Jökull


Jökull - 01.01.2004, Blaðsíða 142

Jökull - 01.01.2004, Blaðsíða 142
Freysteinn Sigmundsson og Magnús Tumi Guðmundsson og um 0.45 km3 af kviku komu upp (Magnús Tumi Guðmundsson o.fl., 1997). Eldgosið 2004 kom upp rétt utan vatnsins í Grímsvatnaöskjunni, en bræðslu- vatn frá gosstöðvunum rann þangað og varð hluti af Grímsvatnahlaupinu sem hélt áfram á meðan gosinu stóð. Grímsvatnahlaupið náði hámarki 2. nóvember með yfir 3000 m3/s rennsli. Við goslok rann vatn í djúpri rás við Grímsfjall til austurs frá Gríðarhorni (5. mynd). Vatnið féll í fossi fram af bergþröskuldi við Gríðarhorn og síðan í farvegi með bergbotni, þar sem til sást. Ekki er vitað hvenær þessi farvegur myndaðist enda er þetta í fyrsta sinn sem vatn hefur sést renna í Grímsvötnum. Áður hefur allt vatnsrennsli verið und- ir jökli. Aukin virkni virðist nú vera að færast í eldstöðv- arnar í Vatnajökli, með Grímsvatnagosum 1998 og 2004, eldgosinu í Gjálp 1996, og öru kvikuflæði milli gosa. Meginhluti síðustu aldar einkenndist af lítilli virkni, með engu staðfestu gosi í Grímsvötnum frá 1934 til 1983. Eldgosasaga Vatnajökuls sem greind hefur verið út frá öskulögum í jöklinum (Guðrún Lar- sen o.fl., 1998) bendir einnig til að þar skiptist á tíma- bil lítillar og mikillar virkni. Vísbendingar eru því um að nýtt virknitímabil sé hafið í Vatnajökli, og því má búast við eldsumbrotum þar aftur innan fárra ára. SUMMARY Grímsvötn eruption, November 1–6, 2004 An eruption within the Grímsvötn caldera began around 22 GMT on November 1, following an in- tense swarm of earthquakes. Long-term precursors to the eruption had been detected, including uplift and expansion across the caldera measured by GPS- geodesy, increased earthquake activity, and elevated geothermal activity. The main eruptive site was near the southwest rim of the caldera (Figure 1) where the eruption melted a void in the ice, about 900 m long and 700 m wide, where the ice had previously been up to 200 m thick. The main tephra sector lies to- wards the north from this crater. Furthermore, about 70 m deep ice cauldron formed immediately to the east of the main void in the ice, marking the con- tinuation of the eruptive fissure. A new ice cauldron formed also east of Mt. Grímsfjall, and small amount of tephra was issued from another previously exist- ing cauldron in the same area. Amount of ice melted is preliminary estimated as 0.1 km3, and amount of eruptive material is less than 0.1 km3. At the main eruptive site, periods of high and low explosive activ- ity alternated. Increased tephra fallout followed after periods of high activity, and on November 2 it was seen how this lead to tephra clouds flowing along the ice surface north of the eruptive site (Figure 2). Ex- plosive activity occurred within the complete length of the void formed in the ice at the main eruptive site (Figures 3 and 4). Near the end of and after the eruption, water was seen flowing along the north- ern edge of Mt. Grímsfjall (Figure 5). Beginning of a jökulhlaup from Grímsvötn preceded this eruption by few days, the first time this has happened since 1934. A causal relationship is indicated, apparently with release of overburden pressure associated with the jökulhlaup triggering the eruption, as suggested by Sigurður Þórarinsson (1953) for some of the ear- lier eruptions at Grímsvötn. HEIMILDIR Gudmundsson, M. T., F. Sigmundsson og H. Bjornsson 1997. Ice-volcano interaction of the 1996 Gjalp sub- glacial eruption, Vatnajokull, Iceland. Nature 389, 954–957. Larsen, G., M. T. Gudmundsson og H. Bjornsson 1998. Eight centuries of periodic volcanism at the center of the Iceland hotspot revealed by glacier tephrostrati- graphy. Geology 26, 943–946. Sigmundsson, F., E. Sturkell, V. Pinel, P. Einarsson, R. Pedersen, H. Geirsson, M. T. Gudmundsson, H. Bjornsson og C. Pagli 2004. Deformation and eruption forecasting at volcanoes under retreating ice caps: dis- criminating signs of magma inflow and ice unloading at Grimsvotn and Katla volcanoes, Iceland. Eos Trans. AGU 85(47), Fall Meet. Suppl., 608. Sturkell, E., P. Einarsson, F. Sigmundsson, S. Hreins- dottir og H. Geirsson 2003. Deformation of Grimsvotn volcano, Iceland: 1998 eruption and subsequent inflation. Geophys. Res. Lett. 30, 1182, doi:10.129/2002GL016460. Þórarinsson, S. 1974. Vötnin Stríð: Saga Skeiðarárhlaupa og Grímsvatnagosa. Bókaútgáfa Menningarsjóðs, 254 pp. Thorarinsson, S. 1953. Some new aspects of the Grímsvötn problem. J. Glaciology 4, 267–274. 142 JÖKULL No. 54, 2004
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.