Skírnir - 01.09.2011, Qupperneq 37

SKÍRNIR VARÐ ÞJÓÐÞINGIÐ AÐ ÞJÓFÞINGI ? 267
Engin heildarrannsókn hefur verið gerð á reynslu Islendinga af
því að stjórna fiskveiðum með gerð fiskveiðisamþykkta. Engu að
síður er ljóst að um merka tilraun var að ræða sem hafði varanleg
áhrif bæði á hugmyndir landsmanna um lýðræði sem og fram-
kvæmd þess í landinu. Mesti lærdómurinn var að virða bæri þekk-
ingu og reynslu fólks á hverjum stað. Aðstæður fólks og staðhættir
væru mismunandi og því ætti ekki að þröngva miðstýrðu ríkisvaldi
upp á fólk. Engin ein stjórnunaraðferð skyldi vera einráð og algild.
Heppilegast væri að blanda ýmsum aðferðum og tvinna saman
beinu lýðræði, fulltrúalýðræði og valdi embættismanna. Samkvæmt
þessari hugsun verður lýðræðið að viðvarandi verkefni einstaklinga
og samfélags; áherslan er á reynslu fremur en kennisetningar, á
samræðu fremur en valdboð að ofan. Allt þetta hefur vafalítið eflt
samtakamátt fólks og félagsauð samfélagsins. Tvennu var hafnað:
forsjá miðstýrðs ríkisvalds og óheftu athafnafrelsi einstaklingsins.
Frekar skyldi farin sú leið að virkja samtök fólksins en jafnframt að
tryggja að ekki væri gengið á réttindi sumra — öðrum í hag.
Á hinn bóginn afhjúpuðu fiskveiðisamþykktirnar einnig djúp-
stæðan vanda beina lýðræðisins, því að ekki tókst að viðhalda við-
kvæmu jafnvægi á milli beins lýðræðis og réttarríkisins þar sem allir
eiga að búa við sömu lög. Þannig tóku sjómenn innst og yst í ísa-
fjarðardjúpi sig saman um að banna Miðdjúpsmönnum að nota kúf-
fisk í beitu. Með þessum hætti beitti meirihlutinn minnihlutann
ofríki, skerti afkomumöguleika hans en hyglaði sjálfum sér. Svipaða
sögu er að segja af sjómönnum við Faxaflóa. Þar stóðu deilur um
þorskanetsveiðar í röska hálfa öld þar sem tókust á ólíkir hagsmunir
hinna ýmsu verstöðva við hinn fengsæla flóa. Þegar upp var staðið
reyndist ógerningur að viðhalda slíkri mismunun og fiskveiðisam-
þykktir viku fyrir samræmdum almennum reglum, t.d. um róðrar-
tíma, þar sem allir sátu við sama borð. Sömuleiðis vann tækni-
þróunin í fiskveiðum tvímælalaust gegn því að stjórna fiskveiðum á
hverjum stað fyrir sig. Slíkt var gerlegt á árabátaöld þegar sjómenn
gátu einungis fiskað á nálægustu miðum en miklu síður eftir að afl
vélanna gerði sjómönnum mögulegt að sigla á áður fjarlæg mið.