Peningamál - 01.11.2004, Qupperneq 30

VII Ytri jöfnuður í þjóðarbúskapnum og
horfur um gengisþróun
Horfur á verulegum og vaxandi viðskiptahalla á
næstu árum
Í ár stefnir í að viðskiptahallinn verði um 6½% af
vergri landsframleiðslu og þá er reiknað með að
jöfnuður þáttatekna verði neikvæður um 10½ ma.kr.
Beinn innflutningur vegna stóriðjuframkvæmda er
talinn munu nema 2,3% af vergri landsframleiðslu í
ár, 4,1% á næsta ári og um 4,3% árið 2006. Það
stefnir í meiri halla á viðskiptum við útlönd á næstu
árum, eða um 10½% 2005 og um 11½% 2006. Hall-
inn árið 2006 er aðeins minni en í júníspánni, sem
stafar einkum af því að nú er gert ráð fyrir meiri
álútflutningi það ár. Að teknu tilliti til aukinna um-
svifa í þjóðarbúskapnum vegna stóriðjuframkvæmd-
anna má ætla að rekja megi u.þ.b. 40-50% viðskipta-
halla tímabilsins 2004-2006 beint og óbeint til þeirra.
Erlendar skuldir munu því aukast töluvert á tíma-
bilinu og nema um 112% af vergri landsframleiðslu í
lok árs 2006. Reiknað er með nokkurri hækkun á
vöxtum erlendra lána þjóðarbúsins á næstu tveimur
Mynd 34
Viðskiptajöfnuður og fjármunamyndun
1990-20061
1. Spá Seðlabankans fyrir árin 2004-2006. Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006
0
2
4
-2
-4
-6
-8
-10
-12
Viðskiptajöfnuður (% af VLF)
14
16
18
20
22
24
26
28
30
Fjármunamyndun (% af VLF)
Viðskipta-
jöfnuður
Fjármunamyndun
Mynd 35
Þáttatekjujöfnuður og meðalvextir á skuldum
þjóðarbúsins 1991-2003
Heimild: Seðlabanki Íslands.
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003
0
5
10
15
20
25
30
Ma.kr.
2
3
4
5
6
7
8
%
Þáttatekjujöfnuður
(vinstri ás)
Meðalvextir
(hægri ás)
Mynd 36
Endurfjárfestur hagnaður af beinni fjárfestingu
Heimild: Seðlabanki Íslands.
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
0
1
2
3
4
5
% af VLF
1. ársfj. 1997 - 2. ársfj. 2004
Viðskiptajöfnuður mælir verðmæti vöru og þjónustu
sem seld er til útlanda að frádregnu því sem keypt er
frá útlöndum. Þegar þessi stærð er neikvæð, eins og
svo oft hefur verið undanfarin ár, aukast skuldir
þjóðarbúsins við útlönd eða gengið er á eignir inn-
lendra aðila erlendis til að fjármagna hallann. Helstu
undirliðir viðskiptajafnaðar eru vöruskiptajöfnuður,
sem mælir mismun verðmætis útfluttrar og innfluttrar
vöru; þjónustujöfnuður, sem mælir mismun verðmætis
útfluttrar og innfluttrar þjónustu og jöfnuður þátta-
tekna sem mælir mismun launa, ávöxtunar hlutafjár og
vaxtatekna sem innlendir aðilar fá frá útlöndum og
þess sem greitt er til erlendra aðila. Auk þess teljast
rekstrarframlög til viðskiptajafnaðar en stærsti hluti
þeirra eru framlög íslenska ríkisins til alþjóðastofnana
og þróunaraðstoðar, en einnig færast meiri háttar tjóna-
bætur á þennan lið.
Eftirfarandi tafla sýnir hvernig jöfnuður þáttatekna
hefur þróast frá árinu 1998. Þar kemur fram að launa-
greiðslur til landsins eru umtalsverðar og mun meiri en
Rammagrein 4 Jöfnuður þáttatekna
PENINGAMÁL 2004/4 29