Skírnir - 01.09.2011, Side 115

SKÍRNIR HLUTGERVING ÍSLENSKRAR MENNINGAR 345
Á undanförnum áratugum hafa fræðimenn undirstrikað í marg-
víslegu samhengi hvernig orðræður þjóðríkja um uppruna og hrein-
leika voru mótaðar á seinni hluta 19. aldar og upphafi þeirrar
tuttugustu. Innan slíkra orðræðna er oft litið á þjóðina sem fyrirbæri
sem hefur tekið litlum breytingum í aldanna rás (Anderson 1983).
Fræðimenn eru ósammála um í hve miklum mæli rómantísk þjóð-
ernishyggja á 19. öld nýtti sér þær orðræður um sjálfsmyndir og af-
mörkun sem fyrir voru en ljóst er að á 19. öld var farið að hugsa um
þjóðríki á allt annan hátt en áður (Cohen 1999; Smith 1999). Einnig
hafa mannfræðingar bent á að í stað þess að leggja áherslu á menn-
ingu sem arfleifð fortíðar sem standi utan við framrás tímans þurfi
að leggja áherslu á menningarhugtakið sem lifandi vettvang átaka
þar sem mikilvægt er að spyrja hver túlkar og hver talar (Abu-Lug-
hod 1991; Ortner2006).
I umræðu um fjölmenningarlegt samfélag má oft sjá skýra
áherslu á einsleitni þjóðríkjanna því að oft virðist sú umræða ganga
út frá því að fjölbreytilegur uppruni einstaklinga sé nýr í samhengi
þjóðríkjanna (Unnur Dís Skaptadóttir og Kristín Loftsdóttir 2009;
Wren 2001). Vissulega má segja að ákveðin þjóðríki, svo sem Island,
einkennist nú af meiri fjölbreytni þeirra sem þar búa en um leið má
ekki gleyma því að ímynd hins einsleitna þjóðríkis var sköpuð á
ákveðnum tíma og fjölbreytni markvisst þurrkuð út, til dæmis hvað
varðar tungumál (Hobsbawm 1990; Unnur Dís Skaptadóttir og
Kristín Loftsdóttir 2009). Eins og Gerd Bauman (1999: 103) hefur
bent á byggist hugmyndin um fjölmenningu að miklu leyti á þess-
ari einsleitu sýn á menningu. Slíkar hugmyndir fela í sér að ein-
staklingar eru smækkaðir og alfarið gerðir að afsprengi menningar.
Menning verður þannig eitthvað sem fólk tilheyrir eða tilheyrir ekki
og skýr mörk eru dregin milli þess sem menn telja mismunandi
menningu (Turner 1993: 411). Vandamál fjölmenningarlegs sam-
félags eru í slíku samhengi einfölduð og talin snúast fyrst og fremst
um umburðarlyndi gagnvart þeim sem eru öðruvísi og/eða vanda-
mál þeirra við að laga sig að menningu meirihlutans (Fortier 2007:
108). Slíkar hugmyndir byggjast á því að menning meirihlutans og
menning minnihlutans séu einsleitar og aðgreindar einingar.
Fjölmenningarlegar áherslur hafa engu að síður verið mikilvægar