Peningamál - 01.11.2004, Qupperneq 78

PENINGAMÁL 2004/4 77
Peningastefnan og stjórntæki hennar
Markmið peningastefnunnar
Markmið stefnunnar í peningamálum er stöðugt
verðlag. Hinn 27. mars 2001 var tekið upp formlegt
verðbólgumarkmið sem hér segir:
• Seðlabankinn stefnir að því að árleg verðbólga,
reiknuð sem árleg hækkun vísitölu neysluverðs á
12 mánuðum, verði að jafnaði sem næst 2½%.
• Víki verðbólga meira en ±1½% frá settu marki ber
bankanum að gera ríkisstjórninni grein fyrir
ástæðu fráviksins, hvernig bankinn hyggst bregð-
ast við og hvenær hann telur að verðbólgumark-
miðinu verði náð að nýju. Greinargerðina skal
birta opinberlega.
• Ársfjórðungslega birtir Seðlabankinn verðbólgu-
spá tvö ár fram í tímann og gerir grein fyrir henni
í Peningamálum.
Með peningastefnunni er miðað að því að halda verð-
lagi stöðugu og því verður henni ekki beitt til þess að
ná öðrum efnahagslegum markmiðum, svo sem
jöfnuði í viðskiptum við útlönd eða mikilli atvinnu,
nema að því marki sem slíkt samrýmist verðbólgu-
markmiði bankans.
Helstu stjórntæki peningastefnunnar
Seðlabankinn framfylgir peningastefnunni einkum
með því að stýra vöxtum á peningamarkaði, fyrst og
fremst með ákvörðun ávöxtunar í endurhverfum
viðskiptum sínum við lánastofnanir. Ávöxtun á
peningamarkaði hefur sterk áhrif á gjaldeyrisstrauma
og þar með á gengi krónunnar og til lengdar innlenda
eftirspurn. Viðskiptum við lánastofnanir má í grófum
dráttum skipta í föst viðskiptaform annars vegar og
markaðsaðgerðir hins vegar.
Föst viðskiptaform:
• Viðskiptareikningar geyma óráðstafað fé lána-
stofnana. Þeir eru uppgjörsreikningar vegna
greiðslujöfnunar milli innlánsstofnana og milli-
bankaviðskipta, þar á meðal viðskipta við Seðla-
bankann. Vextir þessara reikninga mynda gólf
fyrir daglánavexti á millibankamarkaði.
• Daglán eru veitt að ósk lánastofnana og tryggð
með sömu verðbréfum og hæf eru í endurhverfum
viðskiptum (sjá síðar). Vextir daglána mynda þak
yfir daglánavexti á millibankamarkaði.
• Innstæðubréf eru veitt til 90 daga, að ósk lána-
stofnana. Þau eru ekki skráð en þó hæf í endur-
hverfum viðskiptum. Hlutverk þeirra er að setja
gólf undir ávöxtun þriggja mánaða vaxta á
peningamarkaði.
• Bindiskylda er lögð á lánastofnanir sem ekki eru
háðar fjárlögum í rekstri sínum. Hún miðast við
bindigrunn sem er innstæður, útgefin skuldabréf
og peningamarkaðsbréf. Bindihlutfall er 2% fyrir
þann hluta bindigrunns sem bundinn er til tveggja
ára eða skemur. Binditímabil telst frá 21. degi
hvers mánaðar til 20. dags næsta mánaðar og skal
innstæða á bindireikningi ná tilskildu hlutfalli af
meðaltali tveggja síðustu binditímabila.
Markaðsaðgerðir:
• Endurhverf viðskipti eru helsta stjórntæki Seðla-
bankans. Vikulega eru haldin uppboð á 7 daga
samningum. Lánastofnanir þurfa að leggja fram
hæf verðbréf, þ.e.a.s. ríkistryggð bréf með virkri
viðskiptavakt í Kauphöll Íslands. Uppboðin geta
verið ýmist fastverðsuppboð eða uppboð þar sem
heildarfjárhæð framboðinna samninga er tilkynnt.
Fastverðsuppboð hafa verið reglan til þessa.
• Innstæðubréf til 7 daga eru boðin upp vikulega.
Hlutverk þeirra er að mynda mótvægi við tíma-
bundna lausafjárgnótt. Uppboðsaðferð er svo-
kölluð „hollensk aðferð“ (sbr. reglur um viðskipti
við bindiskyldar lánastofnanir).
• Viðskipti á verðbréfamarkaði takmarkast við
ríkistryggð verðbréf.
• Inngripum á gjaldeyrismarkaði er einungis beitt
telji Seðlabankinn það nauðsynlegt til þess að
stuðla að verðbólgumarkmiði sínu eða ef hann
telur að gengissveiflur geti ógnað stöðugleika fjár-
málakerfisins.
Yfirlit vaxta Seðlabankans 30. nóvember 2004
Breyting Vextir
Vextir Síðast (pró- fyrir
Viðskiptaform nú (%) breytt sentur) ári (%)
Viðskiptareikningar ..........
Daglán ..............................
Innstæðubréf (til 90 daga)...
Bindiskylda.......................
Endurhverf viðskipti.........
5,00 1. nóv. ’04 0,75 2,8
9,25 1. nóv. ’04 0,50 7,7
6,75 1. nóv. ’04 0,50 4,8
6,00 1. nóv. ’04 0,50 4,1
7,25 2. nóv. ’04 0,50 5,3