Morgunblaðið - 08.11.2018, Page 43

43
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. NÓVEMBER 2018
Fagur fugl Á Reykjabúinu í Mosfellsbæ ganga allar stofnhænur og -hanar frjáls á gólfi og hænurnar verpa í varphreiður.Til þess að fá frjó egg þarf hani að vera með hænunum í búinu.
Eggert
Frammi fyrir næstu eld-
gosum í jökulþöktu eldfjöll-
unum okkar eru flóðavarnir
mikilvægar. Vatnsflóð verða
líka vegna mikillar skyndi-
úrkomu, leysinga, jökulhlaupa
úr lónum og jarðhitakerfum
undir ís og fleiri orsaka. Þessu
til viðbótar er það eðli jökul-
fljóta að flæmast undan upp-
hleðslu eigin framburðar og
þá geta þau valdið landbroti.
Landgræðsla ríkisins hefur
það hlutverk skv. lögum að draga úr eða
koma í veg fyrir landbrot og annað tjón á
landi eða mannvirkjum af völdum fallvatna,
með fyrirhleðslum, varnargörðum eða
bakkavörnum. Með bakkavörnum er átt við
að grjót- og/eða malarfylling er sett við ár-
bakka til þess að stöðva landbrot. Flóða-
varnir við stórfljót landsins eru fyrirferðar-
mestu framkvæmdir við varnir gegn land-
broti. Við Markarfljót eru t.d. 40 varnar-
garðar sem eru samanlagt um 40 km langir.
Landgræðslan á samstarf við Vegagerðina
um varnir gegn niðurbroti gróðurlendis og
til varnar samgöngumannvirkjum, svo sem
vega og brúa, og geta stofnanirnar skipt með
sér kostnaði. Allar stærri framkvæmdir eru
unnar eftir útboð. Landgræðslunni er heim-
ilt að styrkja minni framkvæmdir sem ætl-
aðar eru til að vernda mannvirki eða land í
einkaeign.
Mörg verkefni
Á hverju ári hafa slíkar umsóknir verið á
bilinu 40 til 60. Undanfarin tíu ár hefur fjár-
veiting til landbrots af völdum fallvatna
haldist óbreytt, um 70 milljónir króna á ári.
Aðkallandi verkefni eru við vatnsföll víða um
land auk þess sem brýnu viðhaldi eldri varn-
argarða verður að sinna en á það hefur skort
undanfarin ár. Ekki er unnt að verða við
nema hluta þeirra beiðna sem berast um
margvíslegar aðgerðir. Við forgangsröðun
verkefna er lögð áhersla á varnaraðgerðir
þar sem ræktuðu landi, byggingum eða öðr-
um mannvirkjum stafar hætta af ágangi
straumvatna. Meðal stærstu og þýðingar-
mestu verkefna eru viðhald og viðbætur við
flóðavarnir við Markarfljót, Héraðsvötn,
Skaftá, Kúðafljót og vatnsföll í Öræfum og á
Mýrum eystra, auk þess í Hornafirði, Jök-
ulsá á Fjöllum og Jökulsá í Lóni. Þegar kem-
ur að mati á mikilvægi verkefna í flóðavörn-
um er unnt að hafa hliðsjón af
áhættumati vatnsflóða sem
unnið er á Veðurstofu Íslands.
Jökulhlaup og
loftslagsbreytingar
Jökulhlaup geta verið lítil og
meðalstór, með rennsli líkt og
þrjár til 15 Ölfusár í meðal-
rennsli. Þau geta orðið stór eða
mjög stór, 15- til 70-falt rennsli
Ölfusár. Nú sýna stórar eld-
stöðvar á borð við Kötlu, Bárð-
arbungu og Öræfajökul merki
þess að kvika safnist til þeirra.
Grímsvötn, virkasta megineldstöð landsins,
er kunn að jökulhlaupum, þó ekki í hvert
sinn sem þar gýs. Katla er með hættulegri
eldstöðvum landsins. Nú er t.d. brýnt að
hækka og styrkja varnargarð austan við
Höfðabrekku vegna hættu af hlaupi undan
Kötlujökli. Nokkrar byggðir landsins eru í
sérstakri hættu vegna ágangs árkvísla og
flóða í stórám. Má þar t.d. nefna Landeyjar,
Álftaver, land við Hvítá í Árnessýslu og í
Kelduhverfi, allt byggðir við jökulár. Einnig
þurfa land og byggðir við dragár á borð við
Stóru-Laxá á flóðavörnum að halda.
Verk að vinna
Loftslagsbreytingar undanfarinna ára og
reynsla af skyndilegum vatnavöxtum vegna
aukinnar skammtímaúrkomu og í kjölfar
aukins rennslis frá minnkandi jöklum valda
áhyggjum samhliða skorti á fé til viðhalds og
endurnýjunar flóðavarna allvíða um land.
Bættar varnir gegn náttúruvá eru ákaflega
mikilvægur samfélagsþáttur á Íslandi vegna
náttúrufarsins. Því er nauðsynlegt að vinna
greiningu á stöðu í málaflokknum með fullri
samvinnu við Landgræðsluna. Útbúa verður
aðgerðaáætlun þar sem koma fram tillögur
um forgangsröðun verkefna og upplýsingar
um áætlaðan kostnað við þau. Um það fjallar
þingsályktun sem ég hyggst leggja fram.
Eftir Ara Trausta
Guðmundsson
» Brýnt er að vinna grein-
ingu á stöðu flóðavarna
með fullri samvinnu við
Landgræðsluna og útbúa
aðgerðaáætlun með
forgangsröðun þeirra.
Ari Trausti
Guðmundsson
Höfundur er þingmaður VG.
Brýna flóðavarnir
Á Íslandi höfum við verið svo lán-
söm að búa við þær aðstæður að ís-
lenskar landbúnaðarafurðir eru með
því heilnæmasta sem finnst í heim-
inum. Búfjársjúkdómar eru sjald-
gæfir vegna legu landsins og vegna
þess hvernig bændur hafa staðið að
búskap sínum. Við erum því í ein-
stakri og eftirsóknarverðri stöðu
þegar kemur að því að kaupa í mat-
inn. Við getum valið íslenskt og ver-
ið örugg um það að sú vara er með
því öruggasta og besta sem fyrir-
finnst í matvöruverslunum í heiminum.
Uppgjör dagsins
Einhver myndi halda að slík sérstaða væri eitt-
hvað sem vert væri að halda í. Það eru þó ekki all-
ir á því máli eins og kemur fram í vilja einstakra
kaupmanna og heildsala sem hafa lengi barist fyr-
ir því að opna landið fyrir erlendum matvælum,
nú síðast hráu kjöti. Eftir langvinn málaferli hafa
þeir nú unnið sigur og ættu að geta flutt inn hrátt
kjöt óheft frá aðildarríkjum EES-samningsins.
Þeir gleðjast um stund yfir því að geta fengið
meira í kassann því álagningin á verksmiðju-
framleitt innflutt kjöt gefur líklega meira í kass-
ann. Alveg eins og léttvínið og bjórinn sem þeim
er svo mikið í mun að fá í rekkana í verslunum
sínum.
Unnið gegn lýðheilsu
Þetta er kallað viðskiptafrelsi og grundvallast á
samningum við ESB. Við getum selt fisk án tak-
markana og á sama tíma er ætlast til að hingað sé
flutt inn hrátt kjöt án takmarkana. Málið er hins
vegar ekki svo einfalt. Það sem við látum ofan í
okkur getur ekki aðeins snúist um krónur og aura
eða evrur ef því er að skipta. Ég tel ekki eðlilegt
að Evrópusambandið geti skyldað Íslendinga til
að taka upp löggjöf sem vinnur gegn heilbrigði
þjóðarinnar.
Ónæmi gegn sýklalyfjum er alvarlegt mál
Heilbrigði dýra og heilnæmi matar er grund-
vallaratriði þegar kemur að innflutningi á hráum
kjötvörum. Þar standa þær Evrópuþjóðir sem
mest framleiða af kjöti einfaldlega ekki á sama
plani og Íslendingar. Sú matvara sem við erum
svo lánsöm að hafa notið hér í boði íslenskra
bænda er einfaldlega heilnæmari og betri en mik-
ið af því kjöti sem boðið er upp á í Evrópu. Þetta
er staðreynd þegar litið er til þess hversu algengt
salmonellu- og kamfýlóbaktersmit er í kjöti í ríkj-
um ESB; þetta er staðreynd þegar litið er til þess
magns af sýklalyfjum sem notað er í
landbúnaði á meginlandinu og er far-
ið að gera það að verkum að fólk
myndar með sér sýklalyfjaónæmi.
Þetta er ekki hræðsluáróður. Þetta
er ekki pólitík. Þetta eru stað-
reyndir.
Sveitir landsins eru ekki menn-
ingartengd ferðaþjónusta
Áhrifin af innflutningi á hráu kjöti
hafa einnig áhrif á lifandi dýr en þess
eru dæmi að sýkt hrátt kjöt hafi
smitað búpening með skelfilegum af-
leiðingum. Áhrifin eru einnig efna-
hagsleg, því hvernig eiga íslenskir bændur að
keppa við risastór verksmiðjubú meginlandsins í
verði? Viljum við þakka íslenskum bændum fyrir
að byggja hér upp heilbrigðan bústofn og fram-
leiða heilnæmar vörur með því að leyfa versl-
uninni að flytja inn hrátt kjöt og stefna lýðheilsu í
hættu? Viljum við knýja þá til að stíga niður á
sama plan og mörg lönd Evrópu eru að glíma við
að komast út úr? Framsókn segir nei. Íslenskar
sveitir eru ekki menningartengd ferðaþjónusta til
sýnis í vorferð Viðreisnar.
Herða frekar en hitt?
Nýverið sýndi rannsókn að bakteríur, ónæmar
fyrir sýklalyfjum, hefðu fundist í 13 sýnum af inn-
fluttu grænmeti en ekkert fannst í íslensku græn-
meti. Kannski ættum við í ljósi rannsókna að
herða frekar löggjöfina þegar kemur að innflutn-
ingi á matvælum heldur en að gefa eftir. Fram-
sókn mun leita allra leiða með samstarfsflokkum
sínum í ríkisstjórn og á vettvangi Norðurlanda til
að koma í veg fyrir að heilsu landsmanna verði
fórnað fyrir skammtímahagsmuni.
Eftir Sigurð Inga
Jóhannsson
»Viljum við þakka íslenskum
bændum fyrir að byggja hér
upp heilbrigðan bústofn og fram-
leiða heilnæmar vörur með því að
leyfa versluninni að flytja inn hrátt
kjöt og stefna lýðheilsu í hættu?
Viljum við knýja þá til að stíga nið-
ur á sama plan og mörg lönd Evr-
ópu eru að glíma við að komast út
úr? Framsókn segir nei.
Sigurður Ingi
Jóhannsson
Höfundur er samgöngu- og sveitarstjórnar-
ráðherra og dýralæknir.
Hugsum út fyrir búðarkassann