Morgunblaðið - 04.08.2018, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. ÁGÚST 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Gervigreind,sjálfvirkni ogvélmenni eru
lykilorð þegar rætt
er um hvað framtíðin
beri í skauti sér og mætti í því
sambandi tala um vitvélar. Í
sumargúrkunni varð umræðu-
hvellur á Bretlandi þegar spjallr-
áður stóð sig betur á prófi fyrir
heimilislækna en prófþreytendur
af holdi og blóði. Spjallráðurinn,
sem fengið hefur viðurnefnið
„heimilislæknir í handraðanum“,
svaraði 81% spurninganna, sem
lagðar voru fyrir hann, rétt, en
meðalhlutfall lækna á prófinu var
72% rétt svör á undanförnum
fimm árum.
Ali Parsa, stofnandi Babylon,
fyrirtækisins, sem bjó spjallráðinn
til, sagði að þetta markaði tímamót
og bætti við að mannkyn væri nú
skrefi nær heimi þar sem engum
væri neitað um örugga og ná-
kvæma heilbrigðisþjónustu.
Félag heimilislækna á Bretlandi
fór hins vegar samstundis í vörn
og lýsti Martin Marshall, varafor-
maður þess, yfir því að ekkert
smáforrit eða algrím gæti gert það
sem heimilislæknir gerir.
Smáforrit Babylon stendur
sjúklingum í breska heilbrigðis-
kerfinu til boða í hlutum London
og eru notendur þegar rúmlega 50
þúsund. Smáforritið er einnig not-
að í Rúanda þar sem notendur
þess eru komnir yfir tvær millj-
ónir. Parsa segir að fyrirtæki sitt
sé við það að valda sömu straum-
hvörfum í heilbrigðisþjónustu og
Google hafi gert í upplýsinga-
tækni.
Gervigreind og algrím eða
reikniritar koma víða við sögu og
verða stöðugt fyrirferðameiri. Al-
grím er nú þegar notað til að skrifa
fréttir og sést vart munur á því
hvort tölva eða maður er að verki.
Algrím er líka á bak við út-
breiðslu falsfrétta. Leitarvélar,
heimasíður og félagsvefir nota al-
grím, sem er hannað til að leysa
vandamál og taka ákvarðanir.
Reikniritar sía og finna tengingar í
feiknlegum gagnagrunnum og eru
í raun orðnir ómissandi á hinum
ýmsu mörkuðum og í hinu alþjóð-
lega fjármálakerfi. Algrím er að
verki þegar við leitum á netinu,
hvort sem það er að varningi eða
fréttum, og leitast við að laga nið-
urstöður að þörfum okkar.
Það kann að hljóma vel, en er
um leið ógnvekjandi. En eru
reikniritarnir að uppfylla þarfir
okkar eða ritskoða?
Í vikunni birtist frétt um að
Google væri að hanna útgáfu
þóknanlega kínverskum stjórn-
völdum af leitarvef sínum. Google
hafði áður neitað að verða við rit-
skoðunarkröfum og fyrir vikið ver-
ið úthýst úr Kína. Hinn nýi vefur
myndi þá ekki bregðast við leit að
mannréttindabrotum eða öðru,
sem kínversk stjórnvöld eru við-
kvæm fyrir. Ekki er þó víst að
þetta dugi til að Goggle hljóti náð
fyrir augum Kínverja og komist
inn á hinn risavaxna kínverska
markað.
Hversu mikil ógn stafar af
gervigreind? Vísindamaðurinn
Stephen Hawking varaði við gervi-
greind og sagði að
hún gæti verið það
versta, sem komið
hefði fyrir „í sögu
okkar siðmenn-
ingar“. Hinn aldni Henry Kiss-
inger, fyrrverandi utanríkis-
-ráðherra Bandaríkjanna, birti í
júní grein í tímaritinu The Atl-
antic og veltir fyrir sér hvort
gervigreindin boði endalok upp-
lýsingarinnar. Nefnir hann for-
ritið AlphaZero, sem hafi yfir-
burði yfir skákmeistara í
taflmennsku og hafi stíl, sem ekki
hafi sést áður í sögu skákarinnar.
Forritið hafi á nokkrum klukku-
stundum kennt sér að tefla eftir að
hafa aðeins verið matað á leik-
reglum skákarinnar og náð hæfni,
sem maðurinn var 1500 ár að til-
einka sér. Hann veltir fyrir sér
hvaða hæðum gervigreind muni
ná á næstu fimm árum fyrst hún
sé svona öflug nú þegar og spyr
hvaða áhrif þessi tækni muni hafa
á mannsandann. Upphaf upplýs-
ingarinnar hafi verið heimspeki-
legt innsæi, sem hafi breiðst út
með nýrri tækni, prenttækninni.
Nú stefni í hina áttina, komin sé
fram afgerandi tækni í leit að
heimspekilegum leiðarvísi.
Í Morgunblaðinu birtist nýlega
grein eftir bandaríska lögfræðing-
inn Cori Crider. Þar lýsir hún því
hvernig Bandaríkjamenn nota
gervigreind til að gera árásir í
Jemen. Bandarískar leyniþjón-
ustur hafa hverfandi sambönd í
Jemen og verða því að reiða sig á
greiningu á hegðunarmynstri og
tengslanetum, sem algrímið leitar
uppi. Menn verða grunsamlegir
vegna návígis við tiltekna aðila.
Leitarkerfið lætur vita af skot-
mörkum, einstaklingum, sem iðu-
lega eru ekki einu sinni nafn-
greindir. „Mannshöndin skaut
sprengjuflaugunum, en það er
nánast fullvíst að það var vegna
þess að forritið mælti með því,“
skrifar hún.
Svona kerfi er vitaskuld ekki
óbrigðult og hætt við að saklaust
fólk liggi í valnum. Crider lýsir
slíku tilfelli þar sem lögreglumað-
ur og ímam, sem hafði predikað
gegn íslömskum öfgum nokkrum
dögum fyrir árás, voru felldir.
Vísindaskáldsagnahöfundar
gera sér mat úr gervigreind og sjá
fyrir sér að tölvurnar taki völdin
af manninum. Kristinn R. Þóris-
son, prófessor í gervigreind við
Háskólann í Reykjavík og stjórn-
andi Vitvélastofnunar Íslands,
skrifaði í blaðið Tímamót, sem
fylgdi Morgunblaðinu um áramót-
in, og lagði vara við því að taka of
mikið mark á spám um yfirtöku
gervigreindra vélmenna með
mikilmennskubrjálæði á heim-
inum: „Hvort gervigreind vél-
menni framtíðarinnar munu hafa
eigin vilja, og muni skilja það sem
þau segja, er óvíst. Víst er hins
vegar að engin vél nútímans skilur
neitt.“
Þarna er mergurinn málsins.
Við kunnum að standa við þrösk-
uldinn á öld vitvélanna, en þær eru
aðeins verkfæri án skilnings eða
vilja. Ef við hins vegar treystum á
þær hugsunarlaust bjóðum við
hættunni heim.
„Engin vél nútímans
skilur neitt“}Öld vitvélanna?
S
egja má að faraldur gangi yfir landið
er snýst um fíkn í ópíumskyld lyf.
Þegar þetta er ritað hefur lögreglan
á höfuðborgarsvæðinu til rann-
sóknar hvorki fleiri né færri en tutt-
ugu dauðsföll sem rekja má til neyslu fíkniefna
eða lyfseðilsskyldra lyfja. Hjalti Már Björns-
son, yfirlæknir á bráðamóttöku Landspítala
sagði í viðtali á dögunum að heilbrigðisstarfs-
fólk tæki mjög glöggt eftir aukningu á neyslu
þessara lífshættulegu lyfja og sama má segja
um lögregluna sem oftar en ekki er fyrst á stað-
inn þegar ofneysla á sér stað. Engar staðfestar
tölur höfum við þó frá Landlækni um dauðsföll
sem beint má rekja til ofneyslu lyfja á þessu ári
en öllum er ljóst að um talsverða aukningu er
að ræða.
Við verðum að bregðast við af öllu afli. Fjöl-
skylda og vinir Einars Darra Óskarssonar sem lést aðeins
18 ára gamall fyrr á árinu vegna neyslu OxyContin hafa af
miklum krafti hrundið af stað herferð gegn þessum skelfi-
lega faraldri undir nafninu „Ég á bara eitt líf“. Þau stofn-
uðu minningarsjóð þar sem fyrst í stað á að einblína á for-
varnir og fræðslu út um allt samfélag. Það er lífsnauð-
synlegt að vekja almenning upp af værum blundi. Neysla
þessara lyfja virðist vera að ágerast umtalsvert og þá sér-
staklega á meðal ungmenna, allt niður í nemendur grunn-
skóla. Það virðist vera sem meðvitundin um hversu hættu-
leg þessi lyf eru sé ekki til staðar þar sem þetta eru ekki
hin svokölluðu fíkniefni heldur lyfseðilsskyld lyf og því
telji einhverjir að þau séu ekki eins skaðleg og
raun ber vitni. Allir þeir sem að þessum mál-
um koma vita hins vegar við hvaða djöful er að
etja. Þessi lyf, sem sannanlega eru lyfseðils-
skyld, ganga kaupum og sölum á svörtum
markaði sem þrífst bærilega meðal annars á
samfélagsmiðlum. Lyf eru vissulega læknandi
og líknandi en ofneysla þeirra og neysla ein-
staklinga sem ekki þurfa á þeim að halda er
skaðleg og lífshættuleg.
Við þurfum að leggja baráttu fjölskyldu og
vina Einars Darra lið með öllum okkar ráðum.
Saman getum við það. Við skulum opna um-
ræðuna um misnotkun lyfja, auka þekkingu al-
mennings á eðli og umfangi misnotkunar og
síðast en ekki síst efla meðferðarúrræði fyrir
unga fíkla, því svo virðist sem þessi faraldur
leggist helst á ungt fólk í blóma lífsins. Við öll
getum lagt baráttunni „Ég á bara eitt líf“ lið með því að
styðja minningarsjóðinn, með því að tala um skaðsemi
lyfjanna, með því að leggja við hlustir, þegar baráttufólkið
fer um landið og birtist okkur í fjölmiðlum, og bera út boð-
skapinn. Stjórnvöld eiga svo að koma með, styðja átakið,
fara án tafar í að útbúa sérstök meðferðarrými fyrir unga
ópíumfíkla og taka af fullri alvöru þátt í þessari baráttu.
Þessi barátta snýst ekki um pólitík heldur líf og dauða og
þar stöndum við saman.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Ég á bara eitt líf
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
Helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Makrílvertíðin hefur íheildina farið rólega afstað, en sumar útgerðirbyrjuðu seinna á
makrílnum heldur en síðustu ár. Afli
er nokkru minni núna heldur en
hann var á sama tíma í fyrra. Þá
voru 34 þúsund tonn komin á land,
en í ár er búið að landa 21 þúsund
tonni samkvæmt yfirliti á vef Fiski-
stofu, en ekki er víst að allar afla-
skýrslur hafi skilað sér. Alls eru
heimildir ársins um 145 þúsund tonn
með flutningi á milli ára.
Þessa dagana virðist makríllinn
vera dreifðari en síðustu ár, en hans
hefur orðið vart víða og útbreiðslu-
svæðið virðist vera stórt. Góður afli
fékkst við Suðurland um tíma í júlí,
en undanfarið hefur gengið illa að
finna hreinan makríl. Víða hefur
blönduð síld veiðst með makrílnum
og þá bæði íslensk sumargotssíld og
norsk-íslensk vorgotssíld, sem menn
eru ekki að sækjast eftir á þessum
árstíma.
Í gær voru nokkur uppsjávarskip
að veiðum dreift út af sunnanverðum
Austfjörðum og hins vegar á svæði í
grænlenskri lögsögu vestur af Snæ-
fellsnesi. Þar virtist vera talsvert af
makríl á ferðinni, en samkvæmt
fréttum þaðan var afli misjafn eftir
blettum.
„Þetta hefur áður verið erfitt á
þessum tíma, en því er ekki að neita
að þetta er þungt,“ sagði Gunnþór
Ingvason, framkvæmdastjóri Síld-
arvinnslunnar í Neskaupstað, í gær.
Hann sagðist vona að afli glæddist á
næstunni, en kraftur hefur oft verið í
makrílveiðum fram eftir september-
mánuði.
Nota helgina til að leita
Uppsjávarskip fyrirtækisins,
Börkur og Beitir, eru búin að landa
makríl einu sinni hvort skip og hófst
vinnsla á makríl í fiskiðjuveri Síldar-
vinnslunnar á miðvikudag. Skipin
héldu bæði til veiða í gær, en engin
vinnsla verður í gangi um verslunar-
mannahelgina.
„Ég get alveg viðurkennt að mér
hefur oft liðið illa yfir því að stoppa
vinnsluna á þessum dögum. Núna er
ég alveg rólegur því það hefur verið
svo lítil veiði. Uppsjávarskipin eru
hins vegar að fara á sjó og nota
helgina til að leita,“ sagði Gunnþór.
Hjá Síldarvinnslunni var landað
17.400 tonnum af kolmunna úr ís-
lenskri lögsögu í júlí. Bjarni Ólafs-
son AK var með tæp 6.400 tonn,
Börkur NK 5.400 tonn, Beitir NK
3.300 tonn og önnur skip 2.300 tonn.
Þætti Íslendinga í sameiginlegum
togleiðangri með Norðmönnum,
Færeyingum og Grænlendingum
lauk í vikunni. Framundan er sam-
keyrsla og úrvinnsla á gögnum og
verða helstu niðurstöður kynntar
undir lok mánaðarins.
Viðmælendur blaðsins í gær höfðu
á orði að göngumynstur makrílsins
virtist vera annað í ár heldur en und-
anfarin ár. Þar gæti ótíð og heldur
lægri yfirborðshiti sjávar fyrir sunn-
an land haft áhrif.
Söluhorfur á makríl héðan eru
taldar góðar og hefur verð hækkað
frá síðustu vertíð. Engar birgðir
munu vera í landinu. Makríll hefur
síðustu ár verið seldur héðan víða um
heim, m.a. til Austur-Evrópu, Afríku
og Asíu. Rússlandsmarkaður, sem
áður var mjög mikilvægur fyrir ís-
lenskt sjávarfang, er undanskilinn
því frá miðju sumri 2015 hefur verið í
gildi bann Rússa á innflutningi á
sjávarafurðum frá Íslandi.
Makrílafli nokkru
minni en síðustu ár
Morgunblaðið/Börkur Kjartansson
Á makríl Albert Páll Albertsson, skipverji á Víkingi AK, með sýnishorn af afl-
anum í upphafi vertíðar. Í gær var Víkingur að veiðum suðaustur af landinu.
Í síðasta mánuði birtist á heima-
síðu Síldarvinnslunnar stutt sam-
tal við Gústaf Baldvinsson, fram-
kvæmdastjóra Ice Fresh Seafood,
og þar segir meðal annars: „Gústaf
segir að sala á loðnuafurðum hafi
gengið ágætlega á síðustu vertíð
en staðan sé flóknari þegar kemur
að makríl og síld á vertíðinni sem
nú er að hefjast. „Söluhorfur á
makríl eru ágætar og þar finnum
við fyrir mikilli eftirspurn frá mörg-
um mörkuðum. Hins vegar er því
ekki að neita að við höfum nokkrar
áhyggjur af síldinni. Eftirspurn
dróst saman á síldarmörkuðum á
síðustu vertíð og verð lækkuðu
mikið. Því miður sér ekki fyrir end-
ann á þessari niðursveiflu hvað
síldina varðar.
Inn í þetta spilar hið svonefnda
Rússabann sem er grafalvarlegt.
Rússabannið hefur áhrif á nánast
alla okkar sölustarfsemi því Rúss-
land var okkar helsti markaður fyr-
ir uppsjávarafurðir,“ sagði Gústaf.“
Jákvæðar horfur í makríl
MARKAÐSMÁL