Jökull


Jökull - 01.01.2004, Side 65

Jökull - 01.01.2004, Side 65
Suðurlandsskjálftar 1896 skjálftanefnd 1896, en í skýrslu hennar fyrir það ár (Mojsisovics 1897) er sagt að stefnt sé að uppbygg- ingu nokkurra fyrstu mælistöðva þar í landi á árinu 1897. Í grein um merka jarðskjálftastöð í Göttingen (Wiechert 1899) virðist mega ráða að hún hafi hafið starfsemi 1898, og skv. efni á veraldarvefnum er svo að sjá að stöðvar t.d. í Hamborg, Leipzig og Jena hafi farið í gang á því ári eða síðar. Jarðskjálftamælir (séð ofan á á neðri mynd). Þrír lá- réttir pendúlar eru í málmkatlinum A (sjá efri mynd) sem er e.t.v. um 1 m á breidd og stendur á þrífættri plötu. Ljósgeislar frá lampanum L falla gegnum göt á katlinum á spegil s á hverjum pendúl, og þaðan á ljósmyndapappírs-tromluna d sem knúin er af úrverki U. Teikning úr yfirlitsgrein A. Siebergs um skjálfta- mælingar í 4. bindi tímaritsins Das Weltall, 1904. – Schematic diagram of an early 20th century seis- mometer (triple Ehlert-Rebeur horizontal pendulum) with photographic recording. Af tilviljun rakst ég síðan á þrjár klausur í hinu þekkta vísinda-vikuriti Nature, þar sem lýst er truflun- um á mælitækjum er skjálftarnir hér gætu hafa valdið. Hvatinn að ritun þeirra virðist einkum hafa verið grein um skjálftana eftir Jón Stefánsson rithöfund í Lundún- um, í hefti því sem út kom 15. okt. 1896. Jón tekur fram, að harðastir urðu kippirnir að kvöldi 26. ágúst, morguninn eftir, og tvisvar aðfaranótt 6. september. Fyrsta klausan sem birtist 5. nóv., er stutt og seg- ir að truflanir hafi sést á segulsviðsmæli í rannsókna- stöð við París þrívegis á 10 mínútna tímabili kvöldið 26. ágúst. Höfundur er Th. Moureaux (1896), sem starfaði lengi við mælingar á jarðsegulsviðinu, þar með kortlagningu misvísunar sviðsins í Frakklandi og kringum Ísland. Í franska ritinu La Nature, bindi 24(II) 1896, bls. 330 er einnig nafnlaus klausa um skjálftana á Íslandi, og þar sagt að Moureaux hafi tek- ið eftir þessum truflunum hinn 29. ág. meðan hann var á ferð í Rússlandi. Þetta er ekki fyllilega skýrt, en hugsanlega hafa honum verið sendar filmur úr Parísar- stöðinni þangað til að skoða. Önnur klausa er strax á eftir hinni í Nature 5. nóv. og er frá Th. Heath (1896) starfsmanni við Kon- unglegu stjörnuathuganastöðina í Edinborg. Sú stöð á sér jafnframt merka sögu í jarðskjálftarannsókn- um. Heath segir frá ýmsum truflunum sem sést hafi á pendúl-jarðskjálftamæli (bifilar pendulum) 25.–30. ág. einkum um hádegi og kvöld þess 26. og morgun- inn 27., sem og að morgni 6. sept. Geti þær tengst atburðunum á Íslandi. Þriðja klausan kom svo í Nature 15. apríl vorið eftir, og er hluti smágreinar (Gerland 1897) um jarð- skjálfta sem fundist hafi á nokkurra mánaða tímabili með tækjum í skjálfta-stöð í Strassburg við landamæri Þýskalands og Frakklands. Höfundurinn var fjöl- hæfur vísindamaður sem m.a. stofnaði þekkt tímarit, „Beiträge zur Geophysik“. Láréttur stangarpendúll í stöð hans sýndi hreyfingar aðfaranótt 27. ág. og fram yfir hádegi, og aftur 5.–6. og 12.–13. sept. Gerland nefnir einnig smærri truflanir sem geti hafa stafað frá skjálftum á Íslandi, eina átta daga í september. Að síðustu hafði ég upp á viðamikilli skýrslu nefndar (Symons o.fl. 1897) um jarðskjálftarannsókn- ir, sem lögð var fram á árlegu þingi Vísindasambands Bretlands og var J. Milne einn þeirra nefndarmanna. Þar er upplýst, að mælingar hans á Wight-eyju hafi hafist strax síðsumars 1895. Stöð Milnes nam Suð- urlandsskjálftana 26. ágúst 1896 og er birt mynd í JÖKULL No. 54, 2004 65
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144

x

Jökull

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.