Peningamál - 01.11.2004, Blaðsíða 53

ekki tekið með í þeirri verðvísitölu sem pen-
ingastefnan (verðbólgumarkmið) í viðkomandi landi
er miðuð við.3
Hér á landi hafa miklar breytingar á fyrirkomu-
lagi húsnæðismála átt sér stað á undanförnum árum
og snerta þær í flestum tilvikum húsnæðislána-
markaðinn. Undanfarin misseri hafa stjórnvöld
víkkað verksvið Íbúðalánasjóðs og leitast við að auka
umsvif hans.4 Athyglisvert er að skoða hvort
fyrirkomulag húsnæðismála hér á landi er að þróast í
sömu átt og í nágrannaríkjunum. Í því skyni eru hér á
eftir borin saman eftirtalin lönd: Bretland, Danmörk,
Finnland, Frakkland, Holland, Noregur, Spánn,
Svíþjóð og Þýskaland. Til að gefa hugmynd um
ástand húsnæðismarkaðarins um þessar mundir eru í
meðfylgjandi töflu birtar nokkrar lykilstærðir. Víða
um heim hefur íbúðaverð hækkað verulega undan-
farin ár og á það við um sum eftirfarandi landa. Ísland
er á meðal þeirra landa þar sem uppsveiflan á
húsnæðismarkaði hefur verið hvað mest. Fjárfesting
sem hlutfall af landsframleiðslu var mest hér á
árunum 1998-2003, verðhækkun húsnæðis þriðja
mest á árunum 1997-2003 og húsaleiga hækkaði
mest á sama tímabili. Hlutfall húsnæðisveðlána af
landsframleiðslu er hátt hér á landa, en hærra þó í
Danmörku og Hollandi.
Í köflunum hér á eftir er fyrst fjallað um markmið
stjórnvalda í húsnæðismálum og helstu leiðir til að ná
þeim reifaðar. Umfang opinberrar aðstoðar í lönd-
unum er borið saman eftir því sem upplýsingar leyfa.
Fjallað er um stuðning við leigjendur og fjölskyldur í
eigin húsnæði og sérstaklega er fjallað um stuðning
við húsnæðiskaupendur í gegnum húsnæðislánakerfi
í þeim löndum sem veita slíka aðstoð. Að lokum eru
dregin saman helstu einkenni fyrirkomulags
húsnæðismála hér á landi og núverandi staða þess og
þróun undanfarinna ára borin saman við önnur lönd.
Markmið stjórnvalda í húsnæðismálum nokkuð
svipuð – m.a. að gæði húsnæðis og staðsetning
taki mið af aðstæðum ...
Markmið stjórnvalda varðandi íbúðarhúsnæðismál
eru yfirleitt svipuð. Í stuttu máli má segja að í þeim
löndum sem hér eru til skoðunar sé það stefna
stjórnvalda að allir geti búið í íbúðarhæfu húsnæði.
Skilgreining á íbúðarhæfu húsnæði er hins vegar
mismunandi milli landa. Byggingareglugerðir eru
notaðar til að skilgreina gæði húsnæðis og laga
húsnæði að aðstæðum. Til dæmis þarf íbúðarhúsnæði
á Íslandi að geta staðið af sér öfluga jarðskjálfta en
Tafla 1 Helstu stærðir húsnæðismarkaðar nokkurra Evrópuríkja
Fjárfesting í Hlutfall
Hlutfall íbúðarhúsnæði, húsnæðis- Meðalhækkun frá fyrra ári 1997-2003
húsnæðis í meðalbreyting frá veðlána Húsnæðis- Neysluverð
% eigu íbúa1 fyrra ári 1998-2003 af VLF1 verð Húsaleiga (HICP)
Bretland................................. 69 1,3 62 25,0 2,8 1,3
Danmörk................................ 51 0,4 75 4,1 2,6 2,1
Finnland ................................ 61 1,6 31 7,2 3,1 1,9
Frakkland .............................. 55 2,4 23 9,0 1,6 1,5
Holland.................................. 53 0,8 88 4,9 3,0 2,9
Ísland..................................... 83 8,9 64 10,3 9,1 3,5
Noregur ................................. 77 2,3 50 4,7 3,6 2,1
Spánn..................................... 85 5,6 38 18,1 4,2 2,8
Svíþjóð .................................. 61 6,6 48 6,4 1,3 1,6
Þýskaland .............................. 42 -2,7 54 0,0 1,1 1,2
1. Nýjustu fyrirliggjandi upplýsingar fyrir hvert land. Heimildir: European Mortgage Federation, Eurostat, RICS European Housing review 2003 og
2004, Statistics Norway, Hagstofa Íslands og Fasteignamat ríkisins.
3. Húsnæðisverð er t.d. ekki tekið með í samræmdri vísitölu neysluverðs
(HICP) á EES-svæðinu.
4. Sjá nánar rammagrein 2 í greininni um stöðugleika fjármálakerfisins
um skuldir heimilanna og fyrirhugaða rýmkun húsnæðislána, bls. 40-
41 í Peningamálum 2004/3 og rammagrein 1 í greininni um þróun og
horfur í efnahags- og peningamálum um breytingar á húsnæðislána-
markaði, bls. 13 í Peningamálum 2004/4.
52 PENINGAMÁL 2004/4