Morgunblaðið - 14.06.2018, Blaðsíða 36

36 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. JÚNÍ 2018
erlendir gestir áberandi. Fólk fylgist
með sýningum og keppni frá morgni
til kvölds, spáir og spekúlerar.
Haldin á tveggja ára fresti
Um aldamót var ákveðið að halda
mótin á tveggja ára fresti í stað fjög-
urra og fyrsta mótið samkvæmt því
dagatali var haldið í Reykjavík árið
2000. Haraldur segir að tilgangurinn
hafi verið að auka samfelluna fyrir þá
sem hafa atvinnu af tamningum og
ræktun hrossa, byggja brú fyrir
hestatengda ferðaþjónustu og hafa
stórmót á hverju ári, á móti Heims-
leikum íslenska hestsins. Jafnframt
var ákveðið að stofna sérstakt félag
um mótshaldið, Landsmót ehf. „Til-
gangurinn var að halda utan um þekk-
ingunga og lykilstarfsmenn og þróa
mótin þannig áfram og um leið að
minnka áhættu hestamannafélaganna
á viðkomandi svæði af rekstrinum,“
segir Haraldur. Landsmót ehf. hélt
mótin frá 2002 til 2016. Það lenti í fjár-
hagslegum hremmingum þegar fresta
varð mótinu sem halda átti í Skaga-
firði árið 2010 um eitt ár vegna hesta-
pestar sem grasseraði í landinu. Kom
þá vel í ljós hversu mikilvægt þetta
fyrirkomulag var, að sögn Haraldar.
„Þrátt fyrir ýmsar ógnanir hafði það
fyrirkomulag að halda mótin oftar og
fela það einum framkvæmdaraðila
sannað sig enda frábær hópur lyk-
ilstarfsmanna sem hefur þróað mótin
til dagsins í dag,“ segir Haraldur.
Sigurbjörn Bárðarson hestamaður
segir að það hafi verið til góðs þegar
farið var að halda mótin á tveggja ára
fresti í stað fjögurra. „Menn voru að
tala um að þau myndu þynnast út en
ekki má gleyma því að þau eru mik-
ilvæg samkoma fyrir hestamenn og
markaðsgluggi fyrir ræktendur.“
Fjarar undan gúrúinum
Framkvæmd mótanna er orðin fag-
legri og hefur þróast með hesta-
mennskunni. Gæðingakeppni var
skipt upp í A- og B-flokk árið 1970 og
kröfur til gæðinga og kynbótahrossa
hafa smám saman verið auknar.
Keppni var hafin í unglingaflokkum
árið 1978.
Sigurbjörn rifjar upp að áður fyrr
hafi þrír karlar í frakka ráðið öllu. Þeir
hafi farið á bak, gefið út lýsingu og
ákveðið röðun hestanna. Það hafi verið
mikil framför þegar fleiri dómarar
komu að, spjaldadómar á hringvelli
teknir upp og farið var að dæma vilja
sjónrænt. „Þá fór að fjara undan gúrú-
inum sem fór á bak og réð öllu. Dóm-
urinn var ekki eins huglægur og áður
og áhorfendur fengu betra tækifæri til
að fylgjast með og taka þátt.“
Ekki þarf að eyða miklum tíma í að
skoða gamlar og nýjar ljósmyndir frá
landsmótum til að sjá hversu mikið út-
lit hestanna hefur breyst frá upphafs-
árunum. Eiginleikarnir hafa breyst
samsvarandi. „Því má líkja við æv-
intýri,“ segir Haraldur um framfar-
irnar.
Hjalti Jón Sveinsson, skólameistari
og fyrrverandi ritstjóri Eiðfaxa, segir
miklar framfarir hafa orðið í hrossa-
ræktinni, tamningum og þjálfun.
Miklu fleiri kynbótahross séu komin
fram og mikil vinna lögð í að velja
hrossin inn á mótin og í sýningarnar.
„Íslenskir reiðmenn hafa verið að til-
einka sér það besta í reiðmennskunni
og koma með hrossin svo vel und-
irbúin að unun er á að horfa,“ segir
Hjalti Jón.
Stærsti markaðsgluggi hestsins
 Landsmót hestamanna hafa þróast með hestamennskunni  Auknar kröfur til hrossa og framfarir í
tamningum og þjálfun  Sömuleiðis eru gerðar meiri kröfur um góða aðstöðu fyrir knapa, hross og gesti
Morgunblaðið/Ómar
Hella 2008 Breiðfylking glæsilegra reiðhesta og knapa í löngum röðum var við setningu móts á Gaddstaðaflötum. Fánareiðin er fastur liður í landsmótum.
Landsmót hestamanna
Ár Mótsstaður Skráð hross Gestir*
1950 Þingvellir 133 8-10.000
1954 Þveráreyrar 142 4-5.000
1958 Skógarhólar 209 6-8.000
1962 Skógarhólar 227 6.500-7.000
1966 Hólar 212 4-5.000
1970 Skógarhólar 384 10.000
1974 Vindheimamelar 278 10.000
1978 Skógarhólar 389 15.000
1982 Vindheimamelar 518 10.000
1986 Hella 700 14.000
1990 Vindheimamelar 758 13.000
1994 Hella 10.000
1998 Melgerðismelar 756 8.000
Ár Mótsstaður Skráð hross Gestir*
2000 Reykjavík 888 8-9.000
2002 Vindheimamelar 844 6-7.000
2004 Hella 817 11.500
2006 Vindheimamelar 908 11-12.000
2008 Hella 957 14.000
2011 Vindheimamelar 908 7.000
2012 Reykjavík 945 9.500
2014 Hella 979 10.000
2016 Hólar 927 8.500
2018 Reykjavík
2020 Hella
2022 Kópavogur/Garðabær
* Áætlaður fjöldi
Hjalti Jón Sveinsson, skóla-
meistari Kvennaskólans í
Reykjavík og fyrrverandi rit-
stjóri Eiðfaxa og Hestsins okkar,
fór fyrst á
landsmót á
Vindheima-
melum árið
1982. „Við
fórum ríð-
andi yfir
Kjöl. Þetta
var frábært
mót. Þar var
Hrímnir frá
Hrafnagili í
aðalhlutverki
og fullt af flottum hestum,“
segir Hjalti Jón.
Hann var að vinna við frétta-
öflun allt mótið. Tók upp efnið
og skrifaði jafnharðan. Sigurður
Sigmundsson í Syðra-Langholti
annaðist ljósmyndun. „Mig
minnir að á þessu móti hafi ég
líka verið að senda fréttir í út-
varpið. Fór þá í gömlu símstöð-
ina í Varmahlíð til að koma efn-
inu frá mér. Mogginn var alltaf
með sinn mann á mótunum,
Valdimar Kristinsson, en aðrir
almennir fjölmiðlar voru þá að
vakna til vitundar um að þetta
væri skemmtilegt efni. Kapp-
hlaup var um að vera með bestu
umfjöllunina og fyrstur með
fréttirnar,“ segir Hjalti Jón.
Hjalti Jón segist stunda
hestamennsku sér til ánægju.
Hann er með nokkra hesta í
húsi í Víðidal. Fjölskyldan ferð-
ist mikið á sumrin. Þá reyni
hann að halda sambandi við fé-
laga sem hann hefur eignast í
gegn um tíðina um allt land.
„Það er til marks um það hvað
ég er orðinn gamall að ég er að
fá kveðjur í gegnum nemendur
mína frá afa þeirra eða ömmu í
Skagafirði eða annars staðar á
landinu.“
Hestamennskan er gefandi,
að sögn Hjalta Jóns, og á þá við
öll verkin, ekki aðeins útreið-
arnar. „Fyrir kyrrsetumann eins
og mig er þetta mikilvæg hreyf-
ing, að moka skít, hirða hrossin,
ríða út og þjálfa. Ég segi stund-
um að ég brenni jafn mörgum
kaloríum í hesthúsinu og fé-
lagar mínar í spinningtíma.
Þetta er nauðsynleg hreyfing og
skemmtilegt að geta stundað
hana fram eftir aldri,“ segir
Hjalti Jón.
Kapphlaup
um fréttirnar
HJALTI JÓN SVEINSSON
Hjalti Jón
Sveinsson
Landsmótið sem haldið var á Hólum í Hjaltadal fyrir
tveimur árum stóðst og fór að hluta til fram úr vænt-
ingum markhópsins sem rannsókn Ferðamáladeildar
Háskólans á Hólum beindist að. Þetta er meginnið-
urstaða ritstjóra rits sem skólinn gaf út um rannsóknir
á landsmótinu, þeirra Guðrúnar Helgadóttur og Ingi-
bjargar Sigurðardóttur.
Þær taka fram að væntingar til mótsstaðarins kunni
að hafa verið minni sökum þess hve seint hann var
ákveðinn. Upplifun gesta og heimamanna af honum var
jákvæð. Framkvæmd mótsins fékk jákvæða dóma meðal þátttakenda og
þá sérstaklega að mótsstaðurinn bauð uppá aðstöðu sem þjónaði bæði
áhorfendum, keppendum, sýnendum og hrossum vel.
Önnur meginniðurstaða þeirra er að marka þurfi skýrari stefnu um
þjónustu við erlenda gesti og sjálfboðaliða. Ekki er gefið að ástæða sé til
að markaðssetja mótið fyrir breiðari markhóp, fremur virðist þörf á að
efla þjónustu við þann afmarkaða markhóp sem tilheyrir Íslands-
hestaheiminum í öðrum löndum. Þær segja mikilvægt fyrir erlenda gesti
að fá upplýsingar um dagskrá og skipulag mótsins með löngum fyrirvara.
„Þá er rétt að hafa í huga að þó það sé vissulega góður árangur hve stór
hluti Landsmótsgesta er tryggur markhópur sem lætur sig helst ekki
vanta þá er 6% nýliðun meðal innlendra gesta hugsanlegt áhyggjuefni til
lengri tíma litið,“ segir í niðurstöðunum.
Í þriðja lagi er ljóst að efnahagsleg áhrif landsmóts hestamanna eru
umtalsverð á því svæði sem mótið er haldið. Niðurstöður benda til að
efnahagsleg áhrif mótsins á meðan á því stóð, hafi verið um 160 milljónir
íslenskra króna, varlega áætlað. Eru þá ótalin önnur efnahagsleg áhrif,
svo sem velta viðburðarins sjálfs.
Áhyggjur af lítilli nýliðun
JÁKVÆÐNI Á HÓLAMÓTINU
Hóladómkirkja
LANDSMÓT
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Landsmót hestamanna skipta miklu
máli fyrir hestamennskuna, ekki aðeins
sem uppskeruhátíð ræktenda og kepp-
enda, heldur einnig sem samkoma allra
sem áhuga hafa á íslenska hestinum.
„Þau eru stærsti kynningar- og mark-
aðsgluggi íslenska hestsins og allra við-
skipta sem tengjast hestamennsku.
Það er margt annað í boði og til þess að
mótin haldi gildi sínu þarf að hafa þau á
stöðum sem gefa þeim tækifæri til að
vaxa og dafna,“ segir Haraldur Þór-
arinsson, fyrrverandi formaður Lands-
sambands hestamannafélaga (LH).
Haraldur hefur ekki hvikað frá sjón-
armiðum sínum um að halda eigi lands-
mótin þar sem besta aðstaðan er fyrir
knapa, hesta og innlenda jafnt sem er-
lenda gesti. Stjórn LH vildi hætta við
áformað landsmót á Vindheimamelum
árið 2016 vegna aðstöðuleysis og minni
tekjumöguleika og halda það á nýju
mótssvæði Spretts í Kópavogi og
Garðabæ. Stjórnin fékk á sig hálfgert
vantraust á landsþingi LH haustið
2014 vegna þess og sagði af sér. Ný
stjórn ákvað að semja við Skagafirð-
inga um að halda mótið, ekki á Vind-
heimamelum heldur á Hólum þar sem
sveitarfélagið og ríkið byggðu upp nýj-
an keppnisvöll með öllu tilheyrandi.
Haraldur bendir á að haldin séu
hestamannamót víða um land og deild-
ir yfir vetrartímann. „Auk þess er stór-
aukið framboð af allskonar skemmt-
unum sem jafnvel er frítt inn á en selja
verður inn á landsmótin til að hægt sé
að halda þau í núverandi mynd. Til
þess að þau haldi stöðu sinni verður því
að halda þau við úrvals aðstæður sem
nýtast allan ársins hring til eflingar
hestamennskunnar. Þær eru ekki fyrir
hendi nema á höfuðborgarsvæðinu og
Akureyri, allavegana eins og er,“ segir
Haraldur.
Breytingar á umgjörð
Landsmótin hafa verið haldin við
mismunandi aðstæður frá því mark-
aður var bráðabirgðavöllur við
Hvanngjá á Þingvöllum og fyrsta mótið
haldið sumarið 1950. Fyrstu áratugina
var reynt að finna vallarstæði sem talin
voru góð frá náttúrunnar hendi, fyrst á
Þingvöllum og síðan í Eyjafirði, Skaga-
firði og á Hellu. Aðstæður voru mis-
jafnar á fyrstu mótunum og sjaldnast
aðgangur að reiðhöllum og hesthúsum
en mikill metnaður hjá hestamönnum
að gera sem best úr þeim aðstæðum
sem voru. Mörgum hefur þótt
skemmtilegt að sækja mótin á lands-
byggðinni, því hefur fylgt ákveðin róm-
antík. Seinni árin hafa kröfur um bætta
aðstöðu fyrir hesta, knapa og aðra gesti
aukist.
Lengi vel riðu keppendur og gestir á
landsmót, oft langar vegalengdir. Hest-
arnir voru settir í girðingar og fólkið
gisti aðallega í tjöldum. Mikil breyting
hefur orðið á þessu. Nú eru hjólhýsi
áberandi á tjaldsvæðunum og gestir
gista á hótelum þar sem kostur er á.
Þótt enn ríði hópar á landsmót eru
keppnishestarnir undantekningarlaust
fluttir á bílkerrum.
Landsmótin urðu vinsælar sam-
komur, útihátíðir, og gert út á það með
skemmtidagskrá sem því hæfði. Al-
gengt var að yfir 10 þúsund gestir
mættu. Ekki voru nærri allir áhuga-
menn um hesta heldur komu til að
skemmta sér á ýmsan annan hátt.
Töluvert slark var á samkomunum,
eins og á öðrum útihátíðum.
Talið er að flestir hafi sótt mótin á
Skógarhólum 1978, Hellu 1986, Vind-
heimamelum 1990 og Hellu 2008, 13-15
þúsund manns, ef marka má uppgefnar
aðsóknartölur. Færri gestir hafa verið
síðustu árin.
Þótt enn sé útihátíðarstemmning á
mótum sem haldin eru utan höfuðborg-
arsvæðsins virðist hlutur þeirra sem
sækja mótin af einskærum áhuga á
hestadagskránni fara vaxandi. Þar eru