Ægir - 01.10.2018, Síða 84

84
ingin ýtti úr vör mikilli uppbyggingu í
bæði hafnargerð, byggingu glæsilegra
frystihúsa víða um land og fiskiðnaði
sem enn er byggt á í grunninn.“
Magnhugsunin vék fyrir gæðunum
Gæði umfram magn er viðvarandi hugs-
un í sjávarútvegi á Íslandi í dag en
þannig hefur það hreint ekki alltaf verið.
Jón segir að allt fram á áttunda áratug-
inn hafi þær hetjur verið mestar í sjó-
sókn sem mest komu með að landi en svo
tók að syrta í álinn þegar ljóst var að
aflinn var að dragast saman.
„Menn vöknuðu upp við það með
svörtu skýrslunni árið 1975 að allur fisk-
ur var að verða búinn í sjónum. Aflinn
var það lítill að skipin stóðu ekki undir
sér og í kjölfar þessa kom kvótakerfið til
sögunnar. Og upp frá því fór merkjan-
lega að verða breyting á hugsunarhætt-
inum í greininni og meira farið að tala
um verðmætin umfram magnið. Tilkoma
frystitogaranna og þau miklu verðmæti
sem fólust í sjófrystum fiski hafði líka
áhrif á viðhorfin og nú fóru menn að
horfa meira til þess hvað markaðurinn
vildi. Þannig hefur þetta verið æ síðan
og sést best með tilkomu útflutnings á
ferskum fiski og alls kyns sérunnum
fiski fyrir erlenda kaupendur,“ segir Jón
og bætir við að ólíku sé saman að jafna
hvað markaðsmálin varðar því áður hafi
verið byggt á mun einsleitari vörum og
stórum sölukeðjum sem störfuðu á fáum
markaðarssvæðum. „Tíðarandinn hefur
breyst en breyting í samskiptum, tilkoma
netsins og fleira hefur skapað minni fyr-
irtækjum mun fleiri tækifæri til sölu á
afurðum en áður.“
Óhræddir við bylgingarkenndar
nýjungar
Jón segir miklar sveiflur og umbyltingar
hafa einkennt sjávarútveginn á þessum
100 árum frá fullveldinu. Íslendingar
hafi í gegnum tíðina verið óhræddir við
nýjungar og áhættu í sjávarútvegi.
„Oft var það glópalán sem bjargaði
mönnum, sérstaklega fyrir tíma verð-
tryggingar og kvótakerfisins. Þá komu
menn furðulega standandi niður þó bratt
væri farið. Það sést í sögum margra
stórra útgerðarmanna í gegnum árin. En
við af þeim tóku fyrirtæki og samsteyp-
ur sem byggja á hagræðingu í útgerð og
vinnslu, sem og því að geta brugðist við
óskum viðskiptavina úti á mörkuðunum.
Markaðsmálin hafa að hluta drifið þró-
unina áfram síðustu áratugina en líka
krafan um rekstrarhagkvæmni.“
- Tekst þrátt fyrir þetta að halda fjölbreyti-
leikanum í greininni?
„Já, það finnst mér. Fjölbreytileiki
hefur alltaf verið einkennandi fyrir
greinina og við sjáum hann í svo mörg-
um myndum hvort heldur við lítum til
veiða eða vinnslu. Sjávarútvegurinn er
gríðarlega mikil þekkingargrein, bæði á
sjó og landi, og háþróaður atvinnuvegur
hvað tækni varðar. Það hefur gerst jafnt
og þétt en ekki í þeim sömu stökkum og
við sáum í togaravæðingunni á síðustu
öld. Við höfum á margan hátt sérstöðu í
samfélagi sjávarútvegsþjóða og aðeins
Færeyjar sem nefna mætti sem dæmi um
hliðstæðu hvað varðar undirstöðu og
mikilvægi fyrir eina þjóð. Og enn þann
dag í dag er sjávarútvegurinn undir-
stöðuatvinnugrein á Íslandi. Það er eng-
inn vafi.“
Síldarárin voru ekki bara uppgangstími heldur breyttu þau íslenskum sjávarút-
vegi varanlega. Með tilkomu síldarvertíðanna á sumrin má segja að greinin hafi
orðið að heils árs atvinnuvegi.
Sjávarútvegur
á 100 ára afmæli fullveldis Íslands