Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.09.2018, Blaðsíða 18

Þ
óra Margrét Þorgeirsdóttir heldur
úti skemmtilegu bloggi þar sem
hún segir frá vegferð fjölskyld-
unnar í að minnka plastið á heim-
ilinu, minnasorp.com. Undirtitill-
inn er lærdómsferli fjölskyldu enda er öll
fjölskyldan með í þessu. Hún býr á Genfarsvæð-
inu í Sviss en fjölskyldufaðirinn, Ögmundur
Hrafn Magnússon, vinnur hjá EFTA. Börnin
eru þrjú, Þorgerður Erla, tíu ára, Magnús,
fimm ára, og Theodór Hrafn, fjögurra ára. Sá
yngsti fæddist úti en miðjubarnið var aðeins
tveggja mánaða þegar þau fluttu út. Stefnan er
síðan tekin aftur til Íslands á næsta ári.
Öðruvísi kerfi í Sviss
Hjónin eru bæði lögfræðimenntuð en Þóra hef-
ur verið heimavinnandi í Sviss. „Kerfið hérna
býður ekki upp á annað en að annað foreldrið sé
heima að sækja börn í skólann og gefa þeim há-
degismat og svoleiðis. Hér er ekkert sjálfgefið
að þú fáir leikskólapláss og ef þú færð leik-
skólapláss er það alveg rándýrt. Það er ekki
sjálfgefið að vera með leikskólana sem við höf-
um á Íslandi og að þeir kosti heldur ekki mikið.“
Strákarnir tveir eru í leikskóla fjóra daga vik-
unnar til þrjú. „Dóttir mín var alltaf til hálffimm
í leikskólanum á Íslandi en núna finnst mér það
alveg hræðilega langur dagur,“ segir Þóra.
Það er margt hægt að læra á því að búa ann-
ars staðar. „Maður lærir hvað skiptir máli fyrir
mann og hvernig maður vill hafa hlutina,“ segir
hún.
Dagurinn er vissulega langur hjá börnunum.
„Og líka hjá vinnandi fólki. Það er gott að geta
fundið jafnvægi á milli atvinnulífs og einkalífs,“
segir Þóra en hana langar að taka það besta frá
Sviss með sér þegar fjölskyldan flytur heim til
Íslands.
Eitt af því sem er öðruvísi í Sviss er „afar tak-
mörkuð en gjaldfrek opinber sorpþjónusta sem
hvetur fólk til að flokka og minnka ruslið sitt,“
eins og ein bloggfærslan heitir. Þóra segir að
sorphirðukerfið hvetji fólk sannarlega til að
flokka vel enda þurfi að henda óflokkuðu sorpi í
sérstaka poka sem kosta 300 kr. stykkið.
„Því minna af óflokkuðu sorpi, því færri poka
þarf að kaupa. Þar að auki berum við ábyrgð á
að koma bæði flokkuðu og óflokkuðu sorpi í sér-
staka gáma í nágrenninu, því engir sorpbílar
bruna á milli húsa til að hirða það. Þetta þýðir
auðvitað að maður er í meiri snertingu við sorp-
ið sitt, það hverfur ekki bara alltaf á tveggja
vikna fresti,“ segir Þóra og útskýrir að það sé
ekki hægt að komast hjá því að vera meðvitaður
um umfang heimilissorpsins þegar þurfi að
keyra með það á endurvinnslustöðina.
„Ég tel afar líklegt að þetta hafi haft þau
áhrif að við vorum opnari og móttækilegri en
ella fyrir því sem ruslfrír lífsstíll, eða „zero
waste“ stendur fyrir og að ganga lengra en að
flokka bara sorpið vel,“ segir Þóra.
Byrjuðu í meistaramánuðinum
Þau byrjuðu að taka flokkunina fastari tökum í
meistaramánuðinum 2017 en þá settu þau sér
það markmið að sorpflokkunin þeirra mætti
ekki fara yfir ákveðið magn. Hún sagði frá
þessu á Facebook-síðu sinni og deildi upplýs-
ingum um verkefnið.
„Þegar á leið fann ég fyrir áhuga fólks í
kringum mig og fékk ábendingu um að kannski
hefðu fleiri áhuga á að fylgjast með þessu lær-
dómsferli okkar og úr varð að við stofnuðum við
sérstaka Facebook-síðu um verkefnið [Minna
sorp; lærdómsferli fjölskyldu] og heimasíðuna
minnasorp.com,“ segir Þóra og bætir við að það
sé ekki síður skemmtilegt og mikilvægt að fá á
móti ábendingar og hugmyndir frá öðrum.
„Við höfum alltaf horft á þetta verkefni sem
lærdómsferli og það er fullt af fólki sem kann
miklu betur á þennan lífsstíl en við. Á sama tíma
finnum við fyrir því að Facebook-síðan veitir
okkur ákveðið aðhald. Þess vegna ákváðum við
að stofna Facebook-hópinn Sorpsigrar, þar sem
aðrir geta birt sínar eigin sorptölur með reglu-
bundnum hætti líkt og við höfum gert og fengið
þannig samskonar aðhald og við upplifum. Hóp-
urinn er enn til og er öllum opinn en auðvitað
byggist svona síða á virkni meðlima. Ég mæli
eindregið með að sem flestir skrái sig í hópinn
og sýni þar til dæmis myndir af plastmagni
heimilisins eftir Plastlausan september.“
Í átt að ruslfríum lífsstíl
Önnur ástæða þess að Þóra vildi taka sorpið
föstum tökum er að hún vildi ekki bíða eftir
lausnum frá yfirvöldum eða fyrirtækjum heldur
gera eitthvað sjálf. Hún heyrði af Bea Johnson,
frumkvöðli hvað varðar ruslfrían lífsstíl og tók
hana sér til fyrirmyndar. „Ég fann að þetta væri
ákveðinn lífsstíll sem ég gæti tileinkað mér. Mig
langaði að gera eitthvað meira sjálf varðandi
þennan umhverfisvanda. Johnson segir að það
sé mikilvægt að endurvinna en endurvinnsla
geti ekki verið annað en plástur á umhverfis-
sárið, eða eins og hún segir „aspirín fyrir
neyslutimburmennina“. Það verður að grípa inn
í fyrr í ferlinu til að ráðast á vandann og huga að
neyslunni. Númer eitt, tvö og þrjú er að kaupa
minna. Þá verður til minna rusl.“
Og hvernig gerir maður það?
„Þá þarftu að vera svolítið vakandi og hugsa
um hvaða vörur eru til að uppfylla alvöru þarfir
og hvaða vörur eru í raun til að uppfylla gervi-
þarfir og veita skyndiánægju. Maður verður að
vera sveigjanlegur,“ segir Þóra og útskýrir að
henni finnist skyr gott til dæmis til að nota í
skyrdrykki og það fáist
þarna úti í plastumbúðum.
Hún kaupir sér það sjaldnar
en hún gerði en býr þá til
grænan drykk í staðinn fyrir
skyrdrykk, sem krefst þess
ekki að hún kaupi neitt plast.
Þetta er fjölskyldu-
leikur
„Maður bara hugsar í lausn-
um og velur sig frá plastinu.
Maður lætur ekki alltaf allt eftir sér heldur finn-
ur nýjar lausnir. Það er svo skemmtilegt ferli,“
segir Þóra sem segist hafa lært að elda öðruvísi
mat og tileinkað sér marga nýja hluti eftir að
hún tók upp þennan lífsstíl.
Ruslið læðist að manni á óvenjulegum stöð-
um, til dæmis tengt börnum, eins og með svo-
kölluðum barnaboxum á veitingastöðum, en hún
segir að börnin hafi verið fljót að tileinka sér
þennan nýja hugsunarhátt.
„Börnin hafa líka verið mjög viljug til þátt-
töku og eru meðvituð um að við viljum sneiða
sem mest hjá plasti og óþarfa innkaupum. Í þau
skipti sem þau ásælast smádót sem veitir gleði
aðeins til skamms tíma, eins og fæst gjarnan í
verslunum eða í barnaboxum á matsölustöðum,
þá þarf ekki að eyða mjög mikilli orku í að ræða
það frekar,“ segir hún.
„Það hefur bara verið ótrúlega auðvelt, þau
skilja þetta svo vel. Þetta er fjölskylduleikur
þannig lagað,“ segir hún.
„Eins og í flugvélum er manni boðinn poki
með litum og litabók en þá afþakka ég þetta
pent því við erum með allt með okkur og þurfum
þetta alls ekki,“ segir Þóra. Svona boð séu vel
meint en verði aðeins til að auka draslið hjá
þeim. „Ef maður útskýrir að við séum að
minnka sorpið hjá okkur þá skilur fólk þetta.“
Það eru gjarnan konur sem eru mest áber-
andi í hópi þeirra sem sýna vistvænum lífsstíl al-
mennt áhuga. „Það má til dæmis sjá á við-
skiptavinahópi vistvænna verslana og á
fylgjendum Facebook-síðna sem fjalla um slík
málefni. Sem betur fer hefur maðurinn minn
verið jafn áhugasamur og ég um að minnka
sorpið á heimilinu; hann hefur til dæmis ekki
vílað fyrir sér að fara með fjölnota ílát í fisk-
borðið eða á veitingastaði til að sækja mat,“ seg-
ir hún og rifjar upp að þetta hafi hún í fyrstu
haldið að þau myndu aldrei gera.
„Ég fór á fyrirlestur hjá Bea Johnson og las
bókina hennar. Hún var að tala um það að hún
færi í búð með ílát til að kaupa kjöt og fisk og ég
hugsaði með mér að ég væri ekki að fara þang-
að, það væri of langt gengið. En svo þremur
mánuðum seinna var maður kominn í þennan
pakka!“
Tækifæri í gjöfum
Hún segir að nánustu vinir og ættingar hafi
sýnt verkefninu mikinn áhuga og vilji síður
stuðla að auknu heimilissorpi hjá þeim.
„Það hafa þeir til dæmis sýnt með tækifæris-
gjöfum til okkar. Í pökkum hafa til dæmis
leynst ýmsar vistvænar vörur, leikhúsmiðar og
notaðar bækur. Gjöfunum er þá gjarnan pakkað
inn í fjölnota poka eða gamlan endurnýttan
pappír. Að ógleymdum blómvöndum sem ekki
hefur verið pakkað inn. Svo er einn góður vinur
okkar sem tekur það rusl sem myndast vegna
hans í heimsókn hans hjá okkur, og fer með það
heim til sín! Þetta hefur
komið okkur skemmtilega á
óvart því við höfum ekki
gert neina kröfu um að fólk
sýni verkefninu okkar sér-
stakan skilning, þannig að
við kunnum svo sannarlega
að meta þessa tillitssemi,“
segir Þóra og bætir við að
þau hafi hinsvegar orðið vör
við það að þeir sem standi
þeim fjær séu feimnari við
þetta.
„Við héldum til dæmis upp á fimm ára afmæli
sonar okkar í sumar og þegar við vorum spurð
hvað hann vildi þá nefndum við að við værum að
reyna að minnka sorpið okkar og að við værum
mikið fyrir endurvinnslu og endurnýtingu. Við
lögðum til að gestir kæmu til dæmis með leik-
föng sem þeir væru hættir að nota. Þegar gjaf-
irnar voru svo teknar upp kom í ljós að fólk var
greinilega ekki alveg til í þetta. Ég veit ekki af
hverju, kannski einhver hræðsla hjá viðkom-
andi aðilum um að vera álitnir nískir eða fátæk-
ir?“ segir Þóra og veltir fyrir sé hvort hún þurfi
að senda skýrari skilaboð.
„Maður vill ekki vera leiðinlegur. Það er erfitt
í samskiptum að koma þessum skilaboðum
áleiðis og maður er ekkert að taka það nærri sér
eða vera pirraður yfir því ef það gengur ekki.
Það er þá bara frekar að sýna fordæmi. Við gef-
um til dæmis bíómiða, bækur, spil, eitthvað sem
er ekki búið til úr plasti og ekki raftæki.“
Hver einstaklingur hefur áhrif
Hún segir að það sé mikilvægt að muna að hver
einstaklingur geti haft áhrif. „Dvölin hér í Sviss
hefur opnað augu okkar fyrir því hvað við erum
almennt gjörn á að hamra á réttindum okkar;
við ætlumst oft til að kerfið komi með svörin. Ég
hef áttað mig betur á því að hvert og eitt okkar
býr yfir einstakri reynslu, þekkingu, hæfi-
leikum og áhuga sem okkur ber að nýta í þágu
nærumhverfisins og samfélagsins almennt. Við
getum gefið af okkur með svo mörgum hætti án
þess að fara endilega út í stórar aðgerðir; reyta
arfa á hringtorgi hverfisins, tína rusl í göngu-
túrnum, sópa götuna og svo mætti lengi telja.
Hver og einn einstaklingur getur þannig haft
mikil áhrif á sitt samfélag almennt ef hann vill
og ávinningurinn leynir sér ekki,“ útskýrir hún.
„Það sem vantar kannski hjá fólki er þessi
hugsun að hver og einn einstaklingur skiptir
máli, hver og ein innkaup skipta máli. Það verða
allir að hugsa þannig, rétt eins og hvert og eitt
atkvæði skiptir máli.“
Hvað varðar sérstakar aðgerðir einstaklinga í
tengslum við umhverfisvandann þá getur hvert
og eitt okkar haft áhrif til dæmis með breyttri
kauphegðun, færri utanlandsferðum, umhverf-
isvænni samgöngum, kolefnisjöfnun og með því
að koma með ábendingar um úrbætur í nær-
umhverfi okkar, segir Þóra. „Við eigum til
dæmis ekki að hika við að vera í meiri sam-
skiptum við framleiðendur og matvöruversl-
anirnar okkar, hvort sem það er með símhring-
ingum, tölvupósti eða samtali við starfsfólk, og
kalla eftir auknu framboði á vistvænni vörum og
umbúðum. Það er þó afar mikilvægt að þessum
ábendingum sé komið á framfæri með vinsam-
legum hætti þannig að á þær sé hlustað,“ segir
Velur sig
frá plastinu
Þóru Margréti Þorgeirsdóttur óraði ekki fyrir því að hún yrði týpan sem mætti með fjölnota ílát
í kjörbúðina þegar hún byrjaði að minnka sorpið hjá fjölskyldunni. Hún segir endurvinnslu á
plasti í raun aðeins vera plástur á umhverfissárið og stefnir í átt að ruslfríum lífsstíl.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
’ Ég hef áttað mig bet-ur á því að hvert ogeitt okkar býr yfir ein-stakri reynslu, þekkingu,
hæfileikum og áhuga sem
okkur ber að nýta í þágu
nærumhverfisins og sam-
félagsins almennt.
VIÐTAL
18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16.9. 2018