Skírnir - 01.09.2011, Page 127

SKÍRNIR HLUTGERVING ÍSLENSKRAR MENNINGAR 357
menningu sem einsleitt fyrirbæri. Þar var sett jafnaðarmerki milli
íslenskrar menningar og kristinnar trúar í íslensku samhengi. Auð-
vitað á ekki líta fram hjá því að kristin trú hefur haft miklu hlut-
verki að gegna í sögu Islendinga og vissulega er mikilvægt að kenna
þá sögu sem getur jafnframt falið í sér nálgun þar sem bent er á
hvernig kristin trú hefur breyst í gegnum aldirnar og einnig hvernig
íslensk menning hefur verið túlkuð á mismunandi hátt á ólíkum
söguskeiðum. Um leið hafa önnur trúarbrögð einnig komið við
sögu. Þau sjónarmið sem birtust í umræðum um grunnskólalögin
tengja hins vegar saman kristna trú og íslenska menningu á þann
hátt að ætla mætti að hið síðarnefnda væri bein afleiðing hins fyrr-
nefnda. Það að kenna nm kristna trú í samhengi við íslenska sögu og
þjóðlíf er heldur ekki það sama og að kenna kristna trú út frá óljósri
tengingu hennar við rætur íslenskrar menningar, eins og fyrr var
sagt. Einnig má sjá í umræðunni tilvísun til okkar og hinna. Slík til-
vísun getur auðveldlega falið í sér andstæðuparið okkur, sem erum
íslendingar og kristin, og hina sem eru útlendingar og ekki kristnir.
Slík skipting hylur þá staðreynd að fólk sem er fætt og uppalið á Is-
landi er ekki endilega kristið og að fólk af erlendum uppruna sem
sest að hér á landi er líka íslendingar og að öllum líkindum kristið.
Það sem ég er fyrst og fremst að vara við er að í þessum umræðum
má víða sjá og heyra talað um menningu sem staðlað fyrirbæri, þ.e.
nokkuð sem virðist ekki taka breytingum og allir íslendingar eru
sammála um hvað sé. Eins og við sjáum annars staðar getur slík
hlutgerving menningar í raun allt eins falið í sér að trúarbrögðum sé
úthýst úr skólum eins og í Frakklandi þar sem notkun trúartákna er
bönnuð (Keaton 2005). Hugmyndafræðilegt forræði er í báðum til-
fellum réttlætt með því að vísa til ákveðinnar menningar og fyrir-
framgefinna hugmynda um einsleitni hennar.
I raun endurspegla deilurnar um hlutverk kristinnar trúar í ís-
lenskum grunnskólum margræðni íslenskrar menningar þar sem er
að finna ólíkar túlkanir á því hvað íslensk menning sé og hvað hún
eigi að vera. Rætur íslenskrar menningar — ef við getum yfirleitt
hlutgert hana — hljóta að vera flókið og margslungið net sem liggur
í margar áttir, og rætur kristinnar trúar og annarra trúarbragða eru
þá ekki síður víðfeðmar.