Morgunblaðið - 02.08.2018, Page 36

36 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 2018
Franski heimspek-
ingurinn Pascal segir
á einum stað að und-
irrót allra vandræða
mannfólksins í veröld-
inni sé sú að það eigi
svo bágt með að vera
kjurt heima hjá sér.
Þótt sestur sé í
helgan stein að kalla
ber aðeins við að ves-
lingur minn taki sér
bílferð á hendur, með lösnum burð-
um, milli Ölfusár og Reykjavíkur.
Hlýt ég að viðurkenna, þó ekki
kinnroðalaust, að fyrir kemur áður
en ég veit af að glæsibjört sjálf-
rennireið mín er á þessari leið skrið-
in upp í 100 km hraða á klukku-
stund, sem er þó harðbannað þar
sem ekki má aka bíl fljótar en á 90
km hraða á klukkustund.
Þrátt fyrir þetta fer hver einasta
bifreið fram úr mér á Hellisheiðinni,
segi og skrifa hver ein og einasta.
Trúlega heyrir undir einhverja
dularfulla afkima geðsjúkdóma-
fræðinnar sú vitfirring landans að
þola ekki undir neinum kring-
umstæðum, aldrei nokkurn tíma,
ekki í eitt einasta skipti, að hafa bif-
reið á undan sér á þjóðveginum. Við
liggur að sumir flutninga- og rútu-
bílstjórar megi heita
óeirðamenn í umferð-
inni. Hvað um gildir:
Nær allir vegfarendur
verða undir öllum
kringumstæðum að
bruna fram úr þeim
ökumanni sem á undan
þeim fer. Víla menn
ekki fyrir sér að
sveigja yfir óbrotnu,
máluðu veglínuna.
Þessi ósvinna er ein or-
sök umferðarslysa sem
nú fjölgar með hverjum degi sem
líður.
Engum virðist til hugar koma að
þetta athæfi styttir ferðatímann lít-
ið sem ekkert. Getur verið, sem
sumir fræðimenn hafa talið, að fæst-
ir Íslendingar nái húsdýragreind?
Og skulum vér þó varast að
móðga blessaðar skepnurnar.
Villa á vegum úti
Eftir Gunnar
Björnsson
Gunnar Björnsson
»Nær allir vegfar-
endur verða, undir
öllum kringumstæðum,
að bruna fram úr þeim
ökumanni sem á undan
þeim fer.
Höfundur er pastor emeritus.
Sumum finnst að
tekjum á Íslandi sé
ekki rétt skipt og öðr-
um öfugt.
Nú er svo að öll er
þessi umræða á óljós-
um grunni og því lítt
marktæk. Hvaða
tekjur á að leggja til
grundvallar, launa-
tekjur, heildartekjur,
þ.e. allar greiðslur sem
falla undir tekjuskatts- og útsvars-
stofn, og eru þá taldar með greiðslur
frá lífeyrissjóðum, almannatrygg-
ingum, atvinnuleysisbætur, bifreiða-
hlunnindi og dagpeningar svo það
helsta sé tínt til? Einnig má leggja til
grundvallar heildartekjur að við-
bættum fjármagnstekjum sem væri
líkast til eðlilegasti stofninn, bæði til
að ná til allra tekna hverju nafni sem
þær nefnast og til þess að forðast
undanskot með einum eða öðrum
hætti.
Það er jafnframt álitamál til hvaða
hóps tilfærslurnar ættu að ná. Eiga
þeir sem eru í aldurshópnum 16 til 20
ára að vera inni eða úti?
Samkvæmt upplýsingum frá rík-
isskattstjóra var fjöldi framteljenda
árið 2016 260.153, þar af 21.978 í ald-
urshópnum 16-20 ára. Sumir mundu
leggja til að hópurinn 20-25 ára væri
undanskilinn þar eð hann er þegar á
opinberri framfærslu, þ.e. náms-
lánum.
Áður en teknar eru ákvarðanir um
tekjutilfærslur (tekjujöfnun) þarf að
vera samkomulag um hver sé sá
stofn sem ganga eigi út frá. Sé mark-
miðið að jafna tekjur milli manna er
eðlilegast að horfa til heildartekna að
viðbættum fjármagnstekjum án til-
lits til samsetningar þeirra.
Árið námu 2016 voru heildartekjur
að viðbættum fjármagnstekjum
1.477.179.057.482, fjöldi einstaklinga
260.153 og meðaltekjur fyrir skatt
því 5.678.117.
115.583 voru fyrir
neðan meðaltalið og
144.570 fyrir ofan. Væri
stefnt að því að allir
hefðu sömu laun, þá
yrði nauðsynleg tekju-
tilfærsla til þeirra neð-
an meðaltals
222.675.349.397 og
sama upphæð dregin
frá þeim sem eru yfir
meðaltali. Tilfærslan
hækkaði laun þeirra
lægra launuðu að með-
altali um 51% og sér-
sköttun á þá hærra launuðu yrði 21%
af tekjum þeirra. Tekjutilfærslurnar
yrðu misháar fyrir hvern einstakling
eftir því hversu langt tekjur hans eru
frá meðaltalinu (5.678.117) og sömu-
leiðis fyrir þá tekjuhærri yrði sér-
sköttunin mishá eftir því hversu
langt tekjur þeirra eru frá meðaltal-
inu. Allir væru með sömu laun þ.e.
5.678.117 á ári. Tilfærslan yrði að
meðaltali 1.921.350 á einstakling
undir meðaltali og sérsköttun að
meðaltali 1.536.109 á einstakling yfir
meðaltali.
Í ofangreindu dæmi er gert ráð
fyrir að allir séu með sömu tekjur
eftir tilfærslurnar, það er algjör jöfn-
un. En það má eins vel hugsa sér að
tekjujöfnunin yrði einhver önnur,
t.d. að enginn skuli hafa lægri laun
en 80% af meðaltalinu (5.678.117)
það er öllum séu tryggð í það
minnsta 4.542.493 í laun. Þá yrðu
78.276 neðan þessa viðmiðs og
181.877 ofan viðmiðs, heildar-
tilfærslur yrðu 112.012.600.478, þeir
sem væru neðan viðmiðs væru að
meðaltali með 4.542.493 í laun og
þeir ofan viðmiðs væru með
6.166.865 í laun á ári. Tilfærsla til
þeirra lægra launuðu næmi að með-
altal 1.430.995 og sérsköttun þeirra
hærra launuðu yrði að meðaltali
615.870. Laun þeirra neðan með-
altals hækkaði um 46% að meðaltali
og laun þeirra ofan meðaltals lækk-
uðu um 9% að meðaltali.
Framkvæmd jöfnunarinnar/
sérsköttunarinnar færi fram ári eftir
á líkt og gerist nú með álagningu op-
inberra gjalda, annaðhvort með ein-
greiðslu eða dreifingu á 12 mánuði
eða færri eftir smekk.
Væri miðað við miðgildi yrðu til-
færslurnar hærri en að ofan greinir
miðað við að 132.073 einstaklingar
séu ofan og neðan miðgildis sem var
6.032.000 árið 2016.
Stoppa hér til að æra ekki óstöð-
uga en ljóst má vera af ofan sögðu að
það er ekki eingöngu álitamál hvort
stefna beri að meiri jöfnun tekna
milli okkar Íslendinga heldur líka
hvers langt slík jöfnun ætti að ganga.
Íhlutun hins opinbera til aukinnar
tekjujöfnunar felur óhjákvæmilega í
sér að skattleggja þá betur settu til
þess að hækka tekjur þeirra lægra
settu. Sitt mun sýnast hverjum um
nauðsyn og kostnað slíkra aðgerða,
en hitt er óumflýjanlegt að kostn-
aður hlýst af og hann lendir á þeim
sem hærri hafa tekjurnar. Svona í
lokin, ef tryggja ætti öllum 300.000
krónur fyrir skatt á mánuði kostaði
það 54 milljarða á ári, sem flyttust
frá þeim tekjuhærri til þeirra tekju-
lægri. Þeir tekjulægri, 42.755 ein-
staklingar væru með 3.600.000 á ári
en þeir sem hærri hefðu launin,
217.398 einstaklingar, væru að með-
altali með 6.086.813 á ári.
Vonandi að ofanskrifað gagnist til
að umræðan verði á skynsamlegri
nótum og minna um upphrópanir.
Tölulegar upplýsingar sem tengjast
þessu skrifum koma úr opinberum
gögnum frá ríkisskattstjóra sem eru
öllum opin.
Tekjujöfnun – álitamál
Eftir Þorbjörn
Guðjónsson » Öll er þessi umræða
á óljósum grunni og
því lítt marktæk. Hvaða
tekjur á að leggja til
grundvallar, launa-
tekjur, heildartekjur?
Þorbjörn Guðjónsson
Höfundur er cand oecon.
Uppkaup erlendra
ríkisborgara á landi
eða bújörðum hafa
verið í brennidepli að
undanförnu. Umræð-
an hefur annars veg-
ar snúist um rétt
EES-borgara og
þeirra sem búsettir
eru utan EES. Hins
vegar hefur verið
rætt um það hvort rétt sé að
heimila lögaðilum að festa kaup á
landi.
Umræða þessi er mikilvæg og
tímabær, ekki síst í ljósi þess
áhuga sem Íslendingar hafa sýnt
því að binda í stjórnarskrá ákvæði
um náttúruauðlindir. Eign á landi
fylgja ýmis réttindi, eins og til
auðlindanýtingar, en flestar auð-
lindir Íslands eru bundnar landi.
Fullveldisréttur Íslands yfir landi
er einn þáttur/hluti fullveldisins
og þess að vera sjálfstæður lög-
aðili að þjóðarétti. Fullveldisréttur
Íslands felur það í sér að Ísland
hefur eitt heimild til þess að setja
lög og reglur og að framfylgja
þeim á yfirráðasvæði sínu.
Eins og málum er háttað eru
nær engar hömlur á kaupum
EES-borgara á landi á Íslandi.
Fram til þessa hefur nauðsyn þess
að setja í stjórnarskrá ákvæði um
náttúruauðlindir fyrst og fremst
snúist um fiskveiðiauðlindina og
nauðsyn þess að lýsa tilteknar
auðlindir þjóðareign, þ.e. að auð-
lindir í náttúru Íslands sem ekki
eru undirorpnar einkaeignarrétti.
Ákvæði af því tagi er hins vegar
takmarkað að því leyti að það
snýst fyrst og fremst um eign-
arrétt á auðlindum en lögum sam-
kvæmt ríkir ekki svo mikil óvissa
um hann. Þessi áhersla á eign-
arrétt að auðlindum birtist til að
mynda í þjóðaratkvæðagreiðslu
þeirri sem fram fór árið 2012 þar
sem spurt var: „Vilt þú að í nýrri
stjórnarskrá verði náttúru-
auðlindir sem ekki eru í einkaeigu
lýstar þjóðareign?“ Af gildum at-
kvæðum svöruðu 74% spurning-
unni játandi en mestur stuðningur
fékkst við að stjórnarskrárbinda
auðlindaákvæði af þeim sex spurn-
ingum sem atkvæði voru greidd
um.
Þeir atburðir sem nú hafa orðið,
m.a. stórfelld jarðakaup erlendra
aðila og áhyggjur af eignarhaldi
einstaklinga eða lögaðila á landi
eða bújörðum eru þess eðlis að
varpa öðru ljósi á hugmyndir um
stjórnarskrárákvæði um nátt-
úruauðlindir. Þær tillögur sem
komið hafa fram um breytingar á
stjórnarskrá eru því marki
brenndar að þær leysa ekki sér-
staklega úr þessu álitaefni þar
sem þær hafa um of beinst að
eignarhaldi. Með tveimur und-
antekningum þó. Annars vegar til-
laga stjórnlaganefndar frá árinu
2010 um að auðlindir í náttúru Ís-
lands væru þjóðareign sem bæri
að nýta á sjálfbæran hátt til hags-
bóta landsmönnum öllum. Hins
vegar tillaga sem fram kom í
frumvarpi sem lagt var fyrir Al-
þingi haustið 2016 þar sem því er
lýst í 1. mgr. að „auðlindir í nátt-
úru Íslands [skuli] tilheyra ís-
lensku þjóðinni. Þær ber[i] að
nýta á sjálfbæran hátt og til hags-
bóta landsmönnum öllum.“
Ákvæði í stjórnarskrá um auð-
lindir í náttúru Íslands er því
ákaflega vandmeðfarið. Það þarf
að gagnast þegar upp koma
óþekkt og ný vandamál og því er
mikilvægt að það feli í sér stefnu
og hugmyndir okkar um það
hvernig við viljum að nátt-
úruauðlindir séu nýttar, til hags-
bóta hverjum og hverjum þær til-
heyra. Yfirlýsing um að auðlindir í
náttúru Íslands tilheyri íslensku
þjóðinni felur í sér áréttingu á
fullveldi Íslands yfir landi og auð-
lindum. Það fer því vel á því að
ræða þennan þátt fullveldisins á
aldarafmæli þess.
Fullveldi og auðlindir
Eftir Ágúst Þór
Árnason og
Ragnheiði Elfu
Þorsteinsdóttur
»Kaup útlendinga á
landi hafa verið í
brennidepli. Ákvæði um
að auðlindir Íslands til-
heyri íslensku þjóðinni
felur í sér áréttingu á
fullveldi Íslands.
Ragnheiður Elfa
Þorsteinsdóttir
Höfundar eru kennarar við lagadeild
Háskólans á Akureyri.
Ágúst Þór
Árnason
Leitar þú að traustu
BÍLAVERKSTÆÐI
Smiðjuvegur 30 (GUL GATA) | 200 Kópavogi
Sími 587 1400 |www. motorstilling.is
SMURÞJÓNUSTA < HJÓLBARÐAÞJÓNUSTA
TÍMAPANTANIR
587 1400
Við erum sérhæfðir í viðgerðum
á amerískum bílum.
Mótorstilling býður almennar
bílaviðgerðir fyrir allar tegundir bíla.
Atvinna