Fréttablaðið - 27.10.2018, Blaðsíða 16

Útgáfufélag: torg ehf. Stjórnarformaður: Einar Þór Sverrisson forStjóri: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir Útgefandi: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
ritStjórar: Kjartan Hreinn Njálssson kjartanh@frettabladid.is, Ólöf Skaftadóttir olof@frettabladid.is, markaðurinn: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is fréttablaðið.iS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 85.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án
endurgjalds. ISSN 1670-3871 fréttablaðið Skaftahlíð 24, 105 reykjavík Sími: 512 5800, ritstjorn@frettabladid.is helgarblað: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is
menning: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is ljóSmyndir: Anton Brink anton@frettabladid.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Gunnar
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Einn sak-
borninga í
málinu,
Lárus
Welding, var
bankastjóri í
rúmt ár, en
hefur verið
fyrir dómi í
sjö.
Laugardaginn 23. mars árið 1918 flæktist þýsk kona, Annie Riethof að nafni, óvænt inn í sögu Íslands þegar hún talaði í fyrsta skipti við strák sem hún var
skotin í.
Strákurinn var íslenskur og hét Jón Þorleifsson en
kallaði sig Jón Leifs. Annie kynntist Jóni í Leipzig í Þýska-
landi en þar stunduðu þau bæði nám í píanóleik. Annie
var komin af efnuðu fólki og hafði alist upp á heimili þar
sem menning og listir voru í hávegum hafðar. Jón hafði
hins vegar alist upp í Reykjavík sem við upphaf 20. aldar
var sex þúsund manna þorp þar sem menningarlífið var
fábreytt.
Neisti á milli tónlistarnemendanna tveggja varð fljótt
að miklu ástarbáli. Annie og Jón gengu í hjónaband,
þvert á vilja foreldra sinna. En lífið að tónlistarnáminu
loknu var enginn dans á rósum. Þótt pabbi Anniear væri
auðugur verksmiðjujöfur tók við sár fátækt hjá ungu
hjónunum. Annie og Jón reyndu hvað þau gátu að fram-
fleyta sér sem tónlistarfólk en upp úr því var lítið að hafa.
Þótt Annie og Jón ætluðu sér bæði að verða frægir tón-
listarmenn sat ferill Anniear oft á hakanum. Tími hennar
fór í að huga að frama Jóns, hjálpa honum að fá inn-
blástur, hjúkra honum í veikindum og koma tónsmíðum
hans á framfæri.
Fórnfýsi Anniear átti sér engin takmörk. Árið 1926
ákvað Jón að flytja sinfóníuhljómsveit frá Þýskalandi til
Íslands. Lifandi leikur slíkrar hljómsveitar hafði aldrei
fyrr heyrst hér á landi. Annie hjálpaði Jóni við undir-
búninginn. Auk þess lagði hún fram flygilinn sinn sem
veð gegn hugsanlegu tapi á tónleikaferðinni. Að vera án
hljóðfæris setti ungum og upprennandi píanista miklar
skorður.
Þótt Annie, Jón og dætur þeirra tvær, Snót og Líf, væru
stundum við það að svelta vegna fátæktar hvatti Annie
mann sinn alltaf til að einbeita sér heldur að listsköpun
en að fá sér venjulega vinnu eins og foreldrar þeirra
beggja vildu að hann gerði. En óveðursský hrönnuðust
upp við sjóndeildarhringinn.
Persónuleg martröð
Árið 1933 komst Adolf Hitler til valda í Þýskalandi.
Annie var gyðingur. Móðir Anniear var tekin af lífi í
gasklefa í útrýmingarbúðum í Póllandi. Annie, Jón og
dæturnar flúðu frá Þýskalandi til Svíþjóðar.
Við komuna til Svíþjóðar varð Jón ástfanginn af
forstöðukonu gistiheimilisins sem fjölskyldan dvaldi
á. Jón krafðist skilnaðar. Persónuleg martröð Anniear
var þó aðeins rétt að byrja.
Þann 12. júlí árið 1947 hringdi síminn. Á línunni var
sænskur fiðluleikari sem Líf dvaldist hjá á sumrin og
sótti fiðlutíma hjá. Líf byrjaði hvern dag á því að synda
í sjónum undan vesturströnd Svíþjóðar. En þennan
dag hafði hún aldrei snúið til baka.
Leitað var að Líf í sjónum úr vélbátum, togurum og
flugvélum. Á níunda degi kom lík stúlkunnar í leit-
irnar. Líf var grafin í Fossvogskirkjugarði í Reykjavík.
Annie gat hvergi hugsað sér að búa nema nærri
legstað dóttur sinnar. Annie og Snót fluttust inn í litla
kjallaraíbúð í Reykjavík. En áföllin héldu áfram að
dynja yfir. Snót greindist með geðklofa. Umönnun
Snótar varð hlutskipti Anniear.
Mörgum samtíðarmönnum Anniear fannst þessi
útlenska kona skrítin. Þeir muna eftir henni þar sem
hún gekk dökkklædd um götur bæjarins hægum
skrefum ásamt Snót sem gekk alltaf nokkrum skrefum
á eftir henni. Annie Leifs andaðist í Reykjavík árið
1970, sjötíu og þriggja ára að aldri. Hún var jarðsett
við hlið Lífar í Fossvogskirkjugarði.
Krafa um framtíð
„Nú ætlum við að taka okkur pólitískt pláss og efna-
hagsleg völd,“ sagði Sólveig Anna Jónsdóttir, formaður
Eflingar, í ræðu á kvennafrídaginn. Mér varð hugsað
til Anniear Leifs.
Bæði voru Annie Leifs og Jón Leifs merkilegar
manneskjur og bæði áttu þau sér markverða ævi.
Sagnfræðingar hafa skrifað fjölda bóka og greina um
Jón. Öld eftir að Annie flæktist inn í sögu Íslands hefur
enn enginn skrifað um hana bók.
Þögnin um Annie er þögn um okkur allar. Pólitískt
pláss, efnahagsleg völd og réttmætur sess í sögunni:
Það er krafa okkar um framtíðina.
Konan sem hvarf
í nettri sveiflu
Íslensk, sænsk og amerÍsk dægurlög
FrÍkirkjan Í reykjavÍk, 1. nóvember kl. 12
Flytjendur:
kristín sigurðardóttir, lilja eggertsdóttir og særún Harðardóttir, söngur
gunnar gunnarsson, píanó
Þorgrímur jónsson, kontrabassi
erik Qvick, trommur
Landsdómur hefur sýknað alla sakborninga í Aurum-málinu. Ákærur voru fyrst birtar 2012. Tíu ár eru frá hruni. Tíu ár er langur tími og umtals-verður hluti af starfsævi fólks. Síðan hefur hagkerfið gengið gegnum djúpa lægð, jafnað sig á ný, og upp-
sveiflu sem nú virðist á enda. Í réttarsölum virðist tíminn
hins vegar hafa staðið í stað.
Þetta var í fjórða sinn sem réttað var í Aurum-málinu.
Fyrst fór það fyrir héraðsdóm. Þar voru allir sýknaðir, þá
fyrir Hæstarétt sem ógilti málatilbúnaðinn og lagði málið
aftur fyrir héraðsdóm. Þegar málið var tekið aftur fyrir í
héraðsdómi voru tveir sakborninga sakfelldir, en sá þriðji
sýknaður. Nú hafa þeir allir verið sýknaðir fyrir Landsrétti,
og ólíklegt að saksóknari geti áfrýjað málinu frekar. Því
virðist endanlega lokið.
Fjölmiðlar hafa eytt ófáum dálksentimetrum í málið. Vef-
síða Morgunblaðsins tileinkar því sérstaka síðu. Þar eru 185
fréttir. Morgunblaðið taldi líka tilefni til þegar fjallað var um
málið í síðasta sinn fyrir dómstólum að birta umfangsmikla
umfjöllun um málið á heilli opnu í blaðinu. Forsíða blaðsins
þann dag var tilvísun í yfirheyrslur sem áttu sér stað árið
2011. RÚV hefur heldur ekki látið sitt eftir liggja.
Einn sakborninga í málinu, Lárus Welding, var banka-
stjóri í rúmt ár, en hefur verið fyrir dómi í sjö. Annar, Jón
Ásgeir Jóhannesson, hefur sætt rannsóknum sleitulaust frá
2002. Eftirtekja ákæruvaldsins úr þeirri vegferð er rýr. Því
hlýtur að mega velta því upp hvort niðurstaðan sé ekki sú að
farið hafi verið af stað af meira kappi en forsjá? Niðurstaða
Mannréttindadómstólsins í máli Jóns Ásgeirs virðist renna
stoðum undir slíkar grunsemdir.
Getur verið að sú litla dæmisaga sé að einhverju leyti
birtingarmynd þess hvernig tekið hefur verið á hrun-
málum? Höfum við látið kappið bera skynsemina ofurliði?
Jón Steinar Gunnlaugsson, fyrrverandi Hæstaréttardómari,
óttast að svo sé, og segir í bók sinni „Með lognið í fangið“ að
dómarar á Íslandi hafi eftir bankahrunið fallið í þá gryfju að
dæma eftir almenningsálitinu.
Íslendingar fóru þá leið eftir bankahrunið, einir vest-
rænna þjóða, að skipa með lagasetningu sérstakan sak-
sóknara sem rannsaka skyldi og ákæra bankamenn og aðra
einstaklinga sem taldir voru tengjast hruninu. Embættið var
stofnað til að „sefa reiði [og] efla réttlætiskennd“, svo vitnað
sé í frumvarp með lögunum. Hjá embættinu störfuðu þegar
mest lét 110 manns, kostnaður var ærinn og kostaði skatt-
borgara tæpa 7 milljarða króna á árunum 2009 til 2015. Þá
er ótalinn sá kostnaður sem orðið hefur af hrunmálum eftir
að verkefnin færðust til héraðssaksóknara. Beinn heildar-
kostnaður er sennilega hátt í tíu milljarðar. Aldrei hefur
jafnmiklu verið tjaldað til.
Ótalinn er kostnaður dómstólanna, sakborninga, verj-
enda og þau töpuðu samfélagslegu verðmæti sem felast í því
að ungt, hæfileikaríkt fólk hafi í mörgum tilvikum þurft að
gera hlé á störfum sínum í áratug meðan það beið úrlausnar
sinna mála. Getur verið að dómur sögunnar verði sá að við
höfum farið of geyst? Að einhverjir þeirra sem sætt hafa
ákærum og refsivist hafi ekki notið allra þeirra mannrétt-
inda sem við teljum sjálfsögð?
Þegar dómur lá fyrir í Aurum-málinu sagði Morgun-
blaðið, sem skrifað hafði 185 fréttir um málið, frá því í lítilli
frétt á blaðsíðu sex. Kannski passaði sýknudómurinn ekki
inn í þá mynd sem blaðið hafði dregið upp? Hver nennir að
lesa um saklausa bankamenn?
Blaðsíða sex
2 7 . o k t ó b e r 2 0 1 8 L A U G A r D A G U r16 s k o ð U n ∙ F r É t t A b L A ð i ð
SKOÐUN
2
7
-1
0
-2
0
1
8

0
4
:2
0
F
B
1
1
2
s
_
P
1
1
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
9
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
3
3
-B
7
D
C
2
1
3
3
-B
6
A
0
2
1
3
3
-B
5
6
4
2
1
3
3
-B
4
2
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
1
1
2
s
_
2
6
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K