Skírnir - 01.09.2011, Side 168

398
STEFÁN SNÆVARR
SKÍRNIR
segir hann að Ávarpið lýsi nútímanum jafnvel betur en samfélagi
nítjándu aldar (Páll Björnsson 2008: 55). Um það má deila.
Inngangur Sverris var ritaður fyrir rúmum sextíu árum og ber
þess merki. Hann er skrifaður á tærri, sígildri íslensku en ekki
ofreynir höfundur sig á því að geta heimilda, „heimildarleysa" var
algeng á þessum árum. Sverrir rekur hugmyndasögu sósíalismans
nokkuð langt aftur í aldir og gerir náttúrlega kenningum Marx og
Engels vegleg skil.
Til þess er takandi að Sverrir (2008: 67-70) skuli kenna Jesú við
sósíalisma og byltingarróttækni. Var það herbragð, tilraun til að
„selja“ trúuðum Islendingum marxisma? Eða átti róttækni Sverris
sér trúarlegar rætur? Margir hafa kennt marxismann við trúarbrögð
og talið ofstæki kommúnista stofnskylt trúarofstæki. Til dæmis
rekur Leszek Kolakowski (2005: 73 og víðar) marxismann til trúar-
legrar heimsslitahyggju (e. eschatology) og segir að stefnan sé í eðli
sínu slík hyggja.1
Ekki hyggst ég dæma um það heldur beina sjónum mínum að því
sem þeir Marx og Engels segja um hnattvæðinguna í Avarpinu. Setn-
ingarbútur úr enskri þýðingu Avarpsins er orðinn að klisju, „ All that
is solid melts into air“. Hnattvæðing í boði borgarastéttarinnar leiði
til þess að hefðir gufa upp, allt breytist stöðugt með ógnarhraða.
Svona þýðir Sverrir setningarbútinn: „öll verandi gengur fyrir ætt-
ernisstapa" (Marx og Engels 2008: 180). Á þýska frummálinu segir:
„Alles Stándische und Stehende verdampft..." (Marx 1969: 51).
Engu er líkara en að sagnarandi hafi komið yfir þá Marx og
Engels, menn þurfa ekki annað en að líta í kringum sig til að sjá að
þeir lýsa þeim veruleika sem sumir kenna við „póst-módernitet“.
Þeir voru líka spávísir um fleira, t.d. sáu þeir fyrir þann möguleika
að róttækir byltingarsinnar myndu fyrst fagna sigri í hinu vanþró-
aða Rússlandi (Marx og Engels 2008: 169). En þetta kann að hafa
verið spásögn sem rættist af sjálfri sér, ætla má að rússneskir bylt-
ingarmenn hafi gjörþekkt skrif þeirra félaga um Rússland.
1 Nefna má að heimspekingurinn John Gray (2007: 86-87) telur frjálshyggjuna vera
sömu ættar, t.d. hafi Adam Smith talið að hin ósýnilega hönd væri guðlegrar ættar.
Sporgenglar hans á 19. öldinni hafi sagt að lög sem heimiluðu frjálsa heimsverslun
væru alþjóðalög Guðs.