um tíma.
Ástæðurnar geta verið margvís-
legar. Þær upplýsingar fengust frá
framleiðanda Levaxin, Takeda í
Danmörku, fyrir milligöngu Vistor
sem er umboðsfyrirtækið hér að
skorturinn hafi stafað af breyt-
ingum á evrópska markaðnum fyr-
ir skjaldkirtilslyf. Framboð ann-
arra lyfja hafi minnkað og Takeda
ekki náð að anna aukinni eftir-
spurn síðustu mánuði. Gerðar hafi
verið ráðstafanir til að koma
birgðastöðunni í lag. Sala á lyfinu
hófst á ný í byrjun vikunnar þann-
ig að notendur geta tekið gleði
sína á ný. Lyfið er þannig að það
hefur engin eða lítil áhrif á fólk
þótt það geti ekki tekið það í fá-
eina daga en áhrifin geta verið
slæm ef það missir úr lengri tíma.
Sjúklingarnir og læknar þeirra
hafa stundum mikið fyrir því að
stilla sjúklinginn af með réttan
skammt og truflun hefur ekki góð
áhrif. Sjúklingar eiga að geta tekið
önnur lyf í staðinn en mikil tregða
er til þess. Margir telja hin lyfin
ekki hafa sömu virkni eða auka-
verkanir.
Ekki hlutverk
stofnunarinnar
Það væri til mikilla bóta, þeg-
ar sú staða kemur upp að mikil-
vægt lyf er sett á biðlista hjá
dreifingarfyrirtæki sem þýðir að
það er ekki fáanlegt um tíma, að
einhver aflaði upplýsinga um það
hvar lyfið væri fáanlegt og birti
opinberlega. Þá myndu þau lyf
sem til eru í landinu nýtast betur
þeim sem á þurfa að halda.
Lyfjastofnun er mikið apparat
með fjölda starfsmanna en telur
það ekki hlutverk sitt að sjá um
slíkt og hún telur sig heldur ekki
hafa heimild í lögum til að skikka
umboðsmenn markaðsleyfishafa til
að safna slíkum upplýsingum sam-
an og birta. Spyrja má: Hver ann-
ar ætti að hafa þetta hlutverk?
Létta mætti róðurinn
með betri upplýsingum
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Levaxin Fólk getur orðið fyrir heilsubresti og fundið fyrir miklum óþæg-
indum ef það fær ekki skjaldkirtilslyfin sín í einhvern tíma.
Þegar lyf er ófáanlegt um tíma
fer það á biðlista hjá dreifingar-
aðila. Ef ekki er hægt að nota
önnur lyf sem markaðssett eru
hér á landi tekur við svokallað
undanþágukerfi. Þá getur lækn-
ir sótt um leyfi til Lyfjastofn-
unar og óskað eftir að nota lyf
sem ekki er á markaði hér. Það
er þá notað á ábyrgð læknisins
og lyfjainnflytjendur reyna að
útvega það.
Umboðsmenn markaðs-
leyfishafa geta einnig óskað
eftir tímabundnum undan-
þágum frá kröfum um merking-
ar og fylgiseðla lyfja. Ef slíkt er
talið til þess fallið að leysa
vandann, án þess að tefla ör-
yggi sjúklinga í hættu, segist
Lyfjastofnun ávallt bregðast við
slíkum umsóknum með jákvæð-
um hætti.
Fólk getur flutt með sér lyf til
landsins eða keypt í netverslun
en í báðum tilvikum er það tak-
markað við 100 daga skammta.
Ófáanleg lyf
sett á biðlista
ÝMSAR LEIÐIR TIL