Skírnir - 01.09.2011, Side 187

SKÍRNIR
MARX í BOÐI BANKA
417
frjálst samfélag nema einstaklingsréttindi séu virt og mikið sé lagt
upp úr umburðarlyndi, víðsýni og frjálslyndi.
Athugið að það sem segir í Kommúnistaávarpinu er bókstaflega
það eina handfasta sem Marx og Engels segja um það hvernig koma
eigi á sósíalisma. Tilraunir til að fara eftir þeim forskriftum geta
varla endað í öðru en einræði byltingarforingja yfir alþýðunni.
Kommúnískir byltingarmenn voru misvel lesnir en líkast til
höfðu þeir flestir lesið Kommúnistávarpið, Maó örugglega líka.
Enginn veit hvernig gera eigi frjálsa þróun einstaklingsins að for-
sendu fyrir frjálsri þróun heildarinnar en allir vita hvernig hægt er
að þvinga menn til að vinna og setja heri á laggirnar og stjórna þeim
að ofan. Menn þurfa bara byssustingi og einbeittan vilja, brotavilja.
Lev Trotskí hefur örugglega þekkt Kommúnistaávarpið betur en
flestir menn. Skömmu eftir rússnesku byltinguna sagði hann að til þess
að koma á áætlunarbúskap yrði að koma á vinnuskyldu. Það væri ekki
mögulegt nema að beita menn þvingunum, allt hjal um atvinnufrelsi
væri blekking ein.19 Eins og þetta væri ekki nóg þá krafðist hann
hervæðingar vinnunnar (skv. Sorensen 2010: 108; Gray 2007: 45).
I Gúlaginu voru menn neyddir til að vinna, þræla réttara sagt.
Sovétkerfið var vægast sagt miðstýrt, engar stofnanir sem komið
gátu í veg fyrir misbeitingu valds. Með því móti er ekki sagt að hið
kommúníska einræði hafi verið rökleg afleiðing af kenningum Marx
og Engels, aðeins að þessar kenningar eru vart alsaklausar af ein-
ræðinu. Sumar þeirra voru vatn á myllu alráðunga.
Athugið að prófa má tilgátu mína um að byltingarbroddarnir
hafi hreinlega farið eftir forskriftunum ógeðfelldu, bæði byltingar-
og þjóðnýtingarforskriftunum. Hver veit nema að tilgátan standist.
19 Orðrétt segir hann í norskri þýðingu: „Hvis en planmessig okonomi uten ar-
beidsplikt ikke er mulig á forestille seg, sá er arbeidsplikten heller ikke gjen-
nomforbar uten at man fjerner den illusoriske arbeidsfriheten og erstatter den
med prinsippet om arbeidsplikt som fullstendiggjores gjennom fysisk tvang“
(„Ef ekki er hægt að ímynda sér áætlunarkerfi án vinnuskyldu, þá er heldur ekki
hægt að koma á vinnuskyldu nema fjarlægja hið blekkjandi atvinnufrelsi og beita
þess í stað meginreglunni um vinnuskyldu sem fullkomna verður með líkamlegu
ofbeldi"). Þetta virðist vera þýðing Sorensens á klausu úr riti Trotskís, Hryðju-
verk og kommúnismi, en hana má finna á ensku („Terrorism and Communism“)
í bók Trotskís, Deweys og Novacks, Their Morals and Ours sem kom út í New
York 1979. Klausuna mun vera að finna á blaðsíðu 133.