Skírnir - 01.09.2011, Page 71

SKÍRNIR
AÐ HALDA FORMANN MEÐ KOSTNAÐI
301
gerðist í Kristnesi. Þórði virðist ekki hafa þótt nóg að hafa náð á sitt
vald goðorðum föður síns, heldur lét hann bændur einnig sverja sér
trúnaðareiða (Sturlunga saga II 1946: 70).
Hér að framan var sagt frá því þegar Snorri Sturluson lét þá
þingmenn Sturlu Sighvatssonar, sem hann neyddi til að segja sig í
þing hjá sér, sverja sér eiða. Sú aðgerð er skiljanleg þar sem Snorri
var að sölsa undir sig þingmenn annars goðorðsmanns og því óvíst
hversu trúir þeir yrðu honum án þess að sérstaklega væri um hnút-
ana búið. Án svardaga hefði bændum verið í lófa lagið að segja sig
úr þingi hjá Snorra um leið og hann var farinn.16 Þórður kakali var
hins vegar að taka við föðurleifð sinni og ekkert benti til annars en
að Eyfirðingar tækju honum fagnandi, enda varð sú raunin.
Þegar hér er komið sögu hafa höfðingjar af einhverjum ástæðum
talið sig þurfa að gera sérstakar ráðstafanir til að tryggja völd sín. Þeir
hafa talið nauðsynlegt gera héraðsmenn skuldbundna sér með eið-
um eins og Þórður gerði eða fá samþykki þeirra fyrir völdum sínum
með formlegum hætti eins og Brandur til að tryggja völd sín sem
frekast var unnt. Ég fæ ekki betur séð en að þessar aðferðir við
valdatöku héraðshöfðingja séu nýlunda. Kolbeinn ungi var ekki val-
inn höfðingi í veldi Ásbirninga með formlegum hætti eða honum
svarnir eiðar þegar hann tók við héraðsvöldum. Aðkoma bænda var
aðeins í því fólgin að þeir samþykktu að leggja honum til bú og Sig-
hvatur þurfti með lagni að vinna eyfirska bændur á sitt band þótt
hann réði öllum goðorðum héraðsins. I þessu sambandi er þó rétt
að hafa í huga að við höfum engar heimildir um það hvernig valda-
skipti fóru fram í ríkjum Oddaverja og Haukdæla.
16 Á miðöldum þótti mönnum mikilvægt að halda þá eiða sem þeir sóru, jafnvel
þótt þeim væri þröngvað til að sverja. Sem dæmi má nefna að Gísli Markússon á
Rauðasandi, einn af máttarstólpum sturlungaveldisins á sunnanverðum Vest-
fjörðum, þrjóskaðist við að sverja Kolbeini unga trúnað eftir Orlygsstaðabar-
dagá þangað til kunningi hans benti honum á að hugsa við svardagann um son sinn
sem var ungur og hét Kolbeinn. Þeim Kolbeini sór Gísli síðan trúnað. Einnig
neitaði Sturla Þórðarson í fyrstu að aðstoða frænda sinn Þórð kakala vegna þess
að hann hafði svarið Kolbeini unga eiða. Þórður sagði slíka eiða að engu hafandi
en Sturla lét sig ekki fyrr en Kolbeinn hafði brotið af sér gagnvart Sturlu (Sturl-
unga saga II 1946: 2-3 og 8).