Skírnir - 01.09.2011, Qupperneq 22

252
PÁLLSKÚLASON
SKÍRNIR
á sviði sögunnar hinir miklu, ofbeldisfullu einstaklingar“ (Ricoeur
1986: 402-403; skáletrun er hans). Sú staðreynd að alþjóðasamskipti
bera iðulega merki gerræðislegra átaka á milli ríkja sem berjast fyrir
sérhagsmunum sínum og skeyta ekki um hagsmuni mannkyns
skýrir að hluta hvers vegna ríkið sem afl hefur iðulega algjöran for-
gang í hugum fólks og hindrar framgang menntaríkisins.
VI. Menntaríkið sem hugsjón — nauðsyn þekkingardygða
Mér virðist Ricoeur hjálpa okkur til að sjá bæði uppruna mennta-
ríkisins og hversu brýnt það er að vinna markvisst að því að efla það
og styrkja svo það beiti afli sínu af skynsemi en ekki ofbeldi. Það er
vissulega einungis leiðbeinandi hugmynd á sama hátt og hugmyndin
um Heimsríkið sem myndi knýja öll þjóðríki þessa heims til að
hegða sér á skynsamlegan og sanngjarnan hátt. En sú staðreynd að
það er aðeins leiðbeinandi hugmynd dregur ekki úr þýðingu þess.
Þvert á móti, þegar hugmynd verður að hugsjón verður hún raun-
veruleg og áhrifarík, segir fólki hvað gera þarf. Ef hugmyndin um
eiginlegt menntaríki — ríkið sem leggur til grundvallar ræktun hæfi-
leika okkar til að þroskast sem hugsandi verur — verður að hug-
sjón sem fólk sér að skiptir öllu máli þá ættu þjóðríki okkar að
gjörbreytast: I stað þess að vera upptekin af sjálfum sér og sérhags-
munum sínum myndu þau hefja miklu öflugri samvinnu sín á milli
við að taka á þeim erfiðu úrlausnarefnum sem mannkynið stendur
frammi fyrir.
Heimspekingar ættu því að leggja sig alla fram um að skýra þau
hugtök sem nauðsynleg eru til þess að skilja fyllilega innihald þess-
arar hugsjónar og gera hana þannig áhrifamikla og gagnlega fyrir
alla sem láta sér annt um heill samfélagsins sem þeir lifa í.13
Hyggindi er gamalt og gott orð yfir þær þekkingardygðir sem
við þurfum að efla. Það felur í sér hagsýni og hlutlægni, varfærni og
visku, og slíkar dygðir skipta öllu máli fyrir samhæfingu hins rök-
rétta og hins sögulega, hins skilvirka og hins siðferðilega. Þessi sam-
13 Nýlegt rit Ólafs Páls Jónssonar (2011), Lýðrœði, réttlœti og menntun, er mikil-
vægt framlag til þeirrar heimspekilegu greiningar og umræðu sem við þörfnumst.