Fréttablaðið - 28.12.2018, Blaðsíða 31

blöðin og heyra hvernig þeir hugsa.
Eftir kaupin heimsótti ég lífeyris­
sjóði og aðra hluthafa, og fór yfir
stöðuna með þeim. Ég sagði þeim
frá fyrirætlunum mínum og því að
ég vildi að félagið væri áfram skráð í
Kauphöllina. En ef þeir hefðu viljað
selja þá hefðu þeir bara selt.“
Hefði ekki verið vandamál fyrir
þig ef stórir hluthafar hefðu viljað
ganga að yfirtökutilboðinu?
„Nei, þá hefði ég bara fengið nýja
fjárfesta með mér og ég hefði fundið
þá eins og skot. Það vilja margir eiga
í sjávarútvegi og erlendir aðilar
mega eiga fjórðungshlut. Þetta hefði
alltaf gengið upp, aðeins katastróf­
ískur atburður hefði getað komið í
veg fyrir þessi viðskipti.“
Hefði viljað að Grandi keypti allt
Kaup Guðmundar á hlutnum í HB
Granda voru upphaflega fjármögn­
uð með láni frá Landsbankanum og
námu skuldir Brims við Landsbank­
ann yfir 20 prósentum af eiginfjár­
grunni bankans eftir það. Á næstu
mánuðum seldi Brim Ögurvík til HB
Granda á 12,3 milljarða króna og
eignarhlut sinn í Vinnslustöðinni
til FISK­Seafood fyrir 9,4 milljarða.
Saman námu sölutekjurnar 21,7
milljörðum króna sem jafngildir
kaupverðinu á eignarhlutnum í
HB Granda. Þá var frystitogarinn
Brimnes seldur, frystitogarinn Guð­
mundur í Nesi settur í söluferli og
grænlenskt hlutdeildarfélag Brims
seldi einnig skip og greiddi upp lán
frá Brimi. Guðmundur segir að búið
sé að gera upp lánið frá Landsbank­
anum og vel það.
„Brim er búið að selja fyrir miklu
hærri upphæð en það fjárfesti fyrir
í HB Granda þannig að Brim skuldar
minni upphæð í lok þessa árs en
upphafi þess. Ég hafði tvo valkosti.
Annars vegar að fá aukið hlutafé
inn í Brim en ég sá fram á að það
yrði tímafrekt og hins vegar selja
verðmætar eignir og fá bankann
til að brúa bilið í millitíðinni. Ég
vissi að það voru margir sem vildu
kaupa þessar eignir. Helst vildi ég
hafa selt allt inn í Granda en það
var ekki vilji fyrir því,“ segir Guð­
mundur. Spurður sérstaklega hvort
hann hefði viljað selja HB Granda
hlutinn í Vinnslustöðinni svarar
hann játandi og ítrekar: „Ég hefði
viljað að Grandi keypti þetta allt.“
Kaup HB Granda á Ögurvík gengu
þó ekki snurðulaust fyrir sig. Þrátt
fyrir að kaupin hefðu verið sam­
þykkt af stjórn HB Granda lagði líf­
eyrissjóðurinn Gildi til á hluthafa­
fundi að fyrirtækjaráðgjöf Kviku
banka yrði fengin til að meta þau.
Tillagan var samþykkt og Kvika skil­
aði mati í lok október. Það leiddi í
ljós að kaupin væru hagfelld og að
kaupverðið væri lægra en markaðs­
virði eigna Ögurvíkur. Þá væri áætl­
aður ávinningur HB Granda allt að
fimm milljarðar króna.
„Þegar við vorum að kaupa Ögur­
vík, þá tóku lífeyrissjóðirnir völdin
í félaginu þegar þeir heimtuðu enn
eitt matið og ég var ósáttur við það.
Aðalfundur kýs stjórn til að vinna
eftir stefnu félagsins á milli aðal­
funda og stjórnin ræður forstjóra
sem sér um daglegan rekstur. Svo
vil ég kaupa eign en þar sem ég
má ekki skuldbinda félagið, þá fer
málið fyrir stjórn. Ef þetta er stór
upphæð við tengdan aðila, þá getur
stjórn ekki heldur skuldbundið
félagið og málið fer fyrir hluthafa­
fund sem getur aðeins sagt já eða
nei,“ segir Guðmundur og hann
heldur áfram:
„Ef það liggur fyrir mat á eigninni
getur hluthafafundur óskað eftir
úttekt á matinu en hann getur ekki
tekið yfir og farið fram á sitt eigið
mat til þess að skera úr um hvort
viðskiptin séu góð eða slæm. Þá
verður bara að reka stjórn og for­
stjóra vegna þess að við berum
ábyrgð á því að viðskiptin séu góður
kostur fyrir félagið. Þannig á kerfið
að virka.“
Eru lífeyrissjóðirnir orðnir of
áhrifamiklir í efnahagslífinu?
„Það held ég. Eru ekki allir sam­
mála um það? Telja þeir það ekki
sjálfir?“
Stofnun sem enginn þorir að
tala um
Þú hefur talað blátt áfram um ýmis
mál. Eru það ekki viðbrigði að setjast
í forstjórastól í skráðu fyrirtæki þar
sem aðrar reglur gilda?
„Jú, það er erfitt og mér finnst
óþægilegt að geta ekki talað beint
um hlutina. Þegar við keyptum
Ögurvík var allt á hreinu en samt
þurfti endalausar nefndir og
skýrslur til að klára málið. Það er að
sjálfsögðu mikilvægt að vanda alla
vinnu og fara að lögum og reglum en
við þurfum að passa okkur á því að
láta ekki eftirlitsiðnaðinn kæfa við­
skiptalífið og mér finnst mikilvægt
að íslenskar eftirlitsstofnanir fari
með nærgætni og aðgát við rann­
sókn mála.“
Af meiri nærgætni og aðgát en nú?
„Já, og ég skal taka einfalt dæmi,“
segir hann og vísar hér til frum­
mats Samkeppniseftirlitsins frá því
í sumar, en þar kom fram að það
kynni að brjóta samkeppnislög að
Guðmundur tók við stjórnartaum­
unum í HB Granda.
„Við fengum fjórar spurningar
frá Samkeppniseftirlitinu og ein
af þeim sneri að því að ég væri í
stjórn Vinnslustöðvarinnar. Ég
hafði hætt í stjórninni þremur
mánuðum áður og það voru opin­
berar upplýsingar. Það stendur í
fyrirtækjaskrá ríkisskattstjóra að ég
sé farinn út úr stjórninni. En þrátt
fyrir það var gerð athugasemd um
að ég sæti í stjórn Vinnslustöðvar­
innar og í framhaldi var sent bréf
til stjórnarinnar og hún beðin um
álit á kaupum mínum í HB Granda.
Þegar það álit Vinnslustöðvarinnar
kom til Samkeppnisstofnunar var
það bara rógburður um mig. Maður
spyr sig hvernig standi á því að opin­
ber eftirlitsstofnun sendi svona illa
undirbúna fyrirspurn og hvernig gat
þessi fyrirspurn komist í gegnum
innra eftirlit Samkeppniseftirlits
áður en þetta bréf var sent út og það
sent á fjölmiðla?“ segir Guðmundur.
„Svo segja allir að ég megi ekkert
segja um Samkeppniseftirlitið því
annars fái ég bara allt eftirlitskerfið
á mig. Það er eins og Samkeppnis­
eftirlitið sé stofnun sem enginn
þorir að segja neitt um. Eins og það
gangi hérna á vatni og allir pissi í
buxurnar ef það kemur. Ef enginn
þorir að segja barninu á heimilinu
til syndanna þá yfirtekur það heim­
ilið. Þetta má ekki vera þannig að
einhver kverúlant hjá eftirlitsstofn­
un segi: Æ, mér er illa við þennan,
þetta er KR­ingur. Við skulum nota
kerfið til að níðast á honum,“ segir
Guðmundur.
Heldurðu að þetta sé með þeim
hætti sem þú lýsir?
„Ég veit það ekki en þetta er lítið
land. Ég hef stundum sagt að ég óski
þess að Hæstiréttur Íslands væri í
Kaupmannahöfn því þá er líklegra
að eingöngu verði dæmt á laga­
legum grundvelli.“
Grandi verji meiru í rannsóknir
Nú þegar Guðmundur hefur lokið
við að leggja kapalinn í kringum
kaupin á HB Granda segist hann
þurfa að setjast niður með stjórn og
eigendum félagsins til þess að móta
framtíðarsýn útgerðarinnar. Hann
hefur áður greint frá því að hann
vilji fara í samstarf með erlendum
útgerðum og fjárfesta í sölu­ og
markaðsfyrirtæki erlendis.
„Fiskur er seldur of ódýrt frá
Íslandi eins og sést þegar maður
skoðar verð á eldislaxi miðað við
verð á villtum tegundum. Laxinn
er seldur á 8 dollara, þorskurinn á
4 og karfi, ufsi og hinar tegundirnar
á 2 dollara. Næsta skref er að finna
leið til að fá meira út úr hverju kílói.
Annaðhvort getum við reynt að
hækka verðið með markaðsstarfi
eða ráðist í meiri rannsóknar­ og
þróunarvinnu,“ segir Guðmundur.
Að hans sögn mun HB Grandi verja
meiri fjármunum í rannsóknir og
þróun en áður. „Það er eðlilegt að
sjávarútvegsfyrirtæki verji ákveðnu
hlutfalli af tekjum í rannsóknir og
þróun því annars deyjum við innan
frá.“
Þarf samstillt átak íslenskra
sjávarútvegsfyrirtækja í markaðs-
setningu til þess að hækka verðið á
erlendum mörkuðum?
„Það þarf helst samstillt átak
sjávarútvegsfyrirtækja í Norður­Atl­
antshafinu og áherslu á villtan fisk
en þá þurfum við að fá Norðmenn,
Rússa, Færeyinga og Grænlendinga
með okkur í lið. Ég hef hins vegar trú
á því að á næstu árum muni stjórn­
endur í íslenskum sjávarútvegi
vinna í meiri mæli saman að mark­
aðssetningu. Við stöndum aftarlega
í þeim efnum enda er ekki búið að
setja nógu mikla vinnu og áherslu í
þennan málaflokk.“
Sjávarútvegurinn blóðmjólkaður
Mótun framtíðarstefnu í íslenskum
sjávarútvegi krefst þess að leikregl­
urnar séu skýrar og gildi til langs
tíma, að sögn Guðmundar. Enda­
laus deila um kvótakerfið hafi
hindrað ýmsan framgang innan
greinarinnar.
„Íslenskur sjávarútvegur hefur
verið að dragast hratt aftur úr á síð­
ustu árum vegna þess að við erum
enn að deila um það hver á veiði­
réttinn. Við erum búin að vera að
rífast um kvótakerfið í 30 ár. Nú á
að taka alla peningana út úr sjávar­
útveginum áður en eigandinn eða
fjármagnið fær sitt og þannig er
verið blóðmjólka greinina – ekkert
fjármagn sett aftur inn til nauðsyn­
legra fjárfestinga. Þá munu einungis
allra stærstu fyrirtækin hafa burði til
að gera eitthvað af viti.“
Er umræðan um íslenskan sjávar-
útveg bjöguð?
„Já, það er til dæmis veruleika­
firring í samfélaginu um að það sé
ofsagróði í greininni. Þetta byggir
á misskilningi og það er endalaus
vinna að sannfæra íslenska þjóð
um það að íslenskur sjávarútvegur
sé til fyrirmyndar. Allar þessar upp­
hrópanir um sjávarútvegsstefnuna
hafa haft slæm áhrif. Ímyndaðu
þér ef Svisslendingar væru alltaf að
tala illa um úra­ eða súkkulaðigerð.
Auðvitað eigum við að vera stolt
af okkar sjávarútvegi og ég held að
það vanti heiðarlega umræðu um
greinina,“ segir Guðmundur.
Hvað veldur því að umræðan er
svona bjöguð?
„Við í sjávarútveginum höfum
ekki náð að tala við almenning
og fjárfesta um hvernig greinin er
rekin. Grundvöllurinn fyrir því að
reka gott sjávarútvegsfyrirtæki er
að hafa veiðiheimildir og löggjafinn
ákvað strax 1984 og 1990 að greinin
yrði sjálf að hagræða. Því fylgdu
mjög sársaukafullar aðgerðir vegna
þess að það var alltof mikið af fiski­
skipum og fiskvinnsluhúsum. Þegar
greinin fór að þjappa þessu saman
urðu bæði persónur í sjávarútvegi
og greinin sjálf óvinsæl hjá lands­
mönnum. Sjávarútvegurinn varð
olnbogabarn í þjóðfélaginu. Von­
andi náum við að breyta ímyndinni
þannig að þetta sé spennandi grein
sem fullt af menntuðu og hug­
myndaríku fólki sækir í, og vonandi
fáum við fjármagn inn í greinina til
að þróa hana áfram.“
Galið að vega ekki inn fjár-
magnskostnaðinn
Þá víkur samtalinu óhjákvæmilega
að veiðigjöldum en frumvarp um
að breyta álagningu veiðigjalda
og færa hana nær í tíma þannig að
hún endurspegli afkomu útgerða
var samþykkt á Alþingi í desember.
Guðmundur segir að enn sé grund­
vallargalli á gjaldtökunni.
„Það er einsdæmi á heimsvísu að
leggja auðlindagjöld á auðlind áður
en fjármagnskostnaðurinn er veg­
inn inn. Til þess að gera verðmæti
úr auðlind þarftu alltaf fjármagn
og fjármagnið kostar ákveðið. Ef
þú ætlar ekki að virða það, þá eru
allar líkur á að það verði ekki mikil
verðmæti sköpuð úr auðlindinni.
Þess vegna eru veiðigjöldin svona
vitlaus,“ segir Guðmundur og rifjar
upp heimsókn prófessora og nema
frá Cornell­háskólanum í Banda­
ríkjunum.
„Þau voru að stúdera íslenska fisk­
veiðistjórnunarkerfið og fannst það
alveg frábært en þegar þau heyrðu
að það ætti að leggja á auðlindaskatt
fyrir fjármagnskostnað, þá sögðu
þau að þetta gæti ekki gengið upp.“
Hvernig myndir þú vilja breyta
veiðigjöldunum án þess að afnema
þau?
„Ég vil hafa veiðigjöldin ákveðna
prósentu af útflutningsverðmæti á
hverja fisktegund, burtséð frá því
hvort fiskurinn sé unninn á landi
eða úti á sjó. Það á ekki að skipta
máli og ég vil breyta nafninu á veiði­
gjöldunum í auðlindagjöld og leggja
þau á allar auðlindir. Þannig að ef
þú ert að selja hellaferðir þá fara
kannski 2­4 prósent af miðaverðinu
í auðlindagjald. Ef fyrirtækið græðir
svo pening, þá greiðir það tekju­
skatt og ef greiddur er út arður, þá
greiðir eigandinn fjármagnstekju­
skatt. Það er algjörlega galin stefna
að hafa auðlindagjöld í formi tekju­
skatts og reyna að finna út af hvaða
tegund auðlinda gróðinn er meiri
eða minni og taka síðan ekkert tillit
til fjármagnsins sem þarf til að nýta
auðlindina.“
Útlendingarnir koma
oft með nýjungar
Ríkisstjórn Færeyja ákvað fyrir
fáeinum árum að fara þá leið
að bjóða upp veiðiheimildir á
markaði. Þessi hugmynd hefur
hreiðrað um sig á Íslandi og halda
nú sumir fræðimenn og alþingis-
menn henni á lofti.
„Það er engin fjárfesting í
færeyskum sjávarútvegi eftir að
þeir tóku þetta upp. Það er allt
stopp og nú ætla þeir að reka út-
lendingana út,“ segir Guðmundur
og vísar til laga sem tóku gildi
um síðustu áramót í Færeyjum
sem úthýsa erlendu eignarhaldi á
færeyskum útgerðum.
„Við hefðum ekki byggt virkjun
ef Svisslendingarnir hefðu ekki
komið með peninga í álverið.
Ef ameríski herinn hefði ekki
byggt upp Keflavíkurflugvöll
hefði Jónas frá Hriflu byggt hann
í Reykholtsdal. Bretarnir byggðu
Reykjavíkurflugvöll og nunnurnar
spítala. Það eru oft útlendingar
og viðskiptamenn sem koma
með nýjungar inn í hvert land,“
segir Guðmundur.
„Það væri gott fyrir mig ef
enginn mætti kaupa í HB Granda
nema hann byggi í Reykjavík því
þá væri ég búinn að ýta tölu-
verðri samkeppni frá mér en
þetta er haftastefna og ein-
angrun og hún leiðir til þess að
samfélög veikjast innan frá.“
HB Grandi mun í framtíðinni verja meiri fjármunum í rannsóknir og þróun að sögn Guðmundar. FRÉTTABLAÐIÐ/EYÞÓR
Það er eins og
Samkeppniseftir-
litið sé stofnun sem enginn
þorir að segja neitt um. Eins
og það gangi hérna á vatni og
allir pissi í buxurnar ef það
kemur.
Guðmundur Kristjánsson.
MARKAÐURINN 11F Ö S T U D A G U R 2 8 . D E S E M B E R 2 0 1 8
2
8
-1
2
-2
0
1
8

0
4
:2
3
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
E
9
-5
0
E
4
2
1
E
9
-4
F
A
8
2
1
E
9
-4
E
6
C
2
1
E
9
-4
D
3
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
5
6
s
_
2
7
_
1
2
_
2
0
1
C
M
Y
K