Skírnir - 01.09.2011, Page 121

SKÍRNIR HLUTGERVING ÍSLENSKRAR MENNINGAR 351
lenskri menningu og menningararfi? Væri ekki einmitt áhugavert
að skoða fjölbreytni íslensks samfélags og menningar hvað þetta
varðar í stað þess að stilla menningu upp sem einhverju ósnertanlegu
sem þarf að vernda og dást að? Hefur kristið siðgæði til dæmis verið
óbreytt í gegnum aldirnar? Er það hið sama nú og á 13. öld? Hver
er kristin arfleifð íslenskrar menningar og hlýtur túlkun á henni ekki
að vera háð stund og stað? Hér má minna á umfjöllun fræðimanna
hvað varðar menningarhugtakið síðustu áratugi sem fyrr var minnst
á. Þeir hafa gagnrýnt hversu oft er talað um menningu sem staðlaða
einsleita heild og bent á mikilvægi þess að gera sýnilegt að átök milli
hópa og einstaklinga einkenna skilgreiningar á ákveðinni menningu.
Þannig er lítið á menningu sem pólitískt hugtak sem ólíkir aðilar
leitast eftir að skilgreina og túlka á mismunandi hátt (Abu-Lughod
1991). Bandaríski mannfræðingurinn Renato Rosaldo (1989) hefur
talað um að í staðinn fyrir að hugsa um menningarsafn sem mynd-
líkingu fyrir menningu þar sem menningareinkenni eru flokkuð og
skipulögð ætti hugtakið bílskúrssala betur við því að það endur-
spegli þá ringulreið og þær ósamstæður sem einkenna það sem við
köllum menningu.
Velta má fyrir sér hvort í þeirri ríku áherslu sem lögð er á tengsl
milli íslenskrar menningar og kristinnar trúar séu undirliggjandi hug-
myndir um fjölmenningarlegt samfélag sem ógn við „íslenska menn-
ingu“ ? I raun er slíkt sagt berum orðum í bréfi Félags kennara í
kristnum fræðum, siðfræði og trúarbragðafræðum (FEKKST) til
menntamálaráðherra. Þar segir að íslenskt samfélag einkennist í
auknum mæli af fjölbreytileika og fjölmenningu og að það feli í sér
„mikilvægi þess að gildi íslensks samfélags týnist ekki, um leið og
sjálfsagt er að sýna öðrum gildum og viðhorfum virðingu“. Svipað
má lesa úr opnu bréfi Karls Sigurbjörnssonar biskups til Siðmenntar
en hann leggur áherslu á að brýnt sé að styðja kristinfræðikennslu og
trúarbragðafræðslu og þá sé aldrei „brýnna en nú andspænis vaxandi
fjölmenningu að efla slíka fræðslu".5 Þó má einnig skilja orð biskups
5 Rétt er að taka fram að hann bendir einnig á að „trúarbragðafræðsla, kristinfræði
og fræðsla um ólík lífsviðhorf fari fram á faglegum forsendum skólanna og fyllsta
tillit sé tekið til mismunandi lífs- og trúarskoðana af virðingu og umburðarlyndi"
(„Biskup sendir Siðmennt opið bréf“ 2007).