Morgunblaðið - 12.05.2018, Qupperneq 26

26 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2018
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Stjórnvöld í Frakklandi hvöttu í gær
Evrópuríki til að verja viðskipta-
hagsmuni sína vegna þeirrar
ákvörðunar Donalds Trump forseta
að draga Bandaríkin út úr samn-
ingnum um kjarnorkuáætlun
klerkastjórnarinnar í Íran og hefja
að nýju viðskiptaþvinganir gegn
landinu.
Viðskiptaþvinganirnar beinast
ekki aðeins að Íran, heldur einnig að
erlendum fyrirtækjum sem eiga við-
skipti við landið, þeirra á meðal evr-
ópskum. Bandaríkjastjórn hefur
skipað evrópsku fyrirtækjunum að
stöðva öll viðskipti sín við Íran innan
sex mánaða og bannað þeim að gera
nýja viðskiptasamninga við landið.
Jean-Yves Le Drian, utanríkis-
ráðherra Frakklands, sagði í gær að
viðskiptaþvinganir þessar væru
„óviðunandi“. Bruno Le Maire, efna-
hagsmálaráðherra Frakklands, tók í
sama streng og sagði að Evrópu-
ríkin þyrftu að standa vörð um
„efnahagslegt fullveldi“ sitt og rétt
sinn til að eiga viðskipti við Íran.
Hann sagði að Evrópusambandið
kynni að endurnýja reglur sem voru
settar árið 1996 til að heimila evr-
ópskum fyrirtækjum að virða að
vettugi viðskiptaþvinganir Banda-
ríkjanna gegn Kúbu. Þær kváðu
m.a. á um að úrskurðum banda-
rískra dómstóla á grundvelli við-
skiptaþvingananna yrði ekki fram-
fylgt í ESB-ríkjunum. Þessum
reglum var þó ekki beitt í reynd.
Vatn á myllu Kínverja?
Nokkur fyrirtæki í Frakklandi
hafa gert stóra viðskiptasamninga
við Íran frá því að kjarnorkusamn-
ingurinn við Íran var undirritaður
árið 2015. Á meðal þeirra eru Air-
bus, olíurisinn Total og bílaframleið-
endurnir Renault og Peugeot.
Aðsögn fréttaskýranda breska
ríkisútvarpsins bitna viðskipta-
þvinganirnar einkum á Airbus,
Boeing og fleiri flugvélaframleið-
endum. Airbus hefur gert samninga
um sölu á 100 farþegaþotum til Ír-
ans frá árinu 2015 og Boeing 80.
Íran framleiðir núna um 4% af
allri olíu í heiminum og viðskipta-
þvinganirnar gætu orðið til þess að
heimsmarkaðsverð á olíu hækkaði.
Stærstur hluti írönsku olíunnar hef-
ur verið seldur til Kína, Indlands og
Suður-Kóreu. Talið er líklegt að
Kína og fleiri Asíuríki haldi áfram að
kaupa olíu af Írönum, að mati sér-
fræðinga í alþjóðaviðskiptum. Þeir
segja að svo geti farið að Kínverjar
hagnist mest á þeirri ákvörðun
Trumps að beita Íran viðskipta-
þvingunum að nýju. Þeir telja líklegt
að ákvörðunin verði til þess að Kín-
verjar greiði fyrir írönsku olíuna í
eigin gjaldmiðli en ekki bandaríkja-
dollar og það geti orðið til þess að
vægi kínverska júansins aukist í ol-
íuviðskiptum í heiminum á kostnað
dollarans.
Eftirlitið bar árangur
Með samningnum við Bandaríkin,
Bretland, Frakkland, Kína, Rúss-
land og Þýskaland frá árinu 2015
skuldbatt klerkastjórnin í Íran sig til
að takmarka verulega kjarnorku-
áform sín gegn því að viðskipta-
þvingunum gegn landinu yrði aflétt.
Stjórnvöld í Bretlandi, Frakklandi,
Kína, Rússlandi og Þýskalandi segj-
ast ætla að standa við samninginn og
telja að Íranar hafi staðið að fullu við
skilmála hans. Alþjóðakjarnorku-
málastofnunin (IAEA) hefur einnig
staðfest það og jafnvel hátt settir
embættismenn í stjórn Trumps hafa
tekið undir þetta, auk leyniþjónustu
Bandaríkjanna.
Trump og embættismenn hans
hafa sagt að þrátt fyrir þá ákvörðun
hans að draga Bandaríkin út úr
samningnum þurfi Íranar að virða
hann og heimila vopnasérfræðingum
Alþjóðakjarnorkumálastofnunar-
innar að halda áfram ströngu eftirliti
til að tryggja að staðið verði við
samninginn. Sérfræðingar í barátt-
unni gegn útbreiðslu kjarnavopna
óttast að ákvörðun Trumps verði til
þess að Íranar stöðvi eftirlitið. Þeir
segja að ef Evrópuríkjunum og Kína
takist ekki að bjarga samningnum
beri Írönum ekki lengur skylda til að
heimila eftirlitið. „Staðreynd máls-
ins er að eftirlitið ber árangur og
hefur gert það,“ hefur fréttaveitan
AFP eftir einum sérfræðinganna,
Corey Hinderstein.
Óttast er einnig allsherjarstríð
geti blossað upp milli Írans og Ísr-
aels ef ákvörðun Trumps verður til
þess að Íranar hefja auðgun úrans
að nýju til að framleiða kjarnavopn.
Frakkar bjóða Trump birginn
 Evrópuríki hvött til að verja viðskiptahagsmuni sína í Íran  Kínverjar gætu hagnast mest á
ákvörðun Trumps Bandaríkjaforseta  Staðreynd málsins sögð sú að eftirlitið hafi borið árangur
Yfirráðasvæði í Sýrlandi
Stöðvar íranskra
hermanna eða
liðsmanna
hreyfinga
sem Íranar styðja
(apríl 2018)
Frá desember 2017
til 9. maí, 2018
10. maí 2018
50 km
TYRKLAND
LÍBANON
JÓRDANÍA
ÍSRAEL
ÍRAKDeir
Ezzor
Raqa
Aleppó
Afrín
Homs
Palmyra
Daraa
Heimildir: SOHR, AFP, ISW, Ísraelsher, Rússlandsher
Árásir Ísraela og Írana í Sýrlandi
Idlib
Dumayr
Tyrkir og bandamenn
Kúrdar og bandamenn
Sýrlandsher og
bandamenn hans
Uppreisnarmenn og
íslamskar hreyfingar
Samtökin Ríki íslams
Vesturbakkinn
Gólan-
hæðir
ÍSRAELAR
28 F-15- & F-16-þotur
60 flugvélaflugskeyti
10 flugskeyti frá herstöð
Rússar segja að
loftvarnaflaugar
hafi skotið helming
flugskeyta Ísraela niður
Að minnsta kosti
20 manns biðu bana
Árásirnar
síðustu daga
Muadamiyat
Al-Sham
SÝRLAND
ÍSRAEL
LÍBANON
20 km
Svæði sem
Ísraelar
hernámu
Hlutlaust
svæði með
hermenn á
vegum SÞ
± 20 flugskeyti
Fajr og Grad
Enginn beið bana
Árásir Ísraela
ÍRANAR
DAMASKUS
en 4 voru skotnar
niður og aðrar lentu
utan hernumda
svæðisins,
að sögn Ísraela
Flaugunum var skotið
að Gólanhæðum sem
Ísraelar hernámu 1967
Avigdor Lieberman, varnar-
málaráðherra Ísraels, hvatti í gær
sýrlensku einræðisstjórnina til að
vísa írönskum hersveitum úr landi
eftir að Ísraelsher gerði árásir á
stöðvar íranskra hermanna í Sýr-
landi. Utanríkisráðuneyti klerka-
stjórnarinnar í Íran fordæmdi árás-
irnar, sagði þær „freklegt brot á
fullveldi Sýrlands“ sem hefði rétt til
að verja sig.
Íranar hafa sent hundruð her-
manna til Sýrlands. Auk þess að
styðja einræðisstjórn landsins hefur
klerkastjórnin í Íran dælt vopnum í
Hizbollah, samtök sjía-múslíma í
Líbanon, sem hafa sent þúsundir
liðsmanna sinna til Sýrlands.
Eitt af helstu markmiðum klerka-
stjórnarinnar hefur verið að tortíma
Ísraelsríki. Ísraelar óttast að
klerkastjórnin ætli að styrkja her-
afla sinn í Sýrlandi með það fyrir
augum að geta gert árásir á Ísrael.
Stjórnvöld í Ísrael eru jafnvel sögð
vera tilbúin að hætta á stríð til að
koma í veg fyrir að Íranar geti gert
árásir á ísraelskar borgir frá her-
stöðvum í grannríkinu, að sögn The
Wall Street Journal.
AFP
Spenna við landamærin Fáni Ísraels á Gólanhæðum sem Ísraelar hernámu
1967. Ísraelar saka Írana um að hafa skotið flugskeytum að svæðinu.
Hvött til að vísa
Írönum frá Sýrlandi